Paweł Pachuta

ekspert ds. szkolnictwa wyższego i nauki, Dyrektor Centrum Obsługi Studiów, Pełnomocnik Rektora ds. organizacyjno-prawnych

Wypowiedzi

• Wszystko
• Tylko fora

• 
  Wpis na grupie Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie w temacie Jesteś?- daj tego wyraz:)

  23.04.2008, 02:18

  kto wymyślił hasło "dawania znaku życia" ?:)
  co zrobić...wiedziony owczym pędem stadnym - uroczyście oświadczam, iż również nie zszedłem jeszcze z tego świata :D:D

• 
  Wpis na grupie doktoranci i doktorzy, doktorat w temacie Rewolucja w nauce - doktorat po licencjacie

  23.04.2008, 02:07

  DOBRA.... przyznaje się bez bicia..., "awanturę" o dwa rodzaje doktoratu wywołałem zdaje się ja....
  Moja wstępna koncepcja, a raczej głos zapoczątkowujący dyskusję, została skierowana wraz z listem przewodnim Pani Minister Kudryckiej do członków Centralnej Komisji d/s Stopni i Tytułów celem zaopiniowania pomysłu.
  Poniżej wklejam treśc owego listu (z góry uprzedzając i przepraszając, że zajmie to troche miejsca):
  
  Paweł Pachuta
  Jaki doktorat, czyli quo vadimus ?
  (- przyczynek do dyskusji)
  
  W polskiej tradycji akademickiej ugruntowane zostało pojęcie stopnia doktora, jako niemalże wyłącznie stopnia o charakterze naukowym. Stanowiącym nie cel, a etap (i to początkowy) dalszej kariery naukowej. Należy sobie zadać pytanie, czy w nowej i stale ulegającej zmianie sytuacji społeczno-gospodarczej funkcjonujące rozwiązanie stanowi odpowiedź na oczekiwania społeczne. W dobie coraz ściślejszego powiązania nauki, rozumianej jako działalność innowacyjna, z gospodarka – będącą obszarem wdrożeń rozwiązań innowacyjnych rozważyć trzeba rozróżnienie co najmniej dwóch rodzajów doktoratów: zawodowego (professional + advanced professional degree) i naukowego (badawczego, research, Scientiae Doctor).
  
  Obecnie obowiązujące regulacje w zakresie nadawania stopni naukowych zawarte są w ustawie z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. Stopień naukowy doktora może być nadany osobie posiadającej tytuł zawodowy magistra lub równorzędny (art. 12 ust. 1 pkt 1), która zdała egzaminy doktorskie z dyscypliny podstawowej, dodatkowej i języka obcego (art. 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z ust. 2) oraz przedstawiła i obroniła rozprawę doktorską (art. 12 ust. 1 pkt 3). Wymogi stawiane rozprawom doktorskim określa art. 13 ustawy.
  Praca doktorska powinna stanowić oryginalne rozwiązanie problemu naukowego lub artystycznego oraz wykazywać ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w danej dyscyplinie naukowej lub artystycznej, a także umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej lub artystycznej.
  Rozprawę może stanowić również praca projektowa, konstrukcyjna, technologiczna
  lub artystyczna, a także samodzielna i wyodrębniona część pracy zbiorowej, jeżeli wykazuje ona indywidualny wkład kandydata - jeśli spełnione są wcześniej wspomniane wymogi.
  
  Już w tym miejscu warto zauważyć, że nawet obecnie funkcjonujący system rozróżnia w istocie co najmniej dwie formy rozpraw doktorskich:
  - „czysto naukową” (rozwiązanie problemu naukowego, ogólna wiedza teoretyczna w danej dyscyplinie, umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej),
  - „praktyczną” (praca projektowa, konstrukcyjna, technologiczna, artystyczna – przy jednoczesnym spełnieniu walorów pracy naukowej).
  
  W dobie, kiedy osoby uzyskujące stopień doktora w niewielkim procencie kontynuują pracę naukową i uzyskują zatrudnienie w szeroko rozumianym sektorze nauki, a w coraz większym stopniu wiążą swoją przyszłość z sektorem gospodarki rozważyć trzeba w istocie usankcjonowanie już istniejącego stanu rzeczy. Przy czym ukierunkować należy właściwie obydwie ścieżki indywidualnego rozwoju.
  Doktorat naukowy w większym stopniu powinien spełniać walory pracy naukowo-badawczej z naciskiem na jego charakter naukowy, dążący do rozwoju dziedziny nauki.
  Doktorat zawodowy natomiast nie musiałby spełniać warunku oryginalności naukowej, a nacisk kładłby na nowość (innowacyjność) w wymiarze praktycznym, możliwym do stosunkowo szybkiego wdrożenia, skupionym na praktycznym zastosowaniu nauki. Prowadziło by to do ściślejszego powiązania nauki z gospodarką i wzajemnego przenikania: wiedza teoretyczna możliwa do praktycznego zastosowania i badanie praktycznego zastosowania możliwe do wykorzystania w rozwoju dziedziny nauki.
  Przy czym podkreślić trzeba, że doktorat zawodowy nie powinien umożliwiać dalszej kariery naukowej rozumianej jako zdobywanie kolejnych stopni naukowych. Osoba zainteresowana kontynuacją pracy naukowej musiałaby uzyskać doktorat naukowy.
  
  Wymogi stawiane proponowanym rodzajom doktoratów rozważać należy pod kątem zdefiniowanego wyżej celu i wyobrazić je sobie można następująco:
  
  I. doktorat naukowy (doktor nauk), stopień naukowy nadawany w danej dziedzinie nauki:
  - oryginalność postawionego problemu naukowego,
  - rozwiązanie postawionego problemu naukowego z szerokim wykorzystaniem wiedzy teoretycznej w danej dziedzinie nauki, dowodzące umiejętności samodzielnego prowadzenia badań i metodologii badań
  - przygotowanie rozprawy doktorskiej spełniającej walory pracy naukowej, przedstawiającej problem naukowy i jego oryginalne rozwiązanie, dowodzącej umiejętności przekazywania zdobytej wiedzy,
  - egzamin doktorski z dziedziny objętej tematyka rozprawy (potwierdzający znajomość istniejącego dorobku naukowego w danej dziedzinie nauki i rozumienie zachodzących zjawisk),
  - egzamin doktorski z dziedziny dodatkowej (potwierdzający umiejętność poruszania się na styku różnych dziedzin nauki, potwierdzający wiedzę ogólną),
  - publiczna obrona rozprawy doktorskiej potwierdzająca umiejętność dowodzenia rozwiązania postawionych problemów naukowych i umiejętność przekazania wiedzy.
  
  II. doktorat zawodowy (np.: doktor budownictwa, doktor chemii, doktor pielęgniarstwa, doktor pedagogiki itd.), doktor w zakresie danej dyscypliny
  - oryginalne rozwiązanie problemu praktycznego (np. praca projektowa, technologiczna, konstrukcyjna, nowe metody nauczania),
  - opublikowanie lub inna forma upowszechnienia wyników badań ewentualnie poświadczenie wdrożenia wyników badań do praktycznego zastosowania w szeroko rozumianej gospodarce,
  - egzamin z dyscypliny podstawowej (potwierdzający posiadanie podstawowej wiedzy z dyscypliny podstawowej i umiejętności jej praktycznego zastosowania),
  - egzamin z dyscyplin pokrewnych (potwierdzający ogólną wiedzę z dyscyplin objętych dziedziną nauki i umiejętność jej zastosowania w badaniach objętych dyscypliną podstawową),
  - nie byłby konieczne przygotowanie rozprawy doktorskiej spełniającej walor nowości naukowej i jej publiczna obrona,
  
  Podsumowując tę część powiedzieć można by było, że doktorat naukowy odpowiadałby na pytania: Quo vadimus ? Co należy zrobić i jak to należy zrobić ? Doktorat zawodowy skupiałby się na pytaniu: Jak to należy zrobić ?
  
  Proponowany podział musiałby prowadzić jednocześnie do ograniczenia liczby dziedzin nauki poprzez ich pogrupowanie; ciekawe prace nad tym prowadzi już Centralna Komisja ds. Stopni i Tytułów.
  
  Jednocześnie z proponowanymi zmianami przeprowadzić należałoby zmiany w zakresie studiów doktoranckich. Obecnie obowiązująca ustawa – Prawo o szkolnictwie wyższym definiuje studia doktoranckie (art. 2 ust. 1 pkt 10) jako: umożliwiające zdobycie zaawansowanej wiedzy w danej dziedzinie lub dyscyplinie naukowej, przygotowujące do samodzielnej pracy badawczej i uzyskania stopnia doktora. Tak szeroka definicja studiów pozwala na realizację dwóch ścieżek studiów bez zasadniczej reformy ich systemu.
  Studia przygotowujące do uzyskania obydwu typów doktoratów mogą, a nawet powinny, być prowadzone wspólnie i umożliwiać dwie ścieżki rozwoju. Ich program składałby się z czterech zasadniczych bloków:
  1. blok dziedziny podstawowej: umożliwiający zdobycie zaawansowanej wiedzy w danej dziedzinie nauki poszerzony o metodologię badań;
  2. blok specjalizacyjny dyscypliny podstawowej: umożliwiający uzyskanie wiedzy specjalistycznej w zakresie określonej dyscypliny, poszerzony o metodykę badań;
  3. blok ogólnokształcący: umożliwiający poszerzenie wiedzy ogólnej doktoranta;
  4. blok praktyk: w zależności od rodzaju planowanego doktoratu praktyki dydaktyczne na uczelni, praktyki w ośrodku naukowym – skupiające się na zdobyciu umiejętności przydatnych w pracy naukowo-dydaktycznej lub praktyki w przedsiębiorstwach – skupiające się na uzyskaniu umiejętności przydatnych przy prowadzeniu prac wdrożeniowych .
  
  Ogólnie zarysowany wyżej system umożliwiałby stosunkowo szybkie sprawdzenie predyspozycji doktoranta i jego ukierunkowanie na uzyskanie stopnia naukowego lub zawodowego. Przy czym zwrócić trzeba uwagę, że docelowo realizacja doktoratu zawodowego powinna odbywać się poprzez wspólne ośrodki wdrożeniowe tworzone przez jednostki naukowe we współpracy z szeroko rozumianym sektorem gospodarki, co umożliwi ściślejsze ich powiązanie i nastawienie prowadzonych tam badań na innowacyjność rozwiązań problemów praktycznych.
  
  Istniejący obecnie stan rzeczy powoduje, że już w praktyce występujące dwa rodzaje doktoratów traktowane są jako tożsame doktoraty naukowe; podczas gdy różni je zarówno cel, jak i sposób realizacji. Prowadzi to do obniżenia ogólnego poziomu rozpraw doktorskich poprzez rozproszenie... celów i metod ich osiągania.
  Proponowane rozwiązanie przyczynić się powinno do zwrócenia większej uwagi na walory nowości naukowej przygotowywanych rozpraw doktorskich, podniesienia ich poziomu i właściwego ukierunkowania na rozwój dziedziny nauki.
  Doktoraty zawodowe niespełniające wymogów oryginalności naukowej, za to skupione na uzyskaniu efektu nowości rozwiązania problemu praktycznego, możliwego do wdrożenia, prowadziłyby do rozwoju innowacyjności gospodarki – podsumować by to można słowy: non quo sed quo modo.
  
  Niniejsze krótkie opracowanie ma za zadanie jedynie zwrócenie uwagi na postawiony problem i rozpoczęcie dyskusji nad odpowiedzią na postawione pytanie; jest tylko głosem w dyskusji....Paweł Pachuta edytował(a) ten post dnia 23.04.08 o godzinie 02:11