пропозиції роботи
Wypowiedzi
-
This is the last year Germans can bear the title of world export champion. China takes over the title afterwards.
Germans are proud to be called world export champions – even in 2006 no other country exported more goods than Germany did. But, the joy is still interrupted by the end of January, when the Swiss Prognosis Institute announced Germany would be exceeded by China next year.
Title refers to export of good only
World export champion title loss is painful for some, while for others, still, never was of much importance. Because the title refers only to export of goods, therefore machines, cars or chemical products. But, more than two thirds of Germans work in the service activities sector, and these are being more and more internationally sold, for instance, from banks, insurances or software companies. If service activities are considered, then, just as up to now, the biggest world exporter is the USA. But, it will soon loose this top position, believes Bernd Schaaf:
-Even if service activities are considered, the current world champion will be exceeded by China, by 2010 at the latest.
China dominates in some world trade sectors
But, it would be wrong to understand the Chinese export wonder as a threat, believes Gerd Herx, German Foreign Trade Agency director. China indeed dominates some world trade sectors. For instance textile and clothes production, but in electronics and electrotechnics quarter of world export comes from China.
Still: - In other industry sectors China is lacking behind in abilities of market competition, like engineering, even more in the chemical industry and car industry. Here, progress in Chinese production still is not that great for the country to produce goods for export, which could be acknowledged on the international trade competition.
Large part of Chinese export based on engagement from the West
Also, as Gerd Herx says, a large part of Chinese export is based on engagement of western companies. When a company like BASF in China has a chemical plant and sells products to other Asian countries, and this is called Chinese export- 60 percent of Chinese export has an abroad base. It came of either foreign companies in China or through Joint Ventures, mutual economic ventures with Chinese partners.
Profit from export is not only good for the country the export is from
Still, it becomes clear that export profit is not only good for the country export comes from. Example for this is Germany, successful in export, and at the same time with a high level of unemployment. Corinne Abele, who works as a correspondent for the Foreign Trade Federal Agency in Beijing, above all sees companies as such development profiteers: If the investments in China are well thought of and a part of the international strategy, then in each case the company profits from it, this is clear, weather it is BASF or Siemens or any other large company.
Foreign companies make up 58 percent of export and 60 percent of import
China realised it would profit from hiring foreign companies. Companies kept bringing in capital and knowledge and taught Chinese workers. Corinne Abele: - Foreign companies indeed make up 58 percent of export, but 60 percent of import. This means that a large part of production, which could be conducted in China, is being conducted outside China. And the Chinese government wants to change this, of course.
Chinese government started a technology development programme
Because of the same reason, the Chinese government started a technology development programme. Home industry must increasingly take care of research and development, too little has been done in this area. Also, it will be examined what use has the engagement of foreign companies have to Chinese economy. The first consequence should be canceling tax reliefs for foreign companies. This decision the Chinese government plans to reach even this year.
Deutsche Welle
Objavljeno: 09.02.2007. u 15:17h
źródło: http://www.javno.com/en/economy/clanak.php?id=19800
http://BiznesChiny.pl -
Zapraszam do grupy BiznesChiny.com
This is the last year Germans can bear the title of world export champion. China takes over the title afterwards.
Germans are proud to be called world export champions – even in 2006 no other country exported more goods than Germany did. But, the joy is still interrupted by the end of January, when the Swiss Prognosis Institute announced Germany would be exceeded by China next year.
Title refers to export of good only
World export champion title loss is painful for some, while for others, still, never was of much importance. Because the title refers only to export of goods, therefore machines, cars or chemical products. But, more than two thirds of Germans work in the service activities sector, and these are being more and more internationally sold, for instance, from banks, insurances or software companies. If service activities are considered, then, just as up to now, the biggest world exporter is the USA. But, it will soon loose this top position, believes Bernd Schaaf:
-Even if service activities are considered, the current world champion will be exceeded by China, by 2010 at the latest.
China dominates in some world trade sectors
But, it would be wrong to understand the Chinese export wonder as a threat, believes Gerd Herx, German Foreign Trade Agency director. China indeed dominates some world trade sectors. For instance textile and clothes production, but in electronics and electrotechnics quarter of world export comes from China.
Still: - In other industry sectors China is lacking behind in abilities of market competition, like engineering, even more in the chemical industry and car industry. Here, progress in Chinese production still is not that great for the country to produce goods for export, which could be acknowledged on the international trade competition.
Large part of Chinese export based on engagement from the West
Also, as Gerd Herx says, a large part of Chinese export is based on engagement of western companies. When a company like BASF in China has a chemical plant and sells products to other Asian countries, and this is called Chinese export- 60 percent of Chinese export has an abroad base. It came of either foreign companies in China or through Joint Ventures, mutual economic ventures with Chinese partners.
Profit from export is not only good for the country the export is from
Still, it becomes clear that export profit is not only good for the country export comes from. Example for this is Germany, successful in export, and at the same time with a high level of unemployment. Corinne Abele, who works as a correspondent for the Foreign Trade Federal Agency in Beijing, above all sees companies as such development profiteers: If the investments in China are well thought of and a part of the international strategy, then in each case the company profits from it, this is clear, weather it is BASF or Siemens or any other large company.
Foreign companies make up 58 percent of export and 60 percent of import
China realised it would profit from hiring foreign companies. Companies kept bringing in capital and knowledge and taught Chinese workers. Corinne Abele: - Foreign companies indeed make up 58 percent of export, but 60 percent of import. This means that a large part of production, which could be conducted in China, is being conducted outside China. And the Chinese government wants to change this, of course.
Chinese government started a technology development programme
Because of the same reason, the Chinese government started a technology development programme. Home industry must increasingly take care of research and development, too little has been done in this area. Also, it will be examined what use has the engagement of foreign companies have to Chinese economy. The first consequence should be canceling tax reliefs for foreign companies. This decision the Chinese government plans to reach even this year.
Deutsche Welle
Objavljeno: 09.02.2007. u 15:17h
źródło: http://www.javno.com/en/economy/clanak.php?id=19800
http://BiznesChiny.pl
Marcin Nowak edytował(a) ten post dnia 10.02.07 o godzinie 13:13 -
Zapraszam do Grupy BiznesChiny.com
BEIJING, Feb. 6 — China said Tuesday that wealthier countries must take the lead in curbing greenhouse gas emissions and refused to say whether it would agree to any mandatory emissions limits that might hamper its booming economy.
Jiang Yu, a spokeswoman for the Foreign Ministry, said China was willing to contribute to an international effort to combat global warming but placed the primary responsibility on richer, developed nations that have been polluting for much longer.
“It must be pointed out that climate change has been caused by the long-term historic emissions of developed countries and their high per capita emissions,” she said, adding that developed countries have responsibilities for global warming “that cannot be shirked.”
Ms. Jiang’s comments, combined with another briefing on Tuesday by the country’s leading climate expert, represented China’s first official response to a landmark report issued last week by a United Nations panel of scientists that declared global warming is “unequivocal” and warned that immediate action must be taken to prevent harmful consequences.
China is the world’s second largest emitter of the greenhouse gases contributing to climate change, trailing only the United States. Last November, the International Energy Agency in Paris predicted that China would pass the United States in emissions of carbon dioxide in 2009. China had been expected to surpass the United States as late as 2020, but its soaring consumption of coal has rapidly increased the country’s emissions.
China derives nearly 70 percent of its energy from coal-fired power plants, many of them equipped with substandard pollution controls.
Chinese officials have long noted that China’s per capita emissions remain well below the averages in wealthier countries, including the United States. Officials also argue that China remains a developing country without the financial resources or technological prowess to make a rapid shift to cleaner, more expensive energy technology.
China has not disputed the scientific rationale behind global warming or denied the potential harm it could cause. Later this year, China is expected to release broad policy goals on how it can reduce emissions and respond to global warming. In December, it issued a report warning that climate change posed a serious threat to the country’s agricultural output and economy.
“The Chinese government is taking climate change extremely seriously,” Qin Dahe, chief of the China Meteorological Administration, told reporters at the briefing. “President Hu Jintao has said that climate change is not just an environmental issue but also a development issue, ultimately a development issue.”
Indeed, even if Chinese leaders acknowledge the problem, they remain resistant to any sweeping measures that could threaten the country’s development. Some efforts are already meeting with uneven results.
Mr. Qin, who served as a co-chairman of the United Nations panel that issued the global warming report last week, noted that China had set an ambitious five-year goal of improving energy efficiency by 20 percent. But last year, the country failed to meet the initial target in that schedule.
China’s standing as both a huge developing country and as one of the world’s fastest-growing economies has given it prominence in the global warming debate. Along with India, China is exempt from the requirements of the Kyoto Protocol, the agreement that calls on industrial nations to reduce emissions by 2012. (The United States signed the agreement, but has not ratified it.)
Asked if China would agree to mandatory, specific targets to reduce emissions, Mr. Qin did not answer directly.
“As a developing country that’s growing rapidly and has a big population, to thoroughly transform the energy structure and use clean energy would need a lot of money,” Mr. Qin said, according to Reuters.
Ms. Jiang, the Foreign Ministry spokeswoman, said China recently ordered a shutdown of dirtier coal-fired power plants that emitted 5.4 million tons of sulfur dioxide a year.
Meanwhile, China has been experiencing record warm temperatures this winter that scientists attribute at least partly to global warming. Temperatures in Beijing have soared into the 50s in February, a month when the historical average is just below freezing.
Article Tools Sponsored By
By JIM YARDLEY
Published: February 7, 2007
źródło: http://www.nytimes.com/
Marcin Nowak edytował(a) ten post dnia 10.02.07 o godzinie 13:13 -
Chińczycy ruchliwi jak Amerykanie
Chiński Nowy Rok zaczyna się 18 lutego. Zgodnie z tradycją trzeba zasiąść do rodzinnego stołu, czasem oddalonego o tysiące kilometrów. W tym roku spodziewane są dwa miliardy przejazdów
W Nowy Rok najlepiej widać, że coraz więcej Chińczyków nie mieszka u siebie. Jak Amerykanie, szukają nowych możliwości, przenoszą się z biednego zachodu na zamożny wschód, ze wsi do miast.
Przed 18 lutego pociągi wypełnią robotnicy, posłańcy, nianie i kelnerki, bo w miastach emigranci ze wsi wykonują najgorzej płatne prace. Rodzinę widują tylko w Nowy Rok. Zawożą jej uciułane juany.
Uparta Jenny
4100 km przejedzie w Nowy Rok 36-letnia Jenny Lei, bizneswoman z Shanghaju. Jedzie do rodziny w Xinjiangu, prowincji zamieszkanej przez muzułmańskich Ujgurów. Czeka ją 90 godzin podróży pociągiem, potem taksówką i jeszcze kilka kilometrów na piechotę.
Jej życie to ciągłe przenosiny. Najpierw ze wsi na uczelnię do Urumqi, stolicy prowincji. Potem do Szanghaju, chińskiego Nowego Jorku. który jako 18-mln wizytówka chińskiego boomu, przyciąga ludzi jak magnes.
Dla mieszkańca zacofanego Xinjiangu to taki sam przeskok, jak dla Polaka emigracja zarobkowa do Ameryki. Szanghaj i Xinjiang to jak dwa różne kraje, inny poziom życia, dialekt, kuchnia, mentalność.
W Szanghaju dyplom z Urumqi okazał się nic niewart. Jenny przyjęła ofertę pracy w sklepie. Spała na zapleczu, właściciel zabierał jej na noc buty i zamykał ją oraz inne sprzedawczynie na klucz. Pracując, zaczęła studia zaoczne, zmieniała pracę, uczyła się od swych kolejnych tajwańskich bossów.
Jej przyszły mąż pracował dla firmy z Hongkongu produkującej sprzęt laboratoryjny. Odszedł z niej w 2002 r., by założyć własną firmę w tej samej branży. Niewykluczone, że wynosząc wzory i listę klientów. - Za pięć lat wejdziemy na giełdę nowojorską - oznajmiła mi Jenny.
W Szanghaju, Kantonie, Ningbo ambitnych przybyszów z głębi Chin, jak Jenny są miliony. Wschodnie Chiny, zwane fabryką świata, aż kipią od ich energii.
Emigranci we własnym kraju
21 godzin pociągiem, kilka kolejnych autobusem i motorem dzieli od domu w Mongolii Wewnętrznej 27-letniego informatyka Ni Zhen Yuana. Spotkaliśmy się późnym wieczorem w startującej firmie internetowej w Pudongu, nowej dzielnicy Szanghaju.
Z kolegami prowadzi stronę z amatorskimi filmami wideo. Horrory, parodie, filmy podróżnicze. Ni Zhena ani jego rówieśników nie interesuje polityka. Wystarczy mu, że z dala od domu może robić to, co lubi, żyć z narzeczoną na kocią łapę nienarażony na uwagi rodziny, a w przyszłości, jeśli znajdzie czas, podróżować.
- W Mongolii nie mógłbym wytrzymać, jest o 50 lat za Szanghajem - mówi. - Wystarczyło jednak wsiąść do pociągu.
Pod pozorami jedności ogromne Chiny są tak samo zróżnicowane (i trzy razy ludniejsze) jak Europa. Ni Zhen ma partnerów z Kantonu, których, gdy rozmawiają między sobą, nie rozumie. Oficjalnym językiem Chin jest mandaryński, to język urzędów, szkoły i mediów. Obok niego istnieją setki lokalnych narzeczy, czasem tak różnych, jak francuski i niemiecki.
Dopiero teraz, gdy mogą podróżować, Chińczycy odkrywają różnorodność swego kraju i nierzadko czują się w nim, jak emigranci.
- Miałem do wyboru pozostać w Syczuanie, w zachodnich Chinach, albo wyjechać - mówi mi w Shenzhen, 7-mln chińskim bliźniaku Hongkongu, Wang Zi Hong, wiceprezes jednego z tamtejszych funduszy inwestycyjnych.
Rozmawiamy pod wielkim portretem Mao. Spokój i bliskość rodziny na prowincji albo wyzwanie na emigracji. Taki dylemat jest znany pod każdą szerokością geograficzną. Wang Zi Hong postanowił wyjechać.
Dla następnego pokolenia
Według oficjalnych danych emigracja ze wsi w chińskich miastach przekracza 150 mln ludzi. ONZ przewiduje, że do 2020 r. przeniesie się kolejne 300 mln osób. Nie czują się jednak u siebie. Mają gorszy, "wiejski", meldunek, są wyzyskiwani i dyskryminowani.
Pracodawcy, którzy ich zatrudniają na czarno, zalegają z wypłatami. Płace są nędzne, a i tak góra zaległości urosła już do 14 mld dol.
Dla wielu emigrantów ze wsi nowy rok to czas dramatów. Robotnikom potrzebne są pieniądze na bilet. Zdarza się, że wchodzą na dach wieżowców i grożą, że z nich skoczą, jeśli wypłaty nie dostaną.
Dwa lata temu robotnik, któremu nie zapłacono, wpadł w szał i zastrzelił menedżera oraz trzy inne osoby. Skazano go i stracono, ale wielu mu współczuło. Zdarzają się małe protesty przed urzędami. Dlaczego jednak nie dochodzi do wielkiej rewolty?
Strach to tylko jeden z powodów, drugim nadzieja na poprawę, jeśli nie w tym pokoleniu, to w następnym. - Trzeba przetrzymać kilka lat - pocieszają się, pracując na trzy zmiany.
Odkładają każdego juana i snują plany. Z oszczędnościami wrócą w rodzinne strony albo w mieście otworzą sklepik czy małą restaurację.
W przypadku wielu wsi w rolniczych prowincjach jak Syczuan czy Anhui przekazy od krewnych pracujących w mieście to 30 do 50 proc. dochodów. Wieś i miasto to nadal dwa światy, ale dzięki emigracji do miast i tu się coś zmienia. W Tanghui, dużej wsi pod Chongqingiem w Chinach zachodnich wyróżnia się kilka dwu- i trzypiętrowych domów.
W jednym z nich odwiedzam 60-letniego Liao Hanwena i jego żonę Zhou. Ich kapitał to szóstka dorosłych dzieci, dwóch synów i cztery córki. Wszystkie przeniosły się do miasta. Zięć sprzedaje telewizory, jeden z synów handluje komórkami. Liao i Zhou podciągnęli już drugie piętro i cierpliwie czekają, aż dzieci zarobią na trzecie.
ŹRÓDŁO: GW Maria Kruczkowska 2007-02-05,
-
Z roku na rok przybywa Polaków decydujących się na zamieszkanie w Chinach, które ze względu na gwałtowny rozwój- przyciągają firmy i ludzi z całego świata. Mimo że Polonia w Chinach jest nieliczna, to po raz pierwszy od przedwojennej obecności Polaków na chińskiej ziemi postanowiła się zorganizować.
Polacy, którzy mieszkają w stolicy Chin, zyskali pierwsze miejsce regularnych spotkań. W Klubie Olimpijskim, otwartym niedawno na terenie ambasady polskiej w Pekinie, raz w miesiącu będą się odbywały spotkania Polonii, a także osób, które interesują się polską kulturą.
Podczas spotkania inaugurującego działalność Klubu Polonii odbył się pokaz kultowego filmu "Miś". Zorganizowano także akcję charytatywną - zbierano odzież dla dzieci jednego z sierocińców w prowincji Syczuan.
Na terytorium Chin na stałe mieszka około 500 Polaków, w tym ponad 100 w Pekinie. W ciągu ostatnich 5 lat liczba Polaków odwiedzających Chiny wzrosła dziesięciokrotnie. Przed drugą wojną światową dużym skupiskiem Polonii był położony na północy Chin Harbin. W latach dwudziestych mieszkało w nim ponad półtora tysiąca Polaków.
źródło: GW mar, IAR 2007-01-27 -
Wzrasta liczba mobilnych Chińczyków
Ze sporządzonego po raz 19. raportu CNNIC dotyczącego chińskiego internetu wynika, iż liczba internautów z Państwa Środka rośnie z roku na rok. Z internetu korzystało w 2006 roku 137 mln osób. Był to 23 proc. wzrost liczby internautów w porównaniu do roku poprzedniego.
Raport podaje, że ponad 30 proc. mieszkańców Pekinu korzysta z tego medium. Za pomocą telefonu komórkowego łączy się z internetem ponad 12 proc. obywateli Chin, co stanowi 17 mln osób.
Większość, bo aż 72 proc. internautów, wykorzystuje sieć do wysyłania i odbierania poczty elektronicznej, 31 proc. użytkowników przegląda dodatkowo wiadomości.
Największym problemem dla mobilnych Chińczyków jest wysoka cena dostępu do sieci oraz jej powolny transfer.
Eksportuj.pl
http://www.magazyn.eksportuj.pl/index.html?action=mp
2007-01-25 | News
http://www.eksportuj.pl/uploaded/File/Chiny%20dzis%20i...
Marcin Nowak edytował(a) ten post dnia 29.01.07 o godzinie 10:49 -
Polsko-chińskie stosunki gospodarcze
Chiny są największym partnerem handlowym Polski w Azji pod względem wartości wymiany handlowej oraz wielkości importu. Wg danych GUS obroty z tym krajem wyniosły w 2005 r. ok. 6 mld dolarów, eksport wzrósł o 6,3 proc., osiągając 590,6 mln dolarów, a import zwiększył się o 35,2 proc. i wyniósł 5496,6 mln dolarów. Jednocześnie ujemny bilans handlowy Polski w obrotach z Chinami wzrósł w ubiegłym roku do 4,9 mld dolarów, tj. o 39 proc.
Eksport
Wartość eksportu z Polski do Chin wyniosła w 2005 r. 590,6 mln dolarów. Swoje towary wyeksportowało do tego kraju 848 zarejestrowanych w Polsce firm. Do największych eksporterów należą: KGHM Polska Miedź S.A., Zakłady Azotowe „Puławy” S.A., Gdańska Stocznia „Remontowa” im. J. Piłsudskiego S.A., Zakłady Azotowe w Tarnowie–Mościcach S.A., „CIECH” S.A. , Mondi Packaging Paper Świecie S.A., Zakłady Chemiczne Zachem S.A., Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A., „Cortex Chemicals” Sp. z o.o., Alstom Power.
W eksporcie z Polski do Chin wzrósł udział wyrobów z metali nieszlachetnych (z 31,9 proc. do 32,4 proc.), chemikaliów (do 26,5 proc.), maszyn mechanicznych i elektrycznych (do 17,3 proc.), papieru opakowaniowego (do 2,8 proc.), tworzyw sztucznych i wyrobów gumowych (do 4,1 proc.), produktów pochodzenia zwierzęcego (do 2,1 proc.) i wyrobów z minerałów (do 1,4 proc.).
Mniej niż w roku 2004 eksportowano pojazdów (9,7 proc. udziału w eksporcie) i przyrządów precyzyjnych (0,7 proc. udziału).
Oznacza to niekorzystną zmianę w strukturze eksportu do Chin. Z 57,2 proc. do 65,8 proc. wzrósł w nim udział surowców i półproduktów oraz wyrobów nisko przetworzonych (miedzi, chemikaliów, tworzyw sztucznych, papieru).
Po czterech miesiącach 2006 r. eksport do Chin osiągnął 200,2 mln dolarów.
Import
Wartość importu z Chin wyniosła w 2005 r. 5496,6 mln dolarów. Liczba importerów wyniosła 11 474. W imporcie wzrósł udział maszyn mechanicznych i elektrycznych (z 41,9 proc. do 47 proc.) oraz obuwia (do 4,5 proc.). Zmalał natomiast udział materiałów i wyrobów włókienniczych (z 13,7 do 11,7 proc.) oraz wyrobów różnych, głównie mebli i zabawek (z 8,4 do 7,9 proc.). W strukturze importu większą część stanowią towary o wysokim stopniu przetworzenia (maszyny, przyrządy precyzyjne) – 52,8 proc.
Po czterech miesiącach 2006 r. import z Chin wyniósł 1992 mln dolarów, a ujemne saldo Polski sięgnęło w tym okresie 1,8 mld dolarów.
Współpraca gospodarcza
Głównym celem polskiej polityki handlowej wobec Chin jest szybszy wzrost eksportu, wspieranie działań polskich przedsiębiorstw na rynku chińskim oraz promocja gospodarcza naszego kraju.
20 kwietnia 2006 r., podczas XII sesji Wspólnej Komisji ds. Współpracy Gospodarczej, wiceminister gospodarki Paweł Poncyljusz przedstawił Chinom propozycje rozszerzenia eksportu z Polski i współpracy gospodarczej, m.in. w zakresie wspólnej produkcji śmigłowców, współpracy w poszukiwaniu złóż miedzi, eksportu maszyn górniczych, a także produktów rolno-spożywczych. Podjęto wtedy decyzję o utworzeniu grupy roboczej ds. współpracy przedsiębiorstw oraz grupy roboczej ds. współpracy w zakresie inwestycji.
W czasie sesji podpisano memorandum Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych oraz Agencji Promocji Inwestycji Ministerstwa Handlu Chin w sprawie porozumienia o współpracy w zakresie wzajemnej promocji inwestycji. Zawarto również umowę o współpracy miedzy Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości a Biurem Rozwoju Handlu Ministerstwa Handlu Chin.
Następna sesja Komisji odbędzie się w Pekinie.
Perspektywy rozwoju współpracy
Priorytetową dziedziną współpracy z Chinami są dla Polski nowoczesne technologie. Do perspektywicznych obszarów współpracy należą:
ochrona środowiska przemysł metalurgiczny, maszynowy i elektro-energetyczny,
przemysł chemiczny,
przetwórstwo rolno-spożywcze,
przemysł drzewny i meblowy;
górnictwo,
przemysł motoryzacyjny,
produkcja samolotów specjalistycznych w Chinach
energetyka.
Inwestycje chińskie w Polsce i polskie w Chinach
Z danych PAIiIZ wynika, że wartość inwestycji chińskich w Polsce do końca 2004 r. wynosiła 50 mln dolarów. Chińskie Ministerstwo Handlu szacuje wartość polskich inwestycji w Chinach w latach 1994-2002 na łączną kwotę 24,2 mln dolarów.
Do najważniejszych działań w zakresie inwestycji w 2005 i 2006 r. można zaliczyć:
wrzesień 2005 r. – zawarcie ramowego porozumienia między ARP i chińską firmą Poly Technologies, które ułatwi eksport kolejnej partii samolotów Dromader do Chin i daje szansę na wspólną produkcję samolotów tego typu w Chinach,
październik 2005 r. – podpisanie listu intencyjnego między Zabrzańskimi Zakładami Mechanicznymi oraz China Coal Mining Engineering Equipment Corp. o wspólnej produkcji wrębiarek węglowych w Chinach,
październik 2005 r. – zawarcie umowy o współpracy technologicznej dot. napędów hybrydowych dla autobusów, między Politechniką Warszawską oraz Beijing Institute of Technology,
styczeń 2006 r. – oddanie do użytku przez polską firmę „Elektra” oczyszczalni ścieków w mieście Wuhan w prowincji Hubei,
kwiecień 2006 r. – oddanie do użytku zakładu utylizacji odpadów w Jinzhou (w prowincji Liaoning), wybudowanego w dużej mierze przez polską firmę Ekomel,
kwiecień 2006 r. – podpisanie umowy o utworzeniu joint venture między firmą Bioton S.A. i chińskim partnerem,
kwiecień 2006 r. – zawarcie ramowej umowy o współpracy w modernizacji kopalń, pomiędzy ARP i Biurem ds. Przemysłu Węglowego Regionu Autonomicznego Mongolii Wewnętrznej,
kwiecień 2006 r. – podpisanie umowy o współpracy w produkcji śmigłowców, między PZL Świdnika i firmą Jiujiang Red Eagle Science and Technology Development Co.
W ciągu 2005 r. w Polsce złożyło wizytę kilkaset chińskich delegacji, reprezentujących firmy oraz kilkanaście z resortów gospodarczych. W marcu i kwietniu 2006 r. doszło do istotnych spotkań nt. współpracy gospodarczej na szczeblu rządowym. Do najciekawszych wspólnych inicjatyw gospodarczych można zaliczyć Forum Gospodarcze branży górniczej, które 30 marca zorganizował w Chinach Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP, a także Polsko-Chińskie Forum Biznesu z udziałem ok. 100 polskich i 40 chińskich firm, które 20 kwietnia zorganizowała Krajowa Izba Gospodarcza i Ministerstwo Handlu Chin.
***
Główne dokumenty, które regulują stosunki gospodarczo-handlowe między Polską a Chinami to:
· Umowa między Rządem PRL a Rządem ChRL w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, zawarta w Pekinie 7 czerwca 1988 r.
· Umowa między Rządem PRL a Rządem ChRL w sprawie wzajemnego popierania i ochrony inwestycji, zawarta w Pekinie 7 czerwca 1988 r.
· Umowa fitosanitarna między Rządem RP i Rządem ChRL, zawarta w Pekinie 22 września 1994 r.
· Umowa o współpracy naukowo-technicznej, podpisana w Pekinie 13 kwietnia 1995 r.
· Umowa między Rządem PRL a Rządem ChRL o cywilnej komunikacji lotniczej, podpisana w Pekinie 20 czerwca 1986 r.
· Porozumienie o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania badań, certyfikatów i znaków zgodności wyrobów zawarte między Polskim Centrum Badań i Certyfikacji RP i Państwowym Zarządem Kontroli Towarów Eksportowanych i Importowanych ChRL, podpisane w Pekinie 15 grudnia 1995 r. (nie weszła w życie).
· Umowa między Rządem RP a Rządem ChRL o współpracy w transporcie morskim (październik 1996, Warszawa),
· Umowa o współpracy w zakresie zapewnienia warunków zdrowotnych produktom pochodzenia zwierzęcego, będącym przedmiotem wzajemnego obrotu handlowego między Ministerstwem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej RP a Ministerstwem Rolnictwa ChRL (listopad 1997, Pekin).
Umowa między Rządem RP a Rządem ChRL o współpracy gospodarczej podpisana 8 czerwca 2004 r. w Warszawie. Umowa przewiduje utworzenie wspólnej komisji ds. współpracy gospodarczej, jest dostosowana do prawa Unii Europejskiej. Umowa weszła w życie 27 kwietnia 2005 r.
http://www.mgip.gov.pl/Wiadomosci/Wspolpraca+z+zagrani...
2006-07-14
-
Koszalin przyciąga kapitał z Chin
Chińscy przedsiębiorcy sondują polski rynek jako miejsce do lokowania produkcji. Przyciąga ich brak ceł i kontyngentów w handlu z krajami Unii Europejskiej.
Zhuzhou, chiński producent urządzeń dla transportu szynowego, jest zainteresowany wytwarzaniem w Polsce urządzeń dla kolei i transportu miejskiego. Chce to robić wspólnie z jedną z krajowych fabryk. To kolejne przedsiębiorstwo z Państwa Środka, które rozważa inwestycję w Polsce.
Referencje na szynach
– Zhuzhou to grupa z prowincji Hunan, specjalizująca się w systemach sterowania siecią, lokomotywami, produkująca wyposażenie elektroenergetyczne do taboru szynowego. Interesuje ich kupno fabryki, bo chcą zdywersyfikować źródła nowoczesnych technologii – mówi Henryk Klimkiewicz, prezes związku pracodawców Railway Business Forum, do którego Chińczycy zgłosili się po pomoc.
Dobre referencje polskim firmom z branży dał podkarpacki Kamax – wspólnie z chińskim partnerem wyprodukował zderzaki do pociągów dla linii kolejowej, która połączyła Pekin z Tybetem.
Ale niektóre polskie firmy, które wymienia prezes Klimkiewicz – Kombud z Radomia i Enika z Łodzi – nie są zainteresowane chińskimi inwestorami.
– Dostaliśmy dwie konkretne propozycje od chińskich firm, ale w naszej opinii ci producenci szukają głównie drogi dotarcia do nowego rynku zbytu dla własnych towarów, a nie możliwości transferu technologii – uważa Julian Klarman, z działu marketingu spółki Enika.
Jest w tym dużo prawdy – tylko w ciągu pięciu miesięcy tego roku polski import z Chin wzrósł o 30 proc., do 2,5 mld dolarów.
Nasze pięć minut
Janusz Gawroński, dyrektor Centrum Obsługi Inwestora w zachodniopomorskim urzędzie marszałkowskim, uważa jednak, że Polska może wiele zyskać na światowej ekspansji chińskiej gospodarki.
– Chińczycy chcą opanować rynek europejski, dużo inwestują w nowoczesne technologie i jestem przekonany, że za 30 lat ich firmy i towary będą funkcjonowały w Europie jak wszystkie inne, bez skojarzeń z gorszą jakością. Dlaczego część tych produktów nie mogłaby powstać w Polsce? – mówi Janusz Gawroński.
Amerykański błąd
Jego zdaniem Polska nie powinna popełnić tego błędu co Ameryka, która kiedyś zamknęła się na gospodarkę Japonii.
Ale dotychczasowe duże chińskie inwestycje w Polsce nie przekraczają 450 mln zł. Firma Min Hoong zainwestowała w hotel w Sopocie i budowę domów w Warszawie, Sino Frontier Properities zbudowała centrum dystrybucyjne pod Warszawą.
Kolejne 580 mln zł zamierza wydać na budowę sieci telefonii UMTS dla spółki P4 firma Huawei, nowa potęga na światowym rynku telekomunikacyjnym. Polmot Holding produkuje w Polsce traktory wspólnie z chińskim partnerem Foton. To produkt przeznaczony na rynki europejskie.
Właśnie nasze członkostwo w UE staje się największym atutem w oczach przedsiębiorców z Państwa Środka. Zyski z nieobciążonego cłami i kontyngentami handlu z krajami Unii zrekompensują wyższe niż w Chinach koszty produkcji. Dlatego liczba chińskich przedsiębiorców przyjeżdżających do Polski rośnie z każdym rokiem.
– Z informacji chińskiej ambasady wynika, że w tym roku było to już 70 grup 10–15-osobowych. Poza handlem interesuje ich budowa naszych autostrad, mostów, współpraca z koleją – mówi Stanisław Leśniewski z Ministerstwa Gospodarki.
Egzotyczny mile widziany
Na inwestorów z Państwa Środka postawił Koszalin. Specjalnie na ich potrzeby powstał obszar, który ma zostać pierwszym w Europie Chińskim Centrum Produkcyjnym. Po spółce Athletic, producencie rowerów, który zatrudnił 200 osób, do uruchomienia produkcji szykuje się inwestor z branży elektronicznej.
– Nie mogę ujawnić szczegółów, ale ponieważ inwestor już poniósł duże nakłady finansowe, liczymy, że za kilkanaście dni zapadną ostateczne decyzje. W fabryce pracę może znaleźć do 100 osób – mówi Ryszard Zdrojewski z urzędu miasta w Koszalinie.
Na horyzoncie pojaiwł się kolejny przedsiębiorca z Chin, specjalizujący się w nowych technologiach. Ryszard Zdrojewski podkreśla, że projekty zza Wielkiego Muru to dla regionu szansa, której jeszcze nie doceniają inne miasta.
– Zyskujemy pracodawców, ale też promujemy region, bo chińskie inwestycje w Europie są uważnie obserwowane przez wszystkie kraje na kontynencie – dodaje.
Na inwestorów z branży AGD z parku przemysłowego w prowincji Guang – Dong liczą władze województwa zachodniopomorskiego. Pewna firma zaproponowała także zagospodarowanie nabrzeża jeziora Dąbie w Szczecinie.
Proces pozyskania egzotycznego inwestora jest jednak trudny. Małopolska podpisała deklarację o współpracy gospodarczej z prowincją Jiangsu, wysłała pismo ze swoimi oczekiwaniami wobec inwestorów i jak do tej pory żaden się nie zgłosił. Zdaniem przedstawicieli regionu, najwyraźniej bardziej od produkcji interesowała ich jednak sprzedaż w Polsce.
Katarzyna Kozińska
katarzyna.kozinska@infor.pl
OPINIA
Zdzisław Góralczyk
były ambasador Polski w Chinach, prezes Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Chińskiej
Fakt, że Polska stała się członkiem Unii Europejskiej i może być potraktowana jako brama do rynków Wspólnoty, zmienia nastawienie chińskich inwestorów do naszego kraju. Przedsiębiorcy szukają możliwości, pytają, jednak decyzje będą podejmować powoli. Dla nich Polska – tak jak zresztą cała Europa – jest za droga. Ze względu na niskie koszty produkcji to Chiny przyciągają przecież najwięcej inwestycji zagranicznych.
Żródło: GAZETA PRAWNA NR 155 (1773) 2006-08-10
-
Chiny inne niż w przewodniku: Spotkanie z historią
Bogusław Korzeniowski
OnetPodróże
O ile pokonując trasę długości odpowiadającej odległości z Polski do Hiszpanii nie zauważyłem typowych chińskich zabytków i charakterystycznych ozdób, to wkrótce wszystko miało się zmienić.
Spotkanie z historią…
Pierwszy widok, jaki znamy z przewodników turystycznych, zobaczyłem 2200 km od granicy. Był to, uznawany za ostatni bastion wielkiego muru, fort obronny w Jiayuguan. W rzeczywistości badania archeologiczne wskazują, że fort nie był ostatnią budowlą na linii muru, gdyż starsze części obwałowań znaleziono bardziej na Zachód na pustyni Gobi. Niemniej budowa fortu przypadła na czasy dynastii Ming (władcy z tej dynastii panowali w latach 1368-1644), kiedy rozbudowano mur, dokonywano wzmocnień i przebudowy fortyfikacji.
Do fortu dotarliśmy po godzinie 21, gdyż przejazd trasy – tego dnia pokonaliśmy 640 km, w większości przez chińskie wsie - zajął cały dzień. Atrakcją nocnego zwiedzania były jednak iluminacja, pokaz sztucznych ogni i całkowicie pusta budowla. Nie poczułem rozczarowania – nareszcie widziałem Chiny jakich oczekiwałem. Fort, będący „małym wojskowym miastem”, to ogromny kompleks w którym umieszczono koszary, świątynię, a nawet teatr. Trudno go porównać do, pochodzących z tych czasów, europejskich zamków rycerskich. Budowla ta, mimo militarnego, a nie reprezentacyjnego charakteru, ma wielkość królewskiego kompleksu, jakim za czasów Jagiellonów stał się Wawel.
Rano wszystkie samochody podjechały pod fort od strony stepu, ustawiono nas do zdjęć i … przeżyliśmy jedno z największych rozczarowań. "Wielki Mur", który po raz pierwszy zobaczyliśmy obok fortu, był glinianym obwałowaniem o grubości 1,5 – 2 metrów. Trudno go utożsamiać z widzianą na zdjęciach potężną kamienną budowlą, ale tak faktycznie wyglądał mur chiński na kresach zachodnich.
Sto pięćdziesiąt kilometrów w kierunku Pekinu, w miejscowości Zhangye, tor jazdy przebiegał obok dawnych zabudowań koszar i autentycznego, a nie odrestaurowanego jak w Jiayuguan, chińskiego muru. Koszary (czy też obozowisko żołnierzy) to 24 pomieszczenia o wymiarach 100x50 metrów, pozwalające na przebywanie obrońców w pobliżu muru. Zawiadomieniem o zbliżającym się niebezpieczeństwie były sygnały świetlne, wysyłane z wież strażniczych stanowiących integralną część muru. Sam mur był glinianą zaporą mającą szerokość od 1,5 do 2,5 metra i wysokość ok. 4 metry.
Suchy klimat i ziemna konstrukcja sprawiły, że wokół jest pełno drobin suchej gliny i każdy krok (a zwłaszcza przejazd samochodu) powodował wzniecanie obłoków kurzu. Osoby wychodzące na mur celem sfotografowania, (a chęć utrwalenia swej bytności była powszechna) urywały zaś kawałki budowli, a każde dotknięcie gwarantowało pobrudzenie. Fakt dotrwania do naszych czasów kruchego glinianego muru, możemy zawdzięczać tylko małej aktywności turystów w zachodnich Chinach. Lokalni pasterze owiec od dawna bowiem po nim chodzą, ale jedna/dwie osoby nie są w stanie zniszczyć budowli, która przetrwała 2000 lat. Gdyby jednak miejsca te tłumnie odwiedzali turyści, to „wielki mur” faktycznie byłaby wkrótce jedynie kamienną budowlą, które pozostała w północnych Chinach.
Chiny jakich oczekiwałem
Po pokonaniu przez „Dziki Chiński Zachód” 2800 km, wieczorem piątego dnia wjechałem do miasta Lanzhou. Oświetlone mosty (miasto leży nad Żółtą Rzeką), kolorowe neony i ogrom ubarwionych witryn sklepowych, całkowicie odbiegały od widzianych przez kilka dni pejzaży. Także miasto widziane za dnia, nie dawało złudzeń – to Chiny, jakie znamy z przewodników.
Bez względu czy było to zwieńczone świątynią Wzgórze Białej Pagody, czy Park Pięciu Źródeł, widziałem charakterystyczne dachy z podwiniętymi płaszczyznami, ozdobione rzeźbami zwieńczenia dachów i portali, oraz ludzi wykonujących ćwiczenia Taichi Chuan (w Polsce reklamowane jako „styl zbawienny dla zdrowia”). Także zwiedzając nieturystyczne dzielnice Lanzhou, ujrzałem obrazy jakich się spodziewałem: uliczne stragany z owocami morza, liczne przydrożne punkty gastronomiczne, oraz umieszczone na ulicy zakłady krawieckie (osoba siedząca przy swojej maszynie) i szewskie (naprawa obuwia na poczekaniu).
Jedyne co mnie zaskoczyło w tym dużym mieście to samochody. Podczas gdy w Europie coraz głośniej mówi się o tanich chińskich pojazdach, które wkrótce zaleją nasz kontynent, w Lanzhou jeździły głównie modele Citroena, Volkswagena i Buicka, budowane w Chinach na tamtejszy rynek. Częściej niż modele mające wkrótce „zalać Europę”, można było zobaczyć tam… Audi. Nawet taxi, które muszą być tanie w zakupie i eksploatacji, były jedynie samochodami VW Santana, VW Jetta i czterodrzwiowymi (niedostępne w Europie) Citroenami ZX i Xsara. Obserwując ulice tego miasta, można dość do wniosku, że Chińczycy nie wiedzą o samochodach, które ceną i jakością mają wkrótce podbić Europę.
Słuchając opowiadania o dobrobycie i potencjale gospodarczym „Państwa Środka” musimy pamiętać, że w tym ogromnym kraju żyją zarówno bardzo bogaci, jak i bardzo biedni. Zważywszy zaś, że turyści w większości odwiedzają jedynie bogate części wschodnich Chin, wyobrażenie o tym państwie i jego dobrobycie jest nieco spaczone.
Bogusław Korzeniowski
OnetPodróże
BiznesChiny.pl -
Za 10 lat Indie piątą gospodarką świata
Za dziesięć lat gospodarka Indii znajdzie się na piątym miejscu wśród największych gospodarek świata i wyprzedzi tym samym Wielką Brytanię, Francję i Włochy - wynika z raportu banku Goldman Sachs cytowanego przez BBC News.
Z raportu wynika, że w przeciągu piętnastu lat przeciętny Hindus będzie cztery razy bogatszy niż teraz. Jeżeli ta tendencja się utrzyma, do roku 2050 Indie mogą być drugą co do wielkości gospodarką na świecie, zaraz po Chinach.
Zdaniem analityków Goldman Sachs sukces gospodarki indyjskiej jest efektem wprowadzonych tam reform umacniających wolny rynek i zwiększających wydajność firm. Trudno jednak powiedzieć, czy tak szybki wzrost uda się Indiom utrzymać. Goldman Sachs wskazuje na słabo rozwinięta infrastrukturę w Indiach. Już teraz popyt na energię w tym kraju przewyższa podaż, wiele dróg jest w opłakanym stanie, a porty nie są w stanie przyjąć wszystkich wchodzących do nic statków.
Rozwój indyjskiej gospodarki wiąże się też z rosnącym lawinowo zapotrzebowaniem tego kraju na surowce. Zdaniem Goldman Sachs zapotrzebowanie gospodarki indyjskiej na ropę naftową wzrośnie w przeciągu 15 lat trzykrotnie.
GW kar 2007-01-24,
------------------------------------
http://Chiny.KomentarzeRynkowe.plMarcin Nowak edytował(a) ten post dnia 12.03.12 o godzinie 16:39 -
Indie-Chiny: Powstaje mocarstwo wiedzy
Wiek XXI będzie wiekiem Azji i to zdominowanej przez rywalizację dwóch krajów: Chin oraz Indii. Po stronie indyjskiego słonia jest mądrość, technologia i wiedza, zaś siłą smoka jest przemysł zdolny wyprodukować wszystko i za każdą cenę.
Rywalizację gospodarek Indii i Chin z ostatnich lat dobrze obrazuje przykład sposobu ich postrzegania przez zachodnie korporacje - w latach 90. zarządy ponadnarodowych firm stawiały sobie pytanie: "Jaka jest nasza strategia w Chinach?", stosunkowo niedawno pytanie to brzmiało jeszcze: "Jaka jest nasza strategia na rynek Indii?". Ale dziś prezesi pytają: "Jaka jest nasza strategia działalności na rynkach Chiny-Indie?".
Niektórzy ekonomiści prognozują, że do roku 2020 Stany Zjednoczone, Chiny i Indie będą generowały łącznie ponad 50% globalnego wzrostu gospodarczego.
Indie od lat 90. podwoiły stopę wzrostu gospodarczego - obecnie prognozy mówią o 8% rocznie na kolejne kilka lat (w założeniu nawet 12%), co powoduje, że gospodarka tego kraju staje się jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek na świecie. Fenomen rozwoju Indii jest tym bardziej zadziwiający, że cały ten boom jest generowany przez niewielką część ponad miliardowego społeczeństwa.
W odróżnieniu od Chin i innych "tygrysów azjatyckich" Indie są nieprzerwanie od 60 lat państwem demokratycznym. Jednak przez kilka dekad pozostawały w dobrowolnej, częściowej izolacji od reszty świata. Tyle czasu zajęło porządkowanie problemów wewnętrznych i usuwanie pozostałości postkolonialnych, a także integracja wielonarodowego państwa.
W Chinach gospodarkę ciągną tradycyjne branże jak przemysł i budownictwo. Wiodącym sektorem w gospodarce Indii są od dawna usługi. Hindusi postawili na biznes oparty na wiedzy i nie przeliczyli się. W ciągu ostatnich kilku lat ponad 100 wielkich zachodnich korporacji założyło tam laboratoria badawcze. Choćby Intel i Texas Instruments projektują tam np. układy scalone przyszłych generacji. Dlatego też większość ekspertów uważa, że Indie mają większy długookresowy potencjał od Chin, gdzie dopływ taniej siły roboczej prędzej czy później się skończy.
- W Indiach, przy stosunkowo wolnym rozwoju tzw. "hard infrastructure" czyli dróg, portów, sieci energetycznych, obserwujemy dynamiczny rozwój "soft infrastructure" - w tym sektora telekomunikacji, który pod wieloma względami odzwierciedla "nowe Indie". Wyobrażenie młodego Hindusa z telefonem komórkowym staje się metaforą rozwoju ekonomicznego tego kraju - stwierdza Anil Wadhwa, ambasador Indii w Polsce. - Wzrost nasycenia telefonią obydwu rodzajów (z 22,8 milionów w 1999 r. do ponad 125 milionów do końca roku 2005) przekroczył nawet najśmielsze oczekiwania rządu, który jednak stawia sobie za cel osiągnięcie poziomu 250 milionów użytkowników telefonii do końca roku 2007, a do 2010 jeden telefon ma przypadać na każdych pięciu obywateli - podkreśla dyplomata.
Ambasador dodaje, że Indie są na drugim miejscu na świecie pod względem liczby wykwalifikowanych lekarzy - na każdych sześciu lekarzy w USA jeden jest Hindusem.
Ponieważ koszty usług medycznych wykonywanych w Indiach są niższe w porównaniu nie tylko do USA czy Wielkiej Brytanii, ale również niektórych innych krajów azjatyckich, pacjenci z ponad 55 krajów leczą się w Indiach. Turystyka medyczna kwitnie, bo duża część usług medycznych wykonywanych w Indiach nie odbiega od standardów międzynarodowych. Wykonywane są tak skomplikowane zabiegi, jak operacje kardiologiczne czy transplantacje organów oraz usługi na styku medycyny oraz kosmetologii w rozwijających się centrach uzdrowiskowych Indii jako jednego z krajów docelowych "turystyki medycznej". Sektor medyczny i ochrony zdrowia według raportu "India Vision 2020 Report" stanie się sektorem konkurencyjnym dla sektora IT w Indiach w nadchodzącej dekadzie, przyciągającym do Indii pacjentów z całego świata.
Działalność badawczo-rozwojowa RiD w dziedzinie medycyny - wykorzystanie potencjału w zakresie badań klinicznych (średni koszt tego typu badań w USA wynosi od 300 do 350 milionów dolarów w porównaniu z 25 milionami dolarów w Indiach) - rozwija się równolegle z rozwojem biotechnologii w Indiach, w takich dziedzinach jak: inżynieria genetyczna, badania nad lekami na AIDS czy produkcja enzymów. Właśnie dzięki tej koniunkturze możliwe były narodziny potentata na rynku farmacji jakim jest Ranbaxy.
Mocarstwo wiedzy
Indie nadal inwestują w naukę i szkolnictwo. Szczególnie rozwijano w tym kraju wyższe studia techniczne, dążąc do wykształcenia własnych kadr specjalistów, które pomogłyby propagandowo i militarnie pognębić tradycyjnego wroga - Pakistan, obsługując uruchomione w latach 60. programy podboju kosmosu i budowy broni nuklearnej.
W rezultacie tej polityki indyjskie uczelnie co roku wypuszczały na rynek tysiące fachowców z rozmaitych dziedzin nowoczesnej technologii, znających się nie tylko na budowie rakiet kosmicznych czy bomb atomowych, ale także na informatyce. Tym samym w kraju tym powstały możliwości zatrudnienia za znacznie niższe wynagrodzenie niż w krajach zachodnich tysięcy wysokiej klasy specjalistów komputerowych, co przyciągało inwestycje do sektora IT i przyczyniło się do tego, że Indie szybko odrobiły pod tym względem dystans w stosunku do krajów rozwiniętych. Na początku XXI wieku Indie dysponowały już drugim na świecie potencjałem intelektualnym.
- Indie to "knowledge superpower", mocarstwo wiedzy. W Bangalore zatrudnionych jest więcej specjalistów sektora IT niż w Dolinie Krzemowej w USA.
Renomowane uczelnie zachodnie otwierają w Indiach swoje filie, a międzynarodowe koncerny prowadzą rekrutacje wśród absolwentów. Inwestycje w badania plasują Indie w pierwszej dziesiątce na świecie, a rezultatem jest 15 tys. patentów co roku.
Hindusi podbijają USA - w 2002 roku indyjskie instytuty uzyskały tam 1,2 tys. patentów, a rok później już 1,7 tys. Nawet Chińczycy otwierają nad Gangesem swoje placówki badawcze. Jest to obecnie kraj, który zamieszkuje 1,1 mld ludzi, a zasoby siły roboczej szacowane są na pół miliarda. Należy podkreślić, że indyjska klasa średnia liczy ok. 300 milionów obywateli, a około 70 tys. Hindusów posiada 1 milion dolarów lub więcej. Wprawdzie w dalszym ciągu żyje w tym kraju także dużo ludzi biednych - około 300 milionów obywateli dysponuje dziennym dochodem w wysokości tylko 1 dolara, to jednak według danych Banku Światowego Indie zajmują obecnie dziesiąte miejsce na świecie w gronie państw o największym PKB. Natomiast pod względem siły nabywczej Indie zajmowały w 2005 roku czwartą pozycję na świecie i wg niektórych prognoz już w 2008 roku wyprzedzą pod tym względem Japonię.
Indie są rynkiem, z którego wychodzi coraz więcej nowych korporacji tzw. "new multinationals" z różnych branż min. Tata Motors (przemysł motoryzacyjny), Wipro, Infosys (branża IT), czy Mittal Steel, gigant przemysłu stalowego.
Badaj w Indiach, produkuj w Chinach
Od kilkunastu już lat do Indii przenoszą część zadań usługowych firmy amerykańskie i zachodnioeuropejskie. Według niektórych szacunków tego rodzaju outsourcing zagraniczny określany także mianem offshoringu posługuje się aż 400 największych na świecie firm z listy 500 największych globalnych korporacji publikowanych przez amerykański dwutygodnik "Fortune". Indie doskonale przewidziały popyt na tego rodzaju pracochłonne usługi i w ostatnich latach rozwinęły u siebie takie usługi jak: centra obsługi telefonicznej, obróbka danych, elektroniczna obsługa klienta czy konfiguracja komputerów i oprogramowania. Sektor ten rozwija się niezwykle dynamicznie - jego obroty wzrosną z 2,5 mld dolarów w 2002 r. do ponad 17 mld w 2007 r.
Szefowie IBM zdecydowali, że w ciągu najbliższych trzech lat zainwestują w Indiach 6 miliardów dolarów. W wyniku tego wartość indyjskiego sektora IT wzrośnie o około 25%. Od początku lat 90. IBM podjął się w tym kraju realizacji projektów na łączną sumę 2 miliardów dolarów. Inny lider tej branży, Microsoft, zapowiedział podwojenie liczby zatrudnianych przez siebie pracowników w tym kraju. Bill Gates wyda na ten cel 1,7 miliarda dolarów. Swoją działalność w Indiach wkrótce poszerzą kolejni: Intel i Cisco Systems (łącznie 2 miliardy dolarów), Hewlett-Packard, Google oraz Motorola. Szefowie firm IT są zgodni co do zalet hinduskich pracowników: dobrze wykształceni, rzetelni, pracowici, doskonale znający język angielski. Oprócz inżynierów Indie mają znakomitą kadrę bankową, ubezpieczeniową oraz księgową. Takie zaplecze pomaga wymiernie w utrzymaniu konkurencyjności całego sektora wysokich technologii. Jednocześnie koszt zatrudnienia robotników mniej wykwalifikowanych jest znacznie niższy w Chinach (nawet trzykrotnie), a ich zasoby są praktycznie niewyczerpalne. Na chińskiej wsi mieszka obecnie około 800-milionowa grupa potencjalnej taniej siły roboczej - nazywanej armią seczuanu. Ludzie ci są skłonni pracować za 45 centów za godzinę. Te same firmy, rozwijające swe ośrodki badawcze i usługowe w Indiach, produkcję lokują w Państwie Środka.
Problem jednak polega na tym, że gospodarka indyjska zyskuje na outsourcingu w dużo mniejszym stopniu niż mogłoby się to wydawać. W Indiach ma on wielu krytyków, którzy widzą w nim przejaw amerykańskiego neokolonializmu i nowoczesnego wyzysku. Okazuje się bowiem, że każdy dolar wyprowadzony do Indii generuje zyski w wysokości 1,46 dolarów. Do Indii trafiają z tego tylko 33 centy. Gospodarka amerykańska zaś - choć nie pracownik, który stracił pracę - zyskuje aż 1,13 dolarów. Dlatego też outsourcing przyczynia się do szybszego wzrostu PKB w USA, a nie w Indiach.
Słoń kontra smok
Indie stosunkowo późno otworzyły swój rynek dla zagranicznych inwestycji. Udało się jednak w tym kraju utrzymać w ostatnich dwóch dekadach przyzwoite tempo wzrostu gospodarczego ok. 6% rocznie, podczas gdy w Chinach, które znacznie wcześniej otworzyły swój rynek dla zagranicznych inwestorów tempo to wynosi 8-9% w skali rocznej. Gospodarka Indii jest dużo bardziej zrównoważona niż chińska i różni się od uzależnionego od eksportu i zagranicznych inwestycji modelu dalekowschodniego. W Indiach to przede wszystkim spożycie wewnętrzne napędza gospodarkę. Daje ono 65% PKB - w Chinach tylko 42%. W ostatnich 10 latach Chiny rozwijały się znacznie szybciej niż Indie. Gospodarkę chińską napędzały inwestycje zagraniczne w wysokości około 40 mld dolarów rocznie, czyli 13 razy więcej niż w Indiach. Wynika z tego, że Indie wykorzystują kapitał inwestycyjny dużo wydajniej i nie są tak silnie uzależnione od zewnętrznej koniunktury i stwarzają zdecydowanie lepsze perspektywy dla przyszłych inwestycji. W samym tylko 2005 roku do Chin napłynęło 60 miliardów dolarów w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), a do Indii tylko 5 miliardów dolarów (lub według szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego 10 mld dolarów). Jednak w przypadku Chin są to w jednej trzeciej kapitały własne, które najpierw opuściły swój kraj, a następnie ponownie weszły do Chin jako BIZ, aby uzyskać liczne ulgi, jakie władze chińskie przyznają zagranicznym przedsiębiorcom.
W 2005 roku Indie zanotowały rekordowo wysokie tempo wzrostu PKB - 8,3% i stały się drugim po Chinach najbardziej atrakcyjnym miejscem do inwestowania w Azji. Nie bez znaczenia dla zagranicznych inwestorów pozostaje fakt, że w Indiach mieszka ponad 1,1 mld konsumentów i ogromna większość wykształconych mieszkańców tego kraju mówi po angielsku. Chiny nie mają takiej karty przetargowej wobec zagranicznych inwestorów.
Im lepiej, tym gorzej
Jarosław Wojnarowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego zwraca uwagę na problem "inflacji płac" w Indiach, która w przyszłości może obniżyć konkurencyjność Indii w zakresie niższych kosztów wysoko wykwalifikowanej siły roboczej. To z kolei da większą przewagę w outsourcingu czy IT takim krajom, jak Polska czy Czechy. Rozpoczynający karierę w Indiach w branży call center operator zarabia rocznie około 2000 dolarów. Podejmujący pierwszą pracę po studiach absolwent kierunków związanych z IT może liczyć na roczny dochód w wysokości 6000 dolarów, podczas gdy jego kolega po studiach MBA zarabia rocznie około 20 000. W porównaniu z kosztami, jakie musiałyby ponieść przedsiębiorstwa amerykańskie, zatrudniając pracowników na wspomniane pozycje na rynku krajowym, oszczędność waha się w przedziale 40-60% w przeliczeniu na pracownika.
W wyniku "inflacji płac", już dziś obserwowanej w miastach-centrach outsourcingu w Indiach, w związku z bardzo dynamicznym wzrostem PKB oraz niezaspokojonym popytem
na specjalistów, nastąpi w najbliższych latach (2007-2009) dalszy wzrost płac w branży, który zmniejszy konkurencyjność rynku indyjskiego względem Czech, Polski czy Filipin i będzie dążył do zrównania płac w branży IT z poziomem Chin i Malezji. Sytuacji nie poprawia również fakt, iż spora część spośród 2,5 miliona absolwentów,
jacy każdego roku opuszczają indyjskie prestiżowe, lokalne uczelnie jest następnie zatrudnianych poza Indiami.
- Jak dotąd, względy niskich kosztów pracy oraz wydajności były głównymi powodami dla działalności typu offshoring oraz outsourcing. Ten trend obecnie się zmienia. O ile niskie koszty pracy pozostają głównym powodem do przenoszenia produkcji, kwestie związane z usługami, dostawą, jakością i zaufaniem są coraz mocnej eksponowane - mówi jeden z ekspertów OMIS Research. - Indie z 92 przedsiębiorstwami z sektora usług IT, posiadającymi certyfikat CMM Level 5, pozostają w ścisłej czołówce globalnej krajów, które oferują najwyższej jakości usługi informatyczne. Można być zatem pewnym, że stali odbiorcy usług oferowanych przez Indie, których jest niemało wśród korporacji zachodnich, nie tak łatwo zdecydują się na przeniesienie do innych krajów - Indie w ciągu ponad 15 lat rozwoju outsourcingu wyrobiły sobie dobrą markę.
Polska może konkurować w skali międzynarodowej wysoko wykwalifikowaną siłą roboczą w podobnych branżach jak Indie tj. informatyka, inżynieria, a ponadto na korzyść Polski działa bliskie położenie geograficzne względem Europy oraz bardziej kompatybilne z zachodnimi systemy prawne i podatkowe, co nie jest bez znaczenia z punktu widzenia wykonywania niektórych rodzajów usług w ramach outsourcingu.
Szczególnie wśród firm europejskich wzrasta zainteresowanie Polską jako alternatywą względem Indii w zakresie usług outsourcingowych - regionalnie zainteresowaniem cieszą się również inne kraje: RPA dla Europy, Kanada, Meksyk i Karaiby dla Ameryki Północnej, zwłaszcza ze strony firm, które nie chcą ponosić ryzyka związanego z przenoszeniem produkcji do Azji.
Według szacunków brytyjskich ekspertów aż dwie trzecie globalnego rynku offshoringu w sektorze IT przypada na firmy indyjskie. Według obliczeń Instytutu McKinseya, w outsourcingu pracuje 695 tys. osób, a do 2008 r. będzie ich 1,5 miliona.
Gazeta Wyborcza Adam Gwiazda Jolanta Kubicka, Rynki Zagraniczne 2007-01-22
-
Droga do Stanu Buddy
Mistrz Jin-szun
fragmenty
przekład na język polski: Jacek Majewski
Redakcja serwisu mahajana.net serdecznie dziękuje polskiemu wydawcy, Pracowni DOMY POLSKIE oraz wydawcy wersji angielskiej, Wisdom Publications za zgodę na publikację fragmentów niniejszej książki.
Przedmowa do wydania chińskiego
Buddyzm jest religią rozumu, a nie tylko religią wiary. Wyjaśniając idee i ucząc praktyk, nauki buddyjskie polegają na rozumie. Nauki te są zarówno bogate, jak i poprawne. Ponieważ Dharma Buddy zawsze dostosowywała się do różnych ludzkich predyspozycji i pozostawiała wolną rękę co do wyboru konkretnej drogi, nauki te są też różnorodne.
Znajomość dwóch zasad pomoże ludziom zrozumieć Dharmę Buddy. Po pierwsze, nauki Buddy oraz rozprawy bodhisatwów i patriarchów różnią się w zależności od spotykanych w różnych czasach i miejscach ludzkich predyspozycji i inklinacji. Te rozmaite nauki istnieją po to, aby różni ludzie mogli skorzystać z przewodnictwa Dharmy. Stosowanych jest wiele zręcznych metod – łatwych i głębokich, odnoszących się do praktyk i do zasad. Niektóre metody mogą wydawać się sprzeczne z innymi. Przypatrywanie się tej rozmaitości nauk przypomina patrzenie w kalejdoskop – początkujący, którzy nie potrafią złożyć w całość tego, co widzą, mogą czuć się oszołomieni.
Po drugie, mimo iż nauki są zróżnicowane, wszystkie są ze sobą wzajemnie powiązane. Punkty wyjścia poszczególnych nauk są odmienne, ale każda z nich doprowadza do pozostałych. Przypomina to podnoszenie części odzieży – bez względu na to, czy podnosimy koszulę za kołnierz, rękaw czy gors, trafia do nas całość. A jednak adaptacyjny charakter nauk buddyjskich, różne poziomy ich złożoności oraz wzajemne powiązania są na ogół ignorowane. Zamiast tego ludzie skłonni są generalizować, uważając, że wszystkie nauki są do siebie podobne.
Te dwa przeciwstawne poglądy – że nauki są zbyt zróżnicowane albo że są zbyt podobne – mogą prowadzić w tym samym kierunku. Niektórzy myślą, że skoro nauki są podobne, to jedna konkretna nauka jest równoważna innym. Wydaje im się więc, że nie muszą poznawać wielu praktyk i nauk. Skutkiem takiego rodzaju myślenia jest wyprowadzanie Dharmy z jednej sutry, jednej mantry lub od jednego buddy. Ponieważ tacy ludzie nie są w stanie pojąć Dharmy w całej jej pełni, „rezygnują z oceanu i biorą tylko jedną kroplę wody”, o której sądzą, że zawiera cały ocean. Z drugiej strony niektórzy ludzie przesadnie wychwalają jakąś naukę, którą mniej lub bardziej rozumieją, uważając, że jest ona najlepsza i najwyższa. Dysponując tą nauką, myślą, że mają już wszystko i że niczego im więcej nie trzeba.
W sumie, nauki buddyjskie są bardzo różnorodne i stosowne dla wszystkich. Ci, którzy nie potrafią ich ze sobą powiązać i usystematyzować, popełnią błąd korzystania z nich w sposób wyrywkowy. W ten sposób zrezygnują z całości. Taki sposób praktykowania doprowadził buddyzm do jego obecnego zawężenia i zubożenia.
Nie sposób wymagać od wszystkich wyznawców Dharmy Buddy, aby ich praktyka opierała się na usystematyzowanej i pełnej znajomości nauk. Ci, którzy propagują nauki buddyjskie, powinni jednak odznaczać się doskonałą ich znajomością. Tylko wtedy będą w stanie objaśniać Dharmę, zachowując jej integralność i nie wpadając w pomieszanie i stronniczość.
Tradycja Tiantai i tradycja Xianshou (zwana też szkołą Huayan) wykonały pod tym względem dobrą pracę. Mistrzowie tych tradycji scalili nauki buddyjskie i uszeregowali je oraz związane z nimi praktyki pod względem stopnia zaawansowania. Te systemy pokazują zarówno różnice pomiędzy poszczególnymi naukami, jak i związki pomiędzy nimi. Trudno się więc dziwić, że w przeszłości ci, którzy nauczali Dharmy, korzystali albo z czterech aspektów nauczania tradycji Tiantai, albo z pięciu aspektów nauczania tradycji Xianshou. Obie te tradycje kładą duży nacisk na doskonałą naukę; ich celem jest bezpośrednie wnikanie w doskonałą naukę.
Moje objaśnienie opiera się na tym, co powiedział Czcigodny Mistrz Taixu: Choć tradycje Tiantai i Xianshou obejmują wszystkie nauki Buddy – mniejszą, początkową, ostatnią, bezpośrednią, Tripitaki, wspólną, odrębną i doskonałą – wszystkie te nauki zostały ustanowione z myślą o ludziach odznaczających się mniejszymi zdolnościami; ci o wybitnych predyspozycjach tak naprawdę ich nie potrzebują. Choć mówi się, że ludzie, którzy są w stanie dojść do oświecenia, mogą z nich korzystać, jest to potrzebne tylko wtedy, kiedy nie mogą osiągnąć oświecenia w inny sposób. Któż jednak chciałby się przyznać – poprzez korzystanie z jednej z tych nauk – że jest osobą o mniejszych zdolnościach? Stąd nauki tradycji Tiantai i Xianshou też idą w zapomnienie.
Wyczuwając stan zawężenia i zubożenia cechujący obecny upadek chińskiego buddyzmu, Czcigodny Mistrz Taixu postanowił wykorzystać „Dharmę wspólną Pięciu Pojazdom”, „Dharmę wspólną Trzem Pojazdom” i „charakterystyczną Dharmę Wielkiego Pojazdu” do ogarnięcia wszystkich nauk buddyjskich. Można je wykorzystywać fragmentarycznie lub w pełni jako właściwą ścieżkę do doskonałego oświecenia. Ten system w istocie odpowiada systemowi Czcigodnego Mistrza Tsongkhapy z Tybetu. Tsongkhapa, opierając się na hinduskich szkołach Madhyamaki i Yogacary, dokonał syntezy nauk buddyjskich i w celu uporządkowania drogi do osiągnięcia oświecenia i stania się buddą zaproponował „drogę wspólną ludziom niższej kategorii”, „drogę wspólną ludziom średniej kategorii” i „drogę dla ludzi wyższej kategorii”.
Czcigodny Mistrz Taixu darzył wielkim szacunkiem kompletne nauki buddyjskie, mówiąc, że „dysponując zasługami i cnotami, ludzie mogą być pewni tego, że narodzą się jako istoty ludzkie lub niebiańskie; dysponując mądrością, mogą stać się śrawakami i pratyekabuddami. Wszyscy ci ludzie muszą polegać na wszystkich winajach, sutrach i śastrach; jeśli wykorzystuje się tylko część nauk, nie sposób osiągnąć oświecenia”. Te kompletne nauki zasługują na to, aby je aktywnie głosić.
Kiedy Tathagata objaśniał Dharmę, zawsze zaczynał od uczenia „poprawnej metody” – dawania, przestrzegania wskazań i rezygnację z pożądania w celu odrodzenia się w niebie (koncentracja). Następnie tym, którzy mogli być w stanie wyrzec się świata, przekazywał naukę przekraczającą świat. Ponieważ w naukach buddyjskich nacisk kładzie się właśnie na przekraczanie świata, kompilatorzy sutr zawsze pomijali „poprawną metodę” Buddy. Starożytne teksty Abhidharmy rozpoczynały się od pięciu wskazań, natomiast późniejsze wersje już ich nie zawierały. Nawet Czcigodny Mistrz Tsongkhapa nie był w stanie ustrzec się tej tendencji i używał nauk Dwóch Pojazdów jako podstawy własnych. Uważał więc, że w Dharmie wspólnej ludziom niższej kategorii ważnym sposobem wchodzenia na Drogę jest praktyka „zważania na śmierć”. W istocie jednak nawet bez takiej praktyki można praktykować dobre uczynki, które doprowadzą do odrodzenia się jako istota ludzka lub boska. Choć bowiem taka droga dla ludzi niższej kategorii może wzorować się na Dwóch Pojazdach pod względem wyrzeczenia, niekoniecznie musi być zgodna ze współczującą drogą Wielkiego Pojazdu.
W związku z tym Czcigodny Mistrz Taixu, dysponując wyjątkowo głębokim wglądem w Pojazd Buddy, ujawnił prawdziwy cel pojawienia się na świecie Tathagaty – uczenie ludzi, jak wchodzić na Drogę Buddy, prowadząc normalne ludzkie życie. Dlatego w metodzie wchodzenia do Pojazdu Buddy, zalecanej początkującym, zamiast praktyk wyrzeczenia, takich jak „zważanie na śmierć”, kładzie się raczej nacisk na praktykowanie dziesięciu właściwych uczynków (bez rezygnowania z zajmowania się doczesnymi sprawami codziennego życia) oraz kierowanie się właściwymi uczynkami Pojazdu Ludzkiego.
Wykorzystywanie właściwych uczynków w celu przejścia z Pojazdu Ludzkiego na Drogę Buddy polega na gromadzeniu zasług Dharmy wspólnej Pięciu Pojazdom i Trzem Pojazdom. Ponieważ jednak niektórzy ludzie są ograniczeni i bojaźliwi, Budda (i niektórzy dawni mistrzowie) musiał ustanowić Dwa Pojazdy jako zręczny środek towarzyszący Wielkiemu Pojazdowi. W naukach Mahajany też istnieją zręczne środki służące wchodzeniu do Pojazdu Buddy, takie jak praktykowanie boskich uczynków lub uczynków Dwóch Pojazdów.
W oparciu o określone i ujawnione przez Czcigodnego Mistrza Taixu kompletne nauki buddyjskie można powiedzieć, że wszystkie te różne rodzaje nauk są po prostu metodami stania się buddą. Takie podejście nie tylko łączy ze sobą trzy poziomy Dharmy wspólnej Pięciu Pojazdom, Dharmy wspólnej Trzem Pojazdom i charakterystycznej Dharmy Wielkiego Pojazdu, lecz również nauki zwykłej drogi z naukami drogi zręcznych środków. Podejście to ukazuje cały przebieg Drogi Buddy i prowadzi do najwyższej sfery buddów.
Dawno temu, kiedy byłem w Hong Kongu, chciałem napisać zwięzłą książkę na temat drogi do stanu buddy. Miała ona opierać się na mowach Czcigodnego Mistrza Taixu i schemacie osiągania oświecenia Tsongkhapy, a także, integrując cząstkowe poglądy zaczerpnięte ze skarbnicy Dharmy, połączyć ze sobą wszystkie buddyjskie nauki i umieścić je ponownie w kontekście Jednego Pojazdu.
Dopiero jednak w roku 1954 miałem możność raz na jakiś czas przelać na papier kilka gath (o różnym ciężarze gatunkowym), które wykorzystywałem podczas wykładów w Klasztorze Shandao na Tajwanie. Z różnych względów wersy te były jednak bardzo krótkie, szczególnie część poświęcona Mahajanie. Jesienią roku 1957, przygotowując materiały do wykładów w Buddyjskim Instytucie dla Kobiet, poprawiłem i poszerzyłem te gathy, a zimą 1958 roku przejrzałem je ponownie i zacząłem je opatrywać krótkimi komentarzami. Cały rękopis był gotów dopiero pod koniec roku 1959, kiedy spędzałem chiński Nowy Rok w Klasztorze Shanguang. Tak więc od rozpoczęcia całej pracy aż do jej zakończenia minęło sześć lat.
Teraz, kiedy „Droga do stanu buddy”, składająca się z dwudziestu tysięcy chińskich ideogramów, ma być właśnie wydana, pomyślałem, że powinienem ująć w słowa przyświecający mi cel: połączenie ze sobą wszystkich buddyjskich nauk i skierowanie ich ku Drodze Buddy.
Mistrz Dharmy Yin-shun
Październik 1960 roku
Wstęp
Mistrza Yin-shuna nie trzeba przedstawiać chińskojęzycznym czytelnikom. Jest on najwybitniejszym żyjącym autorytetem w dziedzinie chińskiego buddyzmu, a jego dorobek wydawniczy jest ogromny. „Droga do stanu buddy”, jego najpoczytniejsza praca, stała się lekturą obowiązkową w wielu chińskich szkołach i uczelniach buddyjskich. Mimo iż prezentowana jest jako wstęp do podstaw buddyzmu, stanowi ona jednocześnie podsumowanie prowadzonych przez Mistrza od dziesięcioleci studiów nad Dharmą Buddy. Zgodnie z klasyczną formą buddyjskiej rozprawy filozoficznej, książka osnuta jest na kanwie długiego, podzielonego na strofy poematu, a każda ze strof opatrzona jest komentarzem. Forma wiersza sprzyja zapamiętaniu tekstu, a komentarz prozą ma postać wykładu. Praca ta rozpoczyna się od podstaw, czyli przyjęcia schronienia w Trzech Skarbach, a następnie krok po kroku prowadzi czytelnika poprzez wskazania, medytację i mądrość do najwyższych praktyk i najgłębszych nauk. Trwają obecnie prace translatorskie nad szeregiem innych prac Mistrza Yin-shuna. W przygotowaniu jest już jego wyróżnione nagrodami studium Dzieje chińskiego buddyzmu czan, które zostało już przetłumaczone na język japoński i za które otrzymał w 1973 roku rekomendację (od Sekiguchi Shindai, autorytetu szkoły Tendai w dziedzinie początków tradycji czan [jap. zen]) do doktoratu w dziedzinie humanistyki na Uniwersytecie Taisho w Japonii. To wyróżnienie, wraz z innymi nagrodami i wyrazami uznania jego współziomków, to elementy składające się na jego międzynarodową sławę. To tylko z powodu braku tłumaczeń jego prace nie są znane angielskojęzycznym czytelnikom.
Osiągnięcia Mistrza Yin-shuna są tym bardziej niezwykłe, że jak sam pisze w jednym ze swoich esejów, prowadzi „bardzo proste i zwyczajne życie”. Efekty tego życia dalekie są jednak od przeciętności. Zhang Luqin (Yin-shun to jego imię Dharmy) urodził się w rodzinie chłopskiej w 1906 roku, podczas święta „zimnego posiłku” (które przypada na okres pomiędzy wygaszeniem starego ognia w kuchennym piecu a rozpaleniem nowego, kiedy posiłki spożywa się na zimno). Był chorowitym dzieckiem i w późniejszym życiu nie raz musiał korzystać z opieki szpitalnej. Pierwsza szlachetna prawda buddyzmu – że życie to cierpienie – dotyczy nie tylko chorób, tym niemniej silnie zaznaczyła się ona w życiu Mistrza Yin-shuna, który pewnego dnia miał opuścić dom, aby został mnichem. Swoją postawą jako mnich i znawca świętych pism miał dać świadectwo jednemu z trzech atrybutów wszystkich rzeczy ? nieobecności ego. Mimo wielkiego wkładu, jaki wniósł do chińskiego buddyzmu, pozostał niezwykle skromnym, unikającym rozgłosu i usuwającym się wręcz w cień uczonym. W przedmowie do swojego Studium ludowych mitów i kultur starożytnych Chin wspomina o swoim pochodzeniu i z pokorą mówi o braku formalnego wykształcenia.
Dorastając u schyłku dynastii Qing (Mandżurskiej), Mistrz Yin-shun uczęszczał do szkoły w mieście, w którym pracował jego ojciec. Jako dziecko, swoje pierwsze szkolne wiadomości zdobywał w tradycyjny sposób: kartkując stare, zszyte nićmi książki, ślęcząc nad podręcznikami wprowadzającymi do Czterech Ksiąg i nad wyborami z klasyków, i ucząc się ich na pamięć. Podobno wiedza, jaką Mistrz zdobył przez lata pochłaniania niezliczonych lektur, jest tak dogłębna, że potrafi on precyzyjnie umiejscowić konkretny „rozdział i wers” z danego źródła, znajdującego się wśród stojących na jego półkach książek. Gdy w 1911 roku upadła dynastia Qing, a Chiny stały się republiką, miał pięć lat. Okres formalnej edukacji Mistrza przypadł właśnie na ten czas wielkich przeobrażeń: stary system, w którym przyszedł na świat, jeszcze nie całkiem odszedł do przeszłości, a nowy system szkolnictwa podstawowego i średniego, nie wspominając już o nowoczesnej edukacji uniwersyteckiej, nie był jeszcze dostępny. W wieku dziesięciu lat zdolny chłopiec ukończył pierwszy etap szkoły podstawowej. Następnie przeskoczył dwie klasy i mając trzynaście lat, zakończył naukę na szczeblu podstawowym, celując w literaturze i tworząc zręby swojego wyrafinowanego, płynnego i jasnego stylu, z którego tak dobrze jest znany. Może ze względów praktycznych jego ojciec postanowił, że powinien uczyć się tradycyjnej medycyny – lekarze cieszyli się bowiem szacunkiem i mieli pewne źródło zarobków. Studia te nie zaspokajały jednak intelektualnych aspiracji Mistrza, po trzech latach przerwał więc naukę. Przez następnych osiem lat uczył w swojej dawnej szkole podstawowej. Ale nawet dla wyjątkowo utalentowanego młodego nauczyciela nie była to kariera o wielkich widokach na przyszłość. Bez dyplomu którejś z wyższych uczelni nowych Chin trudno było zdobywać kolejne szczeble kariery akademickiej. Wydaje się jednak, że w owym czasie pęd Luqina do zdobywania wiedzy był tak silny, że dosłownie połykał wszelkie książki, jakie wpadały mu w ręce. Preferował te o charakterze bardziej duchowym: teksty taoistyczne, opowieści o rzeczach nadprzyrodzonych, legendy o nieśmiertelnych, a także, ni mniej ni więcej, Stary i Nowy Testament.
Jeśli trudno nam zrozumieć, jak młody Mistrz Yin-shun mógł na tyle poważnie traktować mity o nieśmiertelnych taoistycznych mędrcach, żeby rozważać możliwość wstąpienia na tę duchową ścieżkę, powinniśmy przypomnieć sobie, że Kang Youwei, reformator polityczny z 1898 roku, przez cały rok mieszkał w górach jak dzikus, praktykując taoistyczne oddychanie i manipulowanie pięcioma żywiołami, a nawet pisząc komentarz na temat Lao-Cy, który starszy, bardziej stateczny Kang Youwei miał później zniszczyć. Na Sri Lance Dharmapala, młody człowiek o średnim wykształceniu, który miał stanąć na czele odrodzenia buddyzmu palijskiego, wyznawał poglądy teozoficzne i w pewnej chwili chciał nawet wyruszyć w wysokie Himalaje na poszukiwanie jakiegoś nieśmiertelnego mistrza. Tego rodzaju fascynacja tym, co nadprzyrodzone, nie była bynajmniej czystym szaleństwem – mogła stanowić zwiastun neotradycyjnej krytyki nieubłaganego naporu nowoczesności. Ale tak jak u wspomnianych powyżej dwóch postaci, u Mistrza Yin-shuna ten etap naiwny rychło się zakończył. Zaczął czytać Lao-Cy i Czuang-Cy. Taoizm filozoficzny rokował większe nadzieje niż mity taoizmu religijnego. Ta sama naiwność, która zachłystywała się nieśmiertelnymi taoistami, teraz kształtowała postawę intelektualnej otwartości na rzeczywistość tego, co tradycja buddyjska nazywa Niepojętym. Właśnie taka radykalna otwartość, ujęta w karby zdyscyplinowanego dyskursu, przenika dzieła Mistrza Yin-shuna. A jego zainteresowanie bogami i duchami, nieśmiertelnością i nieśmiertelnymi, w nieoczekiwany sposób powróci w książce na temat dawnych chińskich mitów, w której w dramatyczny i sugestywny sposób ożywa świat zjaw i która stanowi wytwór umysłu uwrażliwionego na proces mitotwórczy, a jednocześnie krytycznie doń podchodzącego.
W okresie zainteresowania Lao-Cy i Czuang-Cy Mistrz Yin-shun sięgał też po teksty buddyjskie, które stały się jego ulubioną lekturą po nagłej śmierci rodziców. To bolesne wydarzenie doprowadziło go w roku 1930, w wieku dwudziestu pięciu lat, do osobistej decyzji, aby zrezygnować z życia świeckiego i wstąpić do Sanghi. Gdy, tak jak to było w zwyczaju w Klasztorze Putuo, znalazł sponsorów, zgolono mu głowę, otrzymał pełne wskazania mnisie i nadano mu imię Dharmy Yin-shun. Od tamtej chwili swoją wrodzoną inteligencję zaprzągł do studiów nad Dharmą Buddy. Choć kształcony był przez różnych nauczycieli, encyklopedyczna wiedza i zrozumienie, jakimi charakteryzują się jego rozprawy, zasadniczo stanowią efekt jego własnych wysiłków. Z czasem Mistrz Yin-shun stał się czołową postacią w dzisiejszym środowisku chińskich uczonych w piśmie mnichów. Upłynęło już sporo czasu, od kiedy Chiny mogły poszczycić się tak szczęśliwym połączeniem w jednej osobie mnicha i uczonego o takim formacie – niemal trzysta lat od Czterech Wielkich Mistrzów z późnej dynastii Ming.
Zwykły czytelnik z pewnością doceni zawartość Drogi do stanu buddy. Nie jest konieczne, aby zapoznając się z tym dziełem, wiedzieć, jakie zajmuje ono miejsce w całości dorobku Yin-shuna, czy też jak się ma do szerszych historycznych trendów chińskiego buddyzmu. Niemniej jednak to też stanowi ciekawą historię. Jak wspomniano powyżej, minęło już około trzystu lat od okresu działalności Czterech Wielkich Mistrzów schyłku dynastii Ming. W chwili, gdy w roku 1644 dynastia Ming ustępowała dynastii Qing, w tym, co pozostało z niegdyś dynamicznie rozwijającej się dziedziny studiów buddyjskich, przodowali już nie mnisi, lecz ludzie świeccy. Czołowi buddyści wśród szlachty – wykształconej elity o buddyjskich sympatiach – stali się trzonem Sanghi, a nawet głównych ośrodków buddyjskiego establishmentu. Pobożność, ferwor religijny i praktyki medytacyjne nie zanikły w całym okresie dynastii Qing, ale ogólnie rzecz biorąc, studia buddyjskie w owym okresie podupadły, odradzając się dopiero w dziewiętnastym wieku, pod koniec dynastii. Odrodzenie to nastąpiło w dużej mierze dzięki poświęceniu człowieka świeckiego Yang Wenhui'a (1837–1911). Yang był na Zachodzie, nawiązał kontakty w Japonii, pracował z Timothy Richardsem, spotkał Dharmapalę podczas jego powrotu z Parlamentu Religii w Chicago, a w prowadzonej przez siebie akademii stworzył nowoczesny buddyjski program studiów. Filozofia buddyjska i idealistyczna wizja wywarły wpływ na utopijną politykę związaną z przeprowadzoną w roku 1898 reformą monarchii konstytucyjnej. Reforma została przeprowadzona przez Kang Youwei'a (1858–1927), Liang Qichao (1873–1929) i Tan Sitong'a (1865–98), ale wszyscy trzej zawdzięczali swoją znajomość buddyzmu Yang Wenhui'owi i jego wysiłkom wydawniczym, realizowanym poprzez wydawnictwo Jingling*.
Chińska filozofia sama otrzymała silny impuls dzięki ponownemu sprowadzeniu z Japonii przez Yang Wenhui'a filozofii Weishi (czyli Yogacary, filozofii Samej Świadomości), która zanikła w Chinach po tym, jak z powodzeniem zastąpiła ją filozofia Huayan. Ta idealistyczna filozofia Mahajany stała się fundamentem Akademii Wewnętrznej Nauki, założonej w roku 1922 przez Ouyang Jingwu (1871–1968). To właśnie z tej filozofii wyłoniła się nowa filozofia Samej Świadomości, stworzona przez Xiong Shili (1885–1968), uważanego obecnie za jednego z głównych współczesnych chińskich myślicieli. Jeśli przyjrzymy się jednak rozwojowi wypadków, zauważymy, że cechą charakterystyczną całego tego współczesnego buddyjskiego ruchu intelektualnego było to, iż zapoczątkowany został poza szeregami Sanghi monastycznej. Niektórzy z jego przedstawicieli byli świeckimi buddystami, inni przede wszystkim utożsamiali się z konfucjanizmem. Chociaż nie jest wcale żelazną regułą, iż tylko buddyjscy mnisi rozumieją subtelności Dharmy Buddy – w końcu legendarny Vimalakirti nie był żadnym mnichem, a znany przedstawiciel Huayan, Li Tongxuan był człowiekiem świeckim – to mnisi tryb życia odznacza się pewnymi cechami, które chronią Dharmę od rozwodnienia różnymi troskami życia świeckiego. Uczony-mnich nie jest tym samym co uczony, będący człowiekiem świeckim. To właśnie odróżnia prowadzone przez Mistrza Yin-shuna studia nad Dharmą Buddy od nowego rzutu dwudziestowiecznych świeckich buddyjskich intelektualistów i uczonych.
To rozróżnienie zostało dokonane przez samego Mistrza w jego Studiach nad Dharmą Buddy jako Dharmą Buddy. Dokonał on tam rozróżnienia pomiędzy posiadaną przez siebie wiedzą a podejściem wiążącym się z przywłaszczeniem sobie filozofii buddyjskiej i wykorzystaniem jej do celów innych niż prezentacja głoszonych przez Buddę prawd. Dotyczy to w dużej mierze powracającego zainteresowania filozofią szkoły Samej Świadomości, odłączaną od szerszego kontekstu buddyjskiego i przedstawianą jako żywotna, nowoczesna, uniwersalna i racjonalna filozofia – wewnętrzna nauka o umyśle, która pozostawi w tyle nauki pochodzące z Zachodu. Wyabstrahowana z buddyjskich wskazań i medytacji, filozofia ta została tak przerobiona przez Xiong Shili, aby służyć celom „nowego konfucjanizmu”, który odwraca się od buddyjskich prawd. Mistrz wyraził to jasno w swojej krytyce Xiong Shili. Niewątpliwie konfucjanizm stanowi główny nurt filozofii chińskiej, a zajmuje się życiem w tym świecie. Patrząc z tego punktu widzenia, buddyzm wyłamuje się poza konkretne uwarunkowania kulturowe i patrzy poza ten świat, choć w duchu Mahajany powraca do świata i jego spraw po wcześniejszym z nimi zerwaniu.
Krytyka Mistrza ma wagę krytyki uczonego-mnicha. Opuszczając dom, angażujemy się w rzeczywistość szerzej pojmowaną, a następnie, ale dopiero wtedy, wracamy, aby pracować w świecie doczesnym. Uczony świecki studiujący Dharmę Buddy w celach niebuddyjskich nie studiuje jej w sposób właściwy. Uczony-mnich, który żyje w zgodzie z tym, co głosi, umożliwia nam wejrzenie bezpośrednie, „od środka”, w głębiny Dharmy Buddy. Droga do stanu buddy oferuje właśnie taki wgląd i stanowi żywą zachętę do kroczenia buddyjską ścieżką. Mistrz przemawia z autorytetem kogoś, czyja wiedza wynika z całkowitego zanurzenia się w tekstach tradycji, co staje się czymś coraz rzadszym we współczesnym systemie kształcenia. Jak na ironię, ten współczesny uczony-mnich o niezrównanej erudycji może okazać się zarówno pierwszą jak i ostatnią postacią tego formatu. Mistrz prawdopodobnie odrzuciłby tę pochwałę jako przesadną, a ocenę przyszłości jako nieuzasadnioną.
Wracając do biografii – po wstąpieniu do Sanghi w wieku dwudziestu pięciu lat Mistrz Yin-shun nie zamieszkał w żadnym klasztorze medytacyjnym ani nie poświęcił się nauce rozlicznych rytuałów potrzebnych do służenia ludziom świeckim. Wkrótce trafił do nowego, prowadzonego przez dobrych nauczycieli ośrodka studiów buddyjskich, założonego przez Mistrza Taixu (1889–1947) właśnie po to, aby wyszkolić nowe pokolenie mnichów. Wyniki uzyskane przez Mistrza Yin-shuna podczas egzaminów wstępnych były tak znakomite, że przyjęto go do grupy zaawansowanej i pozwolono przeskoczyć jedną klasę. Tutaj podjął po raz pierwszy systematyczną naukę Dharmy Buddy. Już podczas pierwszego roku okazał się tak zdolnym i obiecującym studentem, że Czcigodny Taixu poprosił go o prowadzenie zajęć. Mistrz Yin-shun prowadził wykłady na temat nauk zawartych w Rozprawie o Dwunastu Wejściach i już wtedy wykazał się oryginalnym zrozumieniem i doskonałą znajomością filozofii pustki. Czcigodny Taixu poznał się na jego talencie i teraz zaczął być zapraszany jako nauczyciel lub wykładowca do szeregu nowopowstałych ośrodków studiów buddyjskich w całych Chinach – tak rozpoczęła się jego niezmordowana wędrówka poświęcona szerzeniu nowych buddyjskich nauk, która zaowocowała po wojnie różnymi posadami w Hong Kongu, a potem na Tajwanie, gdzie przebywa do dziś.
Osiągnięcia Mistrza Yin-shuna oparte są na dokonaniach mnicha reformatora, Czcigodnego Taixu. To właśnie Taixu wyprowadził buddyzm z zacisza klasztorów i pokazał go współczesnemu światu, to on ożywił aspiracje Mahajany dotyczące zaangażowania w sprawy tego świata, skierował refleksję buddyjską ku bieżącym sprawom społecznym, a w okresie zagrożenia państwa zachęcał buddystów, w tym nawet mnichów, do aktywnego uczestnictwa w obronie kraju. Słaby ciałem, lecz nie duchem, Mistrz Yin-shun posłuchał tego wezwania podczas okresu wojennego, po wojnie jednak znów podążył za swym powołaniem. Choć Czcigodnego Taixu można by uznać za pierwszego współczesnego mnicha buddyjskiego zajmującego się pisaniem uczonych opracowań, był on bardziej działaczem i pamflecistą. Oceniając doniosłość i znaczenie ich dorobku pisarskiego, to nie Czcigodnego Taixu, lecz jego podopiecznego, Mistrza Yin-shuna należałoby uznać za prawdziwego uczonego-mnicha naszych czasów.
Pomimo całego nacisku, jaki Mistrz Yin-shun kładzie na spoglądanie na Dharmę Buddy od środka, jego buddyjskie prace dalekie są od tradycjonalizmu i obcy im jest duch sekciarstwa. Zasięg i głębia jego prac sprawiają, że nawet jego buddyjscy koledzy po piórze mają trudności z zakwalifikowaniem go do którejś ze szkół lub linii (zong) przekazu. Jego niezależny duch wymyka się łatwemu zaszufladkowaniu, a jego uniwersalny rozmach niweczy stare podziały. Jego interpretacja Dharmy Buddy podąża za przewodnikiem najlepszym z możliwych – za samą Dharmą Buddy. Jego analityczny zmysł wsłuchuje się i prowadzi dialog z żywymi głosami, które nadal pobrzmiewają w badanych tekstach. Nie znaczy to, że jest on kolejnym Nanyue Huisi (514–577), który tradycyjnie uważany był za „oświeconego bez nauczyciela” (co prawdopodobnie oznacza tylko, że nie stało się to w obecności nauczyciela). To wydarzenie, pierwsze tego rodzaju w chińskim buddyzmie, wyniosło tego patriarchę Tiantai niemal do rangi pratyekabuddy i doprowadziło jego szkołę do zerwania z hinduskimi autorytetami na temat Sutry Lotosu. (Buddyzm czan miał własną tradycję pratyekabuddów i później w podobny sposób rościł sobie pretensje do tajemnego przekazu.) Biografia Mistrza Yin-shuna nie obrosła w tego rodzaju hagiograficzne elementy i nie zapoczątkował on nowej linii przekazu. Ale to, czego się nauczył, zostało zdobyte w toku samotnej wędrówki, którą podejmują wszystkie niezależne umysły. Zatem gdy filozofia Samej Świadomości, obwołana wiedzą tajemną przyćmiewającą zachodnią naukę, zyskiwała coraz bardziej na popularności, młody student-wykładowca wytyczał inny, własny szlak jako odnowiciel Sanlun, doktryny Pustki (Madhyamaki). I choć przez ostatnie stulecia praktyki szkoły czan i szkoły Czystej Krainy aż nazbyt często czyniły cnotę z zaniedbywania wykształcenia, celem tego przyszłego uczonego-mnicha było usystematyzowanie nauk buddyjskich wzorem mistrzów szkół Tiantai i Huayan – Zhiyi i Fazang'a.
Słowo wyjaśnienia dla tych, którzy nadal głowią się nad tym, do jakiej linii przekazu (zong) należy Mistrz Yin-shun – otóż sięgnął on do pierwotnych sanskryckich źródeł, z których wzięła się idea zongu, przedstawiając znacznie wszechstronniejsze rozumienie zasady, celu i zwieńczenia poszczególnych nauk. Napisał również esej, którego tytuł w wolnym tłumaczeniu brzmi: „Nauka Buddy dotycząca życia w tym świecie (pośród ludzi), która pozostaje w harmonii zarówno z uniwersalną zasadą (która jest wieczna), jak i konkretnymi okolicznościami”. Jest to przegląd zagadnień filozoficznych, które przedstawił w szeregu swoich prac. Praktycznym celem jego wysiłków jest skierowanie studiów buddyjskich ku odnowieniu mahajanistycznego zobowiązania bodhisatwy, aby żyć, będąc zanurzonym w tym, co tu i teraz. Cel ten rozumie jako inną postać formuły Czcigodnego Taixu „Buddyzm na rzecz życia w tym świecie”.
Ogólnie rzecz biorąc, Mistrz opiera się na filozoficznym podziale szkół, rozpoczynającym się od buddystów Hinajany, poprzez Mahajanę, aż do zwieńczenia w postaci klasycznego systemu zasad szkół Tiantai i Huayan. Jego wkład polega na pieczołowitym prześledzeniu tych etapów i postaci, w jakiej występują one w klasycznym kanonie tekstów buddyjskich. To, nad czym od okresu Meidzi zgodnie trudziło się około czterech pokoleń współczesnych japońskich badaczy buddyzmu, znajduje kontynuację w takich dziełach Mistrza Yin-shuna, jak: „Kompilacja świętych tekstów pierwotnego buddyzmu”, „Tezy i mistrzowie Abhidharmy, głównie ze szkoły Sarwastiwada”, „Powstanie i rozwój wczesnej Mahajany”, „Studium tradycji Tathagatagarbhy” i „Dzieje chińskiego buddyzmu czan”. W tych pionierskich dziełach dokonuje on przeglądu rozwoju nauk buddyjskich, których kulminacją jest, jak można by to przetłumaczyć, „Ostateczna, buddocentryczna i najwszechstronniejsza z nauk, godząca i jednocząca człowieka i Buddę”. Jest to nauka o naturze buddy ukrytej we wszystkich rzeczach, która funkcjonuje jako czysty umysł, wytwarzający nasze postrzeżenia. Czytelnicy, którzy prześledzą tok wykładu w niniejszej pracy, zostaną najpierw wprowadzeni w najbardziej elementarne z nauk, a następnie zapoznani z tą najwznioślejszą z wszystkich wizji Mahajany. A wizja ta poprowadzi ich ku wcielaniu w życie prawdy buddyzmu w samym środku naszego ludzkiego świata. W ten sposób Mistrz rekonstruuje Dharmę Buddy w ujęciu historycznym od samych podstaw, by na koniec dokonać jej filozoficznego zwieńczenia w postaci doskonałej, wszechogarniającej jedności.
Profesor Whalen Lai
University of California-Davis
CZĘŚĆ PIERWSZA
Nauki wstępne
Przyjmowanie schronienia w Trzech Skarbach
Studiowanie buddyzmu oznacza uczenie się od Buddy. Przyjmujemy Buddę za swój ideał i za swojego mentora i uczymy się od niego nieustannie. Kiedy osiągniemy ten sam poziom co Budda, wtedy stajemy się buddą.
Budda to wielki Oświecony, wielki Współczujący, obdarzony doskonałą i skończoną cnotą, najwyższy i niedościgniony wielki mędrzec. Dla zwykłego człowieka, któremu nie sprzyja zbytnio szczęście i który nie odznacza się mądrością, dojście do tego najwyższego i niezrównanego stanu buddy poprzez praktykę i naukę jest trudne. Praktykując i studiując niezbędne metody oraz podążając właściwą ścieżką ku pełnemu oświeceniu, można jednak osiągnąć cel, jakim jest stan buddy. Tylko w taki sposób, bez opuszczania żadnych etapów, można zbliżyć się do tego odległego i wzniosłego celu. Metody niezbędne do tego, aby stać się buddą, znane są jako „droga ku doskonałemu oświeceniu”. Ponieważ każda istota odznacza się odmiennymi uzdolnieniami, Dharma Buddy oferuje różne drogi: drogę błogosławieństwa i cnoty, drogę mądrości, trudną drogę, łatwą drogę, drogę doczesną, drogę przekraczającą ten świat, drogę śrawaki, drogę bodhisatwy i tak dalej. W ostatecznym rozrachunku istnieje jednak tylko jedna droga. Wszystkie te drogi są niczym innym, jak metodami stawania się buddą, „aby otworzyć i ujawnić odczuwającym istotom wiedzę i wgląd Buddy, tak by mogły też zrozumieć i osiągnąć to samo”.1 Stąd biorą się powiedzenia: „Jedna droga do jednej czystości, jeden smak dla jednego wyzwolenia” i „Ze względu na zręczne środki istnieje wiele drzwi, ale do źródła biegnie tylko jedna ścieżka”. Droga do pełnego oświecenia jest jak długa rzeka, którą zasila wiele strumieni, jezior i rzek – razem wpadają one do oceanu. W ten sam sposób wszelkie nauki są niczym innym, jak drogą ku pełnemu oświeceniu. Dlatego w Sutrze Agama i w Sutrze Lotosu Dharmę Buddy nazywa się Drogą Jednego Pojazdu.
Trzy Skarby reprezentują ogólne zasady Dharmy Buddy i przyjęcie w nich schronienia stanowi pierwszy krok ku wejściu na buddyjską ścieżkę. Zasługi płynące z Trzech Skarbów są niezliczone, bezgraniczne i niepojęte. Ale nie przyjąwszy w nich schronienia, nie sposób tych zasług otrzymać i z nich skorzystać. To jak stanie przed bramą do parku – nie można dojrzeć rosnących tam cudownych kwiatów i drzew, ani cieszyć się nimi. Jeśli więc postanowimy zgłębiać buddyzm, pierwsze, co powinniśmy zrobić, to przyjąć schronienie w Trzech Skarbach.
SZUKANIE SCHRONIENIA
Morze Istnienia nie ma granic,
świat jest pełen zmartwień i cierpienia,
wszystko płynie i wiruje, wznosi się i opada.
Czyż nie ma w nim żadnego schronienia i oparcia?
Jeśli przyjmuje się schronienie, trzeba to zrobić szczerze. Rozważmy sytuację kogoś, kto wpadł we wzburzone fale oceanu, nie potrafi dojrzeć brzegu, a jego życie wisi na włosku. Ktoś taki, jeśli mignie mu kłębek wodorostów lub strzęp morskiej piany, wyciągnie ręce, aby się tego chwycić; albo, słysząc odgłosy wiatru lub ptaków, zacznie wołać o pomoc. Jeśli mamy w umyśle tylko jedną myśl – aby przeżyć, to nasze pragnienie bycia uratowanym jest bardzo głębokie, bardzo szczere. Jeśli nadpłynie statek i marynarze rzucą w dół linę lub koło ratunkowe, czyż nie złapiemy tego natychmiast, by wdrapać się na pokład? Oddanie, z jakim szukamy schronienia, powinno być podobne. Tylko wtedy zyskamy cudowne zasługi przyjęcia schronienia.
Rozważmy analogię unoszenia się i opadania w morzu cierpienia. Odczuwające istoty stanowią fundament tego świata. Są żywymi istotami, obdarzonymi uczuciami i świadomością. Każda z nich przeżyła niezliczoną ilość żywotów. I zanim zostanie wyzwolona z narodzin i śmierci, każda z nich przeżyje jeszcze niezliczoną liczbę żywotów. Kontinuum żywotów odczuwających istot rozciąga się więc nieskończenie jak bezgraniczny ocean. Obecne życie jest zaledwie kolejną falą w oceanie żywotów.
Życie toczy się od przeszłości poprzez teraźniejszość ku przyszłości – ten ruch czasu nazywany jest światem. Na tym świecie odczuwające istoty doświadczają znacznie więcej cierpienia niż szczęścia, a nawet po okresach szczęścia następuje utrata i cierpienie. Budda określił ten stan jako „zmartwienie, smutek, cierpienie i nieszczęście, po prostu nagromadzenie wielkiego cierpienia”.2 Odczuwające istoty uwięzione są w tym świecie jak w wodnym wirze – raz mają głowy nad wodą, kiedy indziej pod powierzchnią. W jednej chwili rodzą się jako istoty niebiańskie, a następnie równie nagle wpadają w krainy piekielne albo stają się zwierzętami czy głodnymi duchami. Odczuwające istoty wznoszą się i opadają, opadają i wznoszą się, nieustannie krążąc, ale nie mogąc się uwolnić. Czyż można sobie wyobrazić coś bardziej bolesnego i żałosnego?
Gdy ktoś naprawdę wpada do morza i miotany falami obawia się o swe życie, wzywa wtedy pomocy. Dlaczego więc odczuwające istoty, wznosząc się i opadając na okrutnym morzu narodzin i śmierci, nie szukają pomocy i ochrony, aby dotrzeć do przeciwległego brzegu – do wyzwolenia? Gdy się nad tym zastanowimy, obudzi się w nas gorące, głębokie pragnienie odnalezienia schronienia i ochrony. Ale gdzie należy szukać prawdziwego schronienia i ochrony? Nie sposób jako koła ratunkowego użyć wodorostów ani piany.
SZUKANIE SCHRONIENIA W RZECZACH TEGO ŚWIATA
2
Nagromadzone bogactwa i majątek można utracić,
cieszący się sławą i wysoką pozycją mogą doznać upadku,
ci, którzy trzymają się razem, mogą się rozproszyć,
kto się urodził, musi umrzeć”.
W dobrze rządzonym kraju zapanuje chaos,
świat, który kiedyś powstał, stoi w obliczu zniszczenia;
w tym życiu nie sposób polegać
na żadnej przyjemności i żadnym pewniku.
Niektórzy nie są świadomi możliwości szukania schronienia, natomiast inni wiedzą o tym, lecz błędnie pokładają wiarę w fałszywych nauczycielach i niebuddystach. Dlaczego niektórzy nie szukają schronienia? Dlatego, że uparcie przywiązani są do spraw tego świata, uważając je za znaczące i niosące pomyślność i szczęście. Kiedy jednak ich sytuacja staje się rozpaczliwa, budzą się ze swych różowych snów, pełni żalu i rozczarowania. Ale wtedy jest już za późno. Ludzie są przywiązani do wielu spraw tego świata, lecz można je podzielić na sześć głównych kategorii.
1. Gromadzenie majątku i bogactw: Niektórzy ludzie sądzą, że finanse są sprawą pierwszoplanową i że mając pieniądze, można dokonać wszystkiego. Mówią nawet, że dzięki pieniądzom obraca się świat. Nie zdają sobie sprawy, że bez względu na to, jak będą bogaci, ich majątek w końcu się wyczerpie. Nie sądźcie, że jest tak dlatego, iż nieumiejętnie nim zarządzają lub że są rozrzutni. Chodzi raczej o to, że nikt nie sprawuje pełnej kontroli nad swoim majątkiem. W związku z tym Budda powiedział: „Majątek należy do pięciu grup”.3 Te grupy to powodzie, pożary, złodzieje, niegodziwi władcy i złe dzieci – wszystko to może natychmiast pochłonąć nasze bogactwa. Co więcej, chronienie nagromadzonego majątku wiąże się z różnego rodzaju zmartwieniami i cierpieniem. Bogactwo może czasem być przyczyną przeraźliwych cierpień. W Chinach pod koniec dynastii Ming zwycięski Li Chuang wkroczył do Pekinu. Aby wydobyć od bogatych urzędników państwowych złoto i srebro, stosował różne narzędzia tortur, takie jak kleszcze i zaciskane na głowie obręcze. Ludzie ci tracili swe majątki, łamano im nogi, kruszono czaszki, a w niektórych przypadkach pozbawiano też życia. Także podczas tyrańskich rządów chińskich komunistów prześladowano ludzi, którzy posiadali jakiś kapitał czy pieniądze, i to nie tylko tych najbogatszych, lecz nawet tych, którzy mieli pół hektara ziemi i krowę. Czasem znęcano się też nad ich rodzinami – żonami i dziećmi. Ci ciemięzcy są dobrym przykładem ludzi, których Budda nazywał złodziejami i niegodziwymi władcami. Czy zatem ludzie mogą naprawdę utrzymywać, że gdy mają pieniądze, wszystko idzie po ich myśli?
2. Sława i wysoka pozycja: Ludzie obdarzają je ślepym uwielbieniem. Gdy mają władzę i wszystko idzie gładko, wydaje im się, że panują nad wszystkim. To, co jest wysoko, musi jednak kiedyś spaść. Hitler triumfalnie wkroczył do Monachium, ale tuż przed upadkiem Berlina znalazł się w rozpaczliwej sytuacji i popełnił samobójstwo. Stalin w chwale rządził Związkiem Radzieckim przez trzydzieści lat, ale wkrótce po śmierci poddany został ostrej krytyce ze strony swych niegdysiejszych zwolenników. Buddyjskie dzieła biograficzne wspominają o królu Murdhadżaradży [Murdhajaraja], który zjednoczył Cztery Kontynenty, po czym wzniósł się do Nieba Tuszita, aby zarządzać pałacem niebiańskim wraz z najwyższym Śakrą. Ostatecznie jednak król Murdhadżaradża doznał upadku i znalazł się ponownie w krainie ludzi, gdzie zmarł w zgryzocie. Nawet bóg Śakra, który głosił, że jest panem niebios i ziemi oraz ojcem istot ludzkich, nie był w stanie uniknąć odradzania się w łonach oślic i klaczy. Wysoka pozycja to rzecz przemijająca i niepewna.
3. Bliskość ukochanych członków rodziny: Pomiędzy rodzicami i dziećmi oraz mężami i żonami panuje wiele rodzinnego ciepła. W szkole pomiędzy nauczycielami i uczniami, a także pomiędzy rówieśnikami mogą nawiązywać się głębokie przyjaźnie, to samo może się dziać w społeczeństwie pomiędzy współpracownikami, gdy ludzie ci mają podobne aspiracje i nawzajem sobie pomagają. Istoty ludzkie są zwierzętami społecznymi. Jeśli rodziny mogą prowadzić harmonijne życie, a dobrzy przyjaciele zgodnie współdziałać, jest to stan najbardziej idealny i dogodny. Tym niemniej zdarza się, że najbliżsi stają się wrogami, a bez względu na to, jak jesteśmy z kimś zżyci, i tak w końcu musi nastąpić rozstanie. Gdy nadejdzie chwila ostatecznego rozstania, trzeba opuścić rodziców, współmałżonka i dzieci i pójść swoją drogą. A wtedy co dzieje się z wzajemną opieką?
4. Samo życie: Doświadczenie uczy, że ci, którzy się narodzili, muszą umrzeć. Realność śmierci jest niepodważalnym faktem, tymczasem ludzie myślą o sobie jak o kimś nieśmiertelnym. Znaczenie przypisują tylko życiu. Dlatego zabiegają o wszystko, włącznie ze sławą i zyskiem. Mogą nawet mówić o śmierci, ale obcując z innymi i zajmując się sprawami tego świata, w gruncie rzeczy nie zdają sobie sprawy z jej realności. „Człowiek żyje krócej niż sto lat, ale zmartwień starcza mu na lat tysiąc”. To przysłowie ilustruje wypaczone ludzkie poczucie nieśmiertelności i fałszywe wyobrażenia o długim lub wiecznym życiu. Czy kiedykolwiek słyszeliście o kimś, kto nigdy nie umarł? (Tu kończy się komentarz na temat cytowanych powyżej czterech wersów, które stanowią słynne „Strofy o nietrwałości”.)
5. Pomyślność kraju, w którym się żyje: Większość ludzi traktuje swój kraj jak kogoś w rodzaju strażnika, uważając, że jego siła i pomyślność jest ściśle związana z wygodą i wolnością obywateli. Jeśli kraj jest silny, ludzie myślą, że to rozwiązuje wszelkie problemy. Ale pomyślność kraju nie gwarantuje bezpieczeństwa ani nam, ani naszej rodzinie. Partie polityczne dochodzą do władzy i ją tracą, nie zawsze dochowując wierności krajowi, a sam kraj też przechodzi okresy zarówno dobrych rządów i porządku, jak i chaosu. Konkretne przykłady potwierdzające te prawdy widać wszędzie wkoło. A zatem poleganie jedynie na własnym kraju nie jest ani rozsądne, ani bezpieczne.
6. Postęp społeczny: Niektórym wydaje się, że skoro ludzie to istoty społeczne, a cywilizacja się rozwija, to właśnie to musi stanowić prawdziwy sens życia – po cóż więc zadawać sobie trud, aby szukać tylko dla siebie jakiegoś pustego schronienia? Jest to skrzywienie polegające na widzeniu całości bez dostrzegania jednostki. Prowizorycznie można by przyjąć, że postęp społeczny i kulturalny stanowi o prawdziwym sensie życia. Ale społeczne działania ludzkości oparte są na istnieniu świata, w którym żyjemy (Ziemi) i nie można ich oddzielić od rodzaju przestrzeni, którą zamieszkujemy (nawet, gdybyśmy mogli przenieść się do jakiegoś innego świata, nie uległoby to zmianie). Ten świat przechodzi jednak przez cykliczny proces – od powstania do destrukcji i od destrukcji do powstania. Zastanówmy się przez chwilę – któregoś dnia ziemia ulegnie zniszczeniu, a wtedy co stanie się z cywilizacją i prawdziwym sensem życia? Ci, którzy sądzą, że postęp społeczny stanowi o prawdziwym sensie życia, są doprawdy marzycielami! Kto nie potrafi wzbudzić w sobie entuzjazmu dla sprawy poszukiwania schronienia, daje się zwieść swojemu przywiązaniu do efemerycznych okoliczności albo hołubi złudzenia dotyczące doczesnych przyjemności.
Nie sposób polegać na żadnej z tych spraw doczesnych. Wszystkie one są nietrwałe i trudno uznać je za przynoszące błogość i szczęście. Gdzie zatem znajduje się schronienie?
SZUKANIE SCHRONIENIA W SPRAWACH SPOZA TEGO ŚWIATA
Duchy i istoty nadprzyrodzone znajdują upodobanie w krwawych morderstwach,
pożądliwe istoty boskie uzależnione są od rozmaitych przywiązań,
Brahma pogrążony jest w arogancji;
żadne z nich nie jest prawdziwym schronieniem.
Nawet jeśli ktoś zdaje sobie sprawę z potrzeby szukania schronienia, może zostać wprowadzony w błąd przez obce religie lub odszczepieńcze szkoły. Można pozostawać pod ich wpływem, nawet sobie tego nie uświadamiając, dlatego trzeba być ostrożnym. Istnieją różnego rodzaju duchowe istoty, w których można przyjmować schronienie. W większości przypadków schronienie takie nie jest jednak prawdziwe. W zależności od ich słabych punktów, można podzielić tego rodzaju schronienia na trzy kategorie.
Pierwsze fałszywe schronienie to schronienie w duchach i istotach nadprzyrodzonych. Chińczycy uważają, że istnieją bogowie niebiańscy, bóstwa ziemskie i duchy ludzkie. Wierzą też, że po śmierci ludzie mogą stać się bogami niebiańskimi, jeśli nagromadzili wystarczająco dużo zasług. Są różne rodzaje bogów: bogowie wiatru, bogowie deszczu, bogowie gór, bogowie wody, bogowie ziemi strzegący różnych miejsc, bogowie pięciu zbóż itd. Poza tym są też górskie skrzaty oraz najrozmaitsze demony i potwory. „Esencja i duch to skrzaty”, mówi Księga Przemian. „Błąkające się dusze to duchy”.4
W buddyjskich sutrach duchy zwane są głodnymi duchami, natomiast rozmaite istoty nadprzyrodzone pozostające pod panowaniem bogów czterech niebios zwane są jakszami (yaksa), rakszasami (raksasa), nagami (smoki), mahoragami (duchy pytonowe) i garudami (złotoskrzydłe, ptakopodobne istoty). Należy też do nich potężny król duchów oraz zwierzęta wyższe. Są również demony (smoki i ogromne węże), istoty duchopodobne i anioły obdarzone skrzydłami, podobne do opisywanych w chrześcijaństwie. Wszystkie te duchy i istoty nadprzyrodzone mają pewne zalety i magiczne moce. Niektóre z nich, skłonne czynić dobro, służą też bogom wyższych niebios, a w pewnych okolicznościach mogą pomagać ludziom. Dlatego ludzie często oddają im cześć, prosząc je o pomoc przy egzorcyzmach czy o błogosławieństwa, a także modląc się do nich o ochronę przed nieszczęściem. Te duchy i istoty są jednak obarczone mnóstwem strapień. Czasem odznaczają się charakterem gorszym od ludzkiego, szczególnie iż ich gniewna natura znajduje upodobanie w krwawych morderstwach. Od ludzi oczekują ofiar – krwi i mięsa, a nieraz nawet ofiar ludzkich. Jeśli ludzie składają ofiary, nie okazując im należnego szacunku, lub w jakiś sposób je obrażą, okrutnie się mszczą – zsyłając gwałtowne wichry, burze, grad, zarazy i tym podobne. Te istoty są odpowiednikiem chuliganów z półświatka i działających na świecie sił zła. Kiedy napotkamy trudności, może się zdarzyć, że chuligan pomoże nam się z nimi uporać lub wesprze nas hojnie pieniędzmi. Nie wolno go jednak obrazić, bo jeśli tak się stanie, wpadamy w sidła występku.
Kiedyś mistrz Dharmy Da Yong z Pekinu chciał udać się do Tybetu, aby zapoznać się z naukami Szkoły Ezoterycznej. Zgodnie z zasadami tej sekty miał on wezwać ducha chroniącego Dharmę – lisiego ducha ze Świątyni Guang Ji. Gdy lisi duch się pojawił, sprzeciwił się wyjazdowi mistrza Dharmy do Tybetu. Gdyby mistrz nalegał na wyjazd, duch ten nie dałby mu spokoju. Było więc łatwo tego ducha przywołać, natomiast trudno odprawić. Po wielu wysiłkach ludziom udało się w końcu go pozbyć. Jak mówią porzekadła ludowe, zapraszając do domu wilka lub otwierając drzwi duchowi, można sobie tylko napytać biedy. Często ludzie stosujący takie praktyki tracili rodziny i życie, gdyż obrażali te duchy i nadprzyrodzone istoty. Po co więc szukać nieszczęścia? Konfucjusz był naprawdę wybitną postacią. Jego nauka, aby do duchów i istot nadprzyrodzonych odnosić się z szacunkiem, lecz trzymać się od nich z daleka, to mądra rada!5
Drugie fałszywe schronienie to schronienie w pożądliwych istotach boskich. Pożądanie obejmuje pięć pragnień o charakterze materialnym – znajdowanie upodobania w formach materialnych, dźwięku, zapachu, smaku i dotyku – a także pożądanie seksualne mężczyzn i kobiet. Deva, słowo sanskryckie oznaczające istotę boską, oznacza dosłownie blask i odnosi się do niebiańskich władców. W trzech sferach istnieje sześć poziomów istot boskich. Na najniższym poziomie znajdują się czterej królowie boskich istot, którzy panują nad ośmioma grupami duchów i istot nadprzyrodzonych. Wyżej znajdują się kolejne nieba: Trajastrimśa [Trayastrimśa], Jamy [Yama], Tuszita [Tusita], Nirmanarati [Nirmanarati] i Paranirmitavaśavartin. Na wszystkich tych sześciu poziomach zamieszkujące je boskie istoty odznaczają się chciwością i pożądaniem seksualnym, dlatego zwane są pożądliwymi istotami boskimi.
Wśród nich z ludźmi najwięcej łączy króla nieba Tuszita, władcę bogów (Śakra-devanam) Indrę*. Strzeże on pokoju, kocha moralność i pragnie postępu ludzkości. Sprawując rządy w swoim niebiańskim królestwie, czasem musi jednak wyruszyć na wojnę. Mimo to przebacza swoim wrogom i kładzie nacisk na zasadę niezabijania. Stał się wielkim władcą królestwa wielu istot nadprzyrodzonych i za ich pośrednictwem oraz z pomocą duchów sprawuje władzę nad światem. Otacza go też wiele niebiańskich nimf, co przypomina sytuację występującego w chińskich legendach Jadeitowego Cesarza. W porównaniu z duchami i istotami nadprzyrodzonymi te boskie istoty są oczywiście bardziej wzniosłe. Problem polega na ich uzależnieniu od własnych pożądań. Zaspokajając swoje pragnienia związane z zyskiem materialnym i seksem, stają się aroganckie, rozrzutne, pożądliwe, gnuśne i samolubne, a ich potencjał duchowy – ich mądrość i moralność – jest trwoniony. Na przykład kiedyś Śakra poprosił Buddę o to, aby objaśnił Dharmę, wkrótce potem wrócił jednak do nieba i zupełnie zapomniał słowa, które wygłosił Budda. Pożądanie to źródło cierpienia. Istoty boskie nie potrafią uchronić się od folgowania doczesnym pożądaniom i degradacji. One również muszą szukać schronienia!
Trzecim fałszywym schronieniem jest jeden jedyny Brahma. Ponad sferą pożądania jest sfera formy, która podzielona jest na cztery Niebiosa Dhyany. Pierwsze Niebo Dhyany dzieli się na trzy kolejne nieba: zastępów Brahmy, ministrów Brahmy i Wielkiego Brahmy. Zastępy Brahmy przypominają lud, ministrowie Brahmy przypominają urzędników rządowych, a Brahma jest jednym jedynym królem. Słowo brahma znaczy „czysty” lub „nieskalany”, co zbliżone jest znaczeniem do słowa „święty”. Brahma jest wolny zarówno od pożądania seksualnego, jak i doczesnych pragnień natury materialnej. Odznacza się wysoką moralnością oraz duchem współczucia i powszechnej miłości. Pod tym względem wyróżnia się spośród bogów wielkich światowych religii. Według buddyjskich sutr, gdy Brahma się pojawił, nie było jeszcze ludzi ani sfery pożądania. Brahma zapragnął, aby pojawiły się niebo i ziemia i stopniowo ukształtowała się sfera pożądania. Chciał, aby pojawili się ludzie i w tej samej chwili zaistnieli ludzie. Mając umysł pełen arogancji, Brahma nie potrafił oprzeć się fałszywemu i pełnemu zarozumialstwa wyobrażeniu, iż to on stworzył świat i że to dzięki niemu pojawili się ludzie. Po przeżyciu niezmiernie długiego czasu – półtorej kalpy – obwieścił swoim poddanym, że jest wieczny, bez początku ani końca.
Ponad Brahmą znajdują się kolejne Nieba Dhyany – drugie, trzecie i czwarte – oraz sfera bezforemna. Istoty ludzkie mają jednak nikły kontakt z tymi sferami, dlatego bardzo niewielu ludzi wierzy w istnienie istot z tych sfer i podporządkowuje się im. Dla zwykłych ludzi te nieba nie mogą stanowić źródła jakiejkolwiek religii, stąd nie ma potrzeby zbyt wiele o nich mówić. Powszechnie spotykane religie nie wykraczają poza sferę duchów i istot nadprzyrodzonych oraz bogów politeizmu i monoteizmu. Żadna z tych istot nie potrafi jednak się zbawić, wszystkie doznają strapień i nie wyzwoliły się jeszcze z narodzin i śmierci. Dlatego „one też nie są prawdziwym schronieniem”.
PRAWDZIWE SCHRONIENIE: TRZY SKARBY
Ludzie, którzy szukają wszędzie schronienia,
szukają go we wszystkich dziesięciu kierunkach.
W końcu uświadamiają sobie, że ostateczne schronienie
można znaleźć w najbardziej zbawiennych Trzech Skarbach.
Odczuwając brzemię cierpień narodzin i śmierci, ludzie chcą przyjąć schronienie i wszędzie go szukają. Choć szukają niezmordowanie we wszystkich dziesięciu kierunkach, odnajdują tylko duchy i istoty nadprzyrodzone, wielkiego boga władającego różnymi niebiańskimi istotami lub boga „stworzyciela”, ale w żadnym z nich nie sposób znaleźć prawdziwego schronienia. Wtedy uświadamiają sobie, że jedynym autentycznym schronieniem są buddyjskie Trzy Skarby.
POCHWAŁA TRZECH SKARBÓW
Budda, Dharma i Sangha są czymś rzadkim, bezcennym i cudownym, dlatego nazywane są skarbami. Przyjęcie w nich schronienia pozwala nam przekształcić niedolę w pomyślność i klęskę w spokój, odejść od zła ku dobru, ciemność zamienić w światło, odejść od cierpienia i dostąpić szczęścia. Wszystkie te dobroczynne rzeczy są dla nas dostępne. Utrzymywanie, że Trzy Skarby stanowią jedyne godne schronienie, nie jest sposobem na wychwalanie swojej religii kosztem innych. Jest to wniosek oparty na faktach.
Fakty są takie, że wkrótce po tym, jak Budda Siakjamuni stał się buddą, bóg „stworzyciel” Brahma zstąpił z nieba i poprosił go, aby objaśnił Dharmę, gdyż nie bardzo już wiedział, jak postępować ze swymi dziećmi – żyjącymi na ziemi ludźmi. Budda Siakjamuni zgodził się. Poruszył wielkim kołem Dharmy (to znaczy, zaczął nauczać Dharmy) i wybawił wielu ludzi. Brahma został jego uczniem i zaczął wieść świątobliwe życie, pozbawione pożądania.
Kiedyś też najwyższy Śakra wiedział, że wkrótce umrze i że, niestety, odrodzi się w łonie świni. Przygnębiony i nieszczęśliwy, poszedł poprosić o pomoc Wielkiego Brahmę i Maheśvarę. Następnie wyruszył w świat, przetrząsając góry i wody i wszędzie prosząc o pomoc duchy i istoty nadprzyrodzone, niebuddystów i nieśmiertelnych, wszystko jednak na próżno. W końcu spotkał Buddę i wysłuchał jednej z jego mów. To wybawiło go od złego losu odrodzenia się w łonie świni i mógł wrócić do swego niebiańskiego królestwa. A zatem zarówno wielki bóg politeizmu, jak i bóg-„stworzyciel” monoteizmu musieli przyjąć schronienie w Buddzie. „Szukanie wszędzie schronienia, szukanie go we wszystkich dziesięciu kierunkach” było dokładnie tym, czego doświadczył Śakra.
Pochwała cnót Buddy
Prawdziwa Dharma to ciało Buddy.
Jego życie to nieskazitelna mądrość,
podobna do jasnego księżyca rozświetlającego jesienne niebo;
dlatego też powinniśmy oddawać hołd Czczonemu o Dwóch Doskonałościach.
Buddha to sanskryckie słowo oznaczające „przebudzonego”. Budda urzeczywistnił prawdziwą Dharmę, którą można też określić jako cudowną Dharmę. Dharmę określają konkretne prawa i jest ona niezmienna. Jest to prawda odległa od wszelkich skrajności. Jest bezstronna, subtelna, cudowna, ani banalna, ani powierzchowna; jest wiecznotrwała, uniwersalna i absolutna. Tylko po osiągnięciu doskonałego oświecenia, zgodnego z prawdziwą Dharmą, można zyskać miano buddy. Budda, którego ciało stanowi prawdziwa Dharma (Dharmakaja), jest tym, który konkretnie ujawnia absolutną prawdę.
Dlaczego Budda jest w stanie osiągnąć pełne oświecenie? To dlatego, że dysponuje nieskazitelną mądrością, wolną od ułomności i poza wszelkimi strapieniami i skalaniami. Skoro Budda odznacza się najczystszą mądrością, urzeczywistniana przez niego prawdziwa Dharma jest też najczystsza. Nazywana jest „najczystszym Dharmadhatu”6, co jest tożsame z Dharmakają. Prawdziwa Dharma jest wszechobecna i ani nie ubywa jej w wyniku pomieszania, ani nie przybywa w wyniku oświecenia. Czysta mądrość, która stanowi samą siłę życiową Buddy, nazywana jest żywotną mądrością. Zjednoczenie Dharmakai z tą żywotną mądrością to właśnie Budda. Oto analogia: Mądrość Buddy przypomina jasny księżyc; prawdziwa Dharma urzeczywistniana przez czystą mądrość jest jak jesienne niebo, na którym jaśnieje ten promienny księżyc. Gdy nie ma chmur, czyste niebo wydaje się szczególnie przejrzyste w jasnym świetle księżyca. W ten sam sposób obdarzony oświeconą i czystą mądrością Budda w pełni urzeczywistnia prawdziwą Dharmę, a prawdziwa Dharma ujawnia się też jasno i wyraźnie w czystej mądrości. Sutra mówi: „Bodhisatwowie są jak nieskazitelny księżyc przemierzający przestrzeń”7. Jeśli tacy są bodhisatwowie, to jakiż musi być Budda!
Gdy Dharmakaja i żywotna mądrość osiągną doskonałość, to osiągnięcie zasługuje na zaufanie i szacunek wszystkich odczuwających istot. Szacunek wyraża się poprzez okazywanie czci. Pokłony i pozdrawianie to cześć okazywana ciałem, wychwalanie cnót Buddy to cześć okazywana słowami, a pełne szacunku zaufanie to cześć okazywana umysłem. Okazujemy cześć na te trzy sposoby, aby dać dowód swego absolutnego zawierzenia Buddzie.
W chwalącym Buddę przydomku „Czczony o Dwóch Doskonałościach” te dwie doskonałości to pomyślność i mądrość. Poza Buddą, również bodhisatwowie odznaczają się wielką pomyślnością i wielką mądrością. Ale pośród mędrców Budda jest niedościgniony. Dlatego właśnie jest Czczonym o Dwóch Doskonałościach. Określenie to można też jednak przetłumaczyć inaczej, gdyż chińskie słowo oznaczające doskonałość może również oznaczać „stopę”. Ponieważ ludzie są zwierzętami dwunożnymi, a Budda jest najszacowniejszym z ludzi, nazywany jest Czcigodnym Dwunożnym. Jak mówi jedna z sutr: „Prawdziwie oświeconym jest Czcigodny Dwunożny, podczas gdy koń jest najdoskonalszym z czworonogów”8.
Buddowie trzech okresów czasu są niezliczeni,
buddów dziesięciu kierunków jest także bez liku.
Przybywszy na ten nieczysty świat z powodu swego współczującego ślubowania,
Budda Siakjamuni zasługuje na naszą cześć.
„Budda” to ogólne określenie wielce oświeconego mędrca. Ktokolwiek jest w stanie w pełni urzeczywistnić prawdziwą Dharmę, jest buddą. Wielu ludzi postanowiło zgłębiać buddyzm i wielu stało się buddami. Biorąc pod uwagę aspekt czasu, w każdym z trzech okresów – przeszłości teraźniejszości i przyszłości – istnieją niezliczeni buddowie. Obecny budda to Budda Siakjamuni, wśród buddów przeszłości byli Budda Kaśjapa, Budda Kanakamuni, Budda Śikhin i Budda Vipaśjin, a przyszłymi buddami będą Budda Maitreja, Budda Rucika i inni. W przeszłości było nieskończenie wiele buddów i tak samo będzie w przyszłości. Biorąc pod uwagę aspekt przestrzeni, w światach dziesięciu kierunków – wschodu, południa, zachodu, północy, południowego wschodu, południowego zachodu, północnego wschodu, północnego zachodu, góry i dołu – również istnieją niezliczeni buddowie. We wszystkich dziesięciu kierunkach istnieją niezliczone światy, a w każdym z nich są buddowie. Na przykład obecnie Budda Akszobhja [Aksobhya] i Budda Uzdrawiania są na wschodzie, Budda Amitabha jest na zachodzie i tak dalej. Buddyści przyjmujący schronienie w Trzech Skarbach powinni przyjmować je w buddach trzech okresów czasu i dziesięciu kierunków.
Jednak z naszego punktu widzenia, jako mieszkańców tego świata, na szczególne zaufanie i cześć zasługuje nasz pierwotny nauczyciel, Budda Siakjamuni. Kiedy Budda Siakjamuni był bodhisatwą, miał wielce współczującą intencję, aby położyć kres cierpieniu i uczynił wielkie ślubowanie, że zniesie wszelkie trudy. Nie chciał odradzać się w Czystej Krainie. Zamiast tego ślubował praktykować i stać się buddą w tym nieczystym świecie, gdyż żyjące tu odczuwające istoty są nieszczęśliwe i pilnie potrzebują pomocy. To wielkie postanowienie – „Jeśli nie zejdę do piekła, aby wybawiać cierpiące istoty, to kto to zrobi?” – zostało przez Buddę Siakjamuniego w pełni zrealizowane. Celem jego pojawienia się w tym złym świecie pięciu nieczystości było to, abyśmy jako cierpiące odczuwające istoty nie zostali sami.
Budda Siakjamuni urodził się w Indiach około dwóch tysięcy pięciuset lat temu. Ponieważ opuścił dom, uprawiał praktyki umysłu i stał się buddą, światło jego nauki przeniknęło do tego ciemnego, pełnego przestępstw i zła świata. Buddyzm w tym świecie pochodzi od Buddy Siakjamuniego – winniśmy mu za to bezgraniczną wdzięczność! Nie tylko my czcimy i wychwalamy wielkość Buddy Siakjamuniego, ale czynią to też wszyscy buddowie dziesięciu kierunków. Jak powiadają sutry: „Wszyscy inni buddowie też wychwalają mnie (Siakjamuniego) za moje niezrównane zasługi i cnoty”9. Dlatego po przyjęciu z czcią schronienia we wszystkich buddach dziesięciu kierunków i trzech okresów powinniśmy złożyć szczególny hołd pierwotnemu nauczycielowi, Siakjamuniemu. Przypomina to przyjmowanie schronienia w Sandze, co powinno dotyczyć wszystkich mnichów, ale osobą, w której naprawdę przyjmuje się schronienie, jest osoba o największej dobroci.
Jego mądrość jest doskonała, jego współczucie niezmierzone.
Przezwyciężając wszelkie trudności, jest całkowicie wolny od wszelkich śladów nawyków.
Tymi trzema cnotami obdarzeni są w pełni i w takim samym stopniu wszyscy buddowie,
ale z powodu zręcznych środków istnieją różnice.
Starożytni mędrcy mieli zwyczaj wychwalać buddów poprzez wymienianie charakteryzujących ich trzech cnót – cnoty mądrości, łaskawości i uwalniania się od strapień. Buddowie nie tylko urzeczywistniają naturę wszystkich dharm, lecz również specyficzną naturę każdej dharmy z osobna, jej przejawy, funkcje i powiązania z innymi dharmami; urzeczywistniają teraźniejszość, przeszłość oraz przyszłość, a także różnorakie formy wszelkich dharm. Tak więc buddowie są tym samym, co pełna i doskonała mądrość. W przeciwieństwie do nich, odczuwające istoty nie potrafią uwolnić się do cierpienia z powodu ignorancji. Budda, obdarzony pełną i doskonałą mądrością oraz dysponujący niewyczerpanymi umiejętnościami i zręcznymi środkami, był w stanie wyzwolić nie tylko siebie, lecz również zbawiać odczuwające istoty. Oto cudowne działanie mądrości. Na tym właśnie polega pochwała doskonałej cnoty mą -
UMYSŁ JAK KROPLE PORANNEJ ROSY
Nauki Współczesnego Mistrza Zen
Rosi Harada Shodo
Z japońskiego na angielski przełożyła Daichi – Priscilla Storandt
--------------------------------------------------------------------------------
Spis treści
Wstęp
Rosi Harada Shodo
Kropla wody Sogena
Całkowite spalanie
To bogactwo Umysłu
Tylko ta chwila
Prawdziwe znaczenie
Drogocenny przyjaciel
Świecki buddyzm
Poza ego
Droga zazen
WSTĘP
Roy Tribelhorn
W 1988 roku Rosi Harada Shodo opat Sogendzi, świątyni Zen Rindzai w Okajamie w Japonii, rozpoczął wydawanie informatora, aby wejść w życie tych, którzy praktykowali i żyli w Sogendzi i powrócili następnie do swoich krajów i do swego codziennego życia. Rozpoczął tę pracę mając nadzieję, że wesprze ona i zachęci czytelników do podtrzymania tego, co odkryli podczas pobytu w Sogendzi.
Pisma Harady Shodo powstawały od tego czasu regularnie. Wiedząc o różnicach w życiu i osobowości każdego człowieka, wiedząc, że są ludzie, którzy potrafią łatwo podtrzymać swoje doświadczenia ze świątyni i że są również tacy którym przychodzi to trudniej Rosi chce, aby jego artykuły zamieszczone w informatorach służyły za przekaz, za przypomnienie. Jego pragnieniem jest, aby jego uczniowie czytając od czasu do czasu te artykuły usłyszeli ich treść i odczytali z nich jak żyć i praktykować będąc jednocześnie wewnątrz społeczeństwa.
Na poniższych stronach po raz pierwszy udostępniono publicznie niektóre fragmenty tych informatorów. Są to nauki współczesnego mistrza Zen szkoły Rindzai, zawierające komentarze do aktualnych spraw i wydarzeń ukazując jak są one widziane z jego punktu widzenia. Refleksje te w przenikliwy sposób łączą sprawy dnia codziennego z naukami Buddy.
Pisma Mistrza Harady są zachwycające i wzruszające, a jednocześnie prowokujące do myślenia i inspirujące, zawsze zachęcając nas do odnalezienia naszego czystego i prawdziwego umysłu. Jest nadzieją Mistrza, że czytając jego przekaz odnajdziemy treści, które pomogą nam radzić sobie z trudnościami codziennego życia. Pragnie on również, aby pisma te były pomocne w rozwoju praktyki jednocześnie będąc aktywnym w codziennym świecie.
Czytaj te strony tak, aby przyswoić sobie istotę nauk Mistrza Harady. Czytaj je tak jakbyś był z Mistrzem i słuchał go, tak jakby mówił wprost do Ciebie. Otwórz się na całe bogactwo jego nauk, odczuj i doznaj ich ducha i czyniąc z nich część siebie wnieś je do swego codziennego życia.
ROSI HARADA SHODO
Daichi – Priscilla Storandt
Harada Shodo jest mistrzem w Sogendzi, świątyni Zen w Okajamie w Japonii. Jest spadkobiercą Dharmy Rosiego Mumona Yamady z linii Inzan tradycji Rindzai Buddyzmu Zen. Zanim został opatem Sogendzi praktykował z Rosim Mumonem przez dwadzieścia lat w klasztorze Shofukudzi w Kobe.
Rosi Yamada Mumon (1900–1988) był jednym z wielkich mistrzów Rindzai dwudziestego wieku. Był znany ze swojej otwartości oraz z poważnego i rzetelnego nauczania zarówno ludzi świeckich jak i wyświęconych mnichów. Jego nauki skierowane były do wszystkich: mnichów, ludzi świeckich, mężczyzn i kobiet różnych narodowości jako prosty i bezpośredni przekaz Buddyzmu Mahajany. Nauczał, że wszystkie istoty od samego początku obdarzone są czystą, nieskalaną naturą, a jego posłanie brzmiało: zapomnij o swoim małym ego, wejrzyj bezpośrednio w swoją prawdziwą naturę i z tą czystością i mądrością oddaj wszystko dla wyzwolenia innych istot.
Rosi Harada kontynuował to dzieło z tą samą otwartością i energią, a Sogendzi jest bardzo wyrazistym tego owocem. Jest to klasztor, gdzie ludzie wyświęceni i świeccy, kobiety i mężczyźni różnych narodowości praktykują Zen Rindzai. Rosi Harada naucza w sposób szeroki i praktyczny, podkreślając rolę twórczej i kreatywnej obecności w każdej chwili na prawdziwej drodze, pobudzonej poprzez głębokie oddychanie (sussokan) i współczujący umysł, który pozwala nam na niej trwać.
We wrześniu 1893 roku Siaku Soen dał pierwszy oficjalny wykład Zen na Zachodzie w Światowym Parlamencie Religii w Chicago. Jako mnich Siaku Soen praktykował w Sogendzi i w tym samym klasztorze Rosi Harada kontynuuje zaczęte przez niego dzieło. Każdego roku Rosi Harada jeździ do Stanów Zjednoczonych, aby poprowadzić sesshin w Cloud Mountain Retreat Center w stanie Waszyngton i udzielać nauk na północnym zachodzie. Aby kontynuować praktykę powstało pod jego opieką wiele grup ludzi regularnie praktykujących zazen. Wiele osób odwiedziło Sogendzi, aby w klasztornym otoczeniu poznać istotę jego nauk. Rosi Harada w każdej minucie swojego życia i we wszystkim czym się zajmuje daje nam możliwość odnalezienia naszej prawdziwej natury, którą wszyscy posiadamy. To właśnie ofiarowuje wszystkim gdziekolwiek są.
KROPLA WODY SOGENA
Styczeń 1988
W 1982 roku za namową mojego nauczyciela Yamady Mumona Rosi przyjechałem do Sogendzi, aby zostać opiekunem tej świątyni. Miałem nadzieję, że uczynię ją nawet nieco piękniejszą poprzez przywrócenie jej pierwotnej funkcji dodzio (klasztor Zen, miejsce oczyszczania własnej natury Buddy).
Poprzez te lata zdecydowanie starałem się realizować moje nadzieje. Mumon Rosi powiedział: „Ponieważ Sogendzi jest taka duża będziesz potrzebował dziesięciu ludzi, co najmniej dziesięciu ludzi potrzeba do zadbania o takie miejsce jak Sogendzi”. Tak jak przewidywał ok. 15-16 osób dba dziś o Sogendzi.
Świątynia Sogendzi, zlokalizowana w zachodniej Japonii w mieście Okajama, została zbudowana przez feudalnego władcę z rodu Ikeda, daimjo Bizen (Bizen to stara nazwa Prefektury Okajama). Około dwieście lat temu Taigen Gisan Zendzi przekształcił ją w Dodzio i ludzie z całej Japonii przyjeżdżali tu praktykować. Tradycja praktyki wypracowana w Sogendzi nazwana została Szkołą Bizen.
W Sogendzi nauczało i praktykowało wielu znanych nauczycieli. Byli to m.in.:
Ekei Shuhen, założyciel klasztoru Mjosindzi;
Ogino Dokuon, założyciel Siokokudzi;
Imakita Kosen, który następnie wyjechał do Engakudzi w Kamakurze;
Gisan Zenrai Zendzi, założyciel Dodzio Nansiudzi i opat Sogendzi;
Tekisui Giboku, odnowiciel i późniejszy opat Dodzio Tenrjudzi.
Innym, dobrze znanym na Zachodzie mnichem, który praktykował w Sogendzi był Siaku Soen. Po praktyce w Sogendzi Siaku Soen został opatem Engakudzi w Kamakurze. Był pierwszym Japończykiem, który propagował Buddyzm na Zachodzie. Początkiem był Światowy Parlament Religii w Chicago w 1893 roku, gdzie wystąpił wraz ze swoim uczniem i tłumaczem D.T. Suzukim. Dr Suzuki był doskonale znanym autorem wielu buddyjskich książek po angielsku i tłumaczeń z japońskiego, którymi przyczynił się do wyjaśnienia podstaw Zen.
Innymi dobrze znanymi na zachodzie mnichami, którzy tu praktykowali byli Tekisui Giboku oraz Gisan Zenrai Zendzi, który przybył do Sogendzi z dalekiej, leżącej nad Morzem Japońskim północnej prefektury Fukui. Pochodził on z bardzo ubogiej, leżącej na końcu półwyspu, kompletnie izolowanej wioski, w której nie było nawet rzeki. Podróż do większej miejscowości była niemal niemożliwa i stąd nie było prawie żadnej wymiany z innymi miejscami. Ponieważ nie było tam rzeki, ludzie zbierali deszczówkę spływającą do dużych pojemników ustawionych pod rynnami na rogach budynków. Wody tej używali następnie do przyrządzania ryżu, zmywania naczyń, mycia podłóg, podlewania ogródków i hodowania warzyw. Cenna woda używana była wielokrotnie – to samo wiadro w koło i w koło.
W takim to otoczeniu dorastał Gisan Zenrai Zendzi stale myśląc jak bardzo chciałby praktykować. Owładnięty tą myślą pozostawał nieszczęśliwy, bo nie miał pieniędzy, aby praktykować Zen i otworzyć swój prawdziwy umysł a jedynym czego pragnął było przebudzenie. Pewnego dnia znalazł czyjeś porzucone słomiane sandały, włożył je i powędrował do Prefektury Okajama, aby praktykować w Sogendzi. Tu praktykował bardzo intensywnie, a później kontynuował przekaz Dharmy swego mistrza Taigen Gisana Zendzi, zostając jego następcą oraz opatem Sogendzi.
Pod jego opieką pozostawało zwykle ok. 70-100 mnichów przybyłych z całej Japonii w poszukiwaniu prawdziwego nauczyciela. Zbierali się oni i praktykowali żarliwie w tym samym zendo (sala medytacji), w którym uczniowie także dziś siedzą w medytacji. Było to oczywiście to samo miejsce, w którym siedział również Gisan Zenrai Zendzi poświęcając swoje życie najgłębszej praktyce.
Tekisui Giboku, późniejszy opat Sogendzi, jest znany na zachodzie z opowieści „Kropla Wody Sogena”. Według tej historii Gisan Zenrai Zendzi (nauczyciel Tekisui) miał właśnie wziąć kąpiel, nota bene w tej samej wannie, która jest używana do dziś, ale woda była zbyt gorąca. Zawołał więc swojego asystenta i nakazał mu przynieść wody ze studni przy tylnej bramie klasztoru. Mnich kilkakrotnie przynosił wodę, aż w końcu Gisan Zenrai Zendzi orzekł, że temperatura jest już odpowiednia. Uczeń wylał więc nieopodal resztę wody i postawił wiadro do góry dnem. Widząc to Gisan Zenrai Zendzi wrzasnął:
Głupcze, właśnie wylałeś resztkę wody na ziemię i odwróciłeś kubeł – gdy to robiłeś pomyślałeś, że to tylko resztka wody i bezmyślnie ją wylałeś, czy nie tak? Dlaczego nie zastanowiłeś się nad tym wiedząc, że o tej porze roku nigdy nie ma dość deszczu. Dlaczego nie podlałeś drzewa albo kwiatów? Gdybyś podlał drzewo to woda ta stałaby się życiem tego drzewa, a gdybyś podlał kwiaty to byłaby ona życiem tych kwiatów. Dlaczego żałujesz takiego małego wysiłku?
Tymi ostrymi słowami zrugał ucznia, a kontynuując powiedział:
Nawet w najmniejszej kropli, nieważne jak małej, wielka wartość wody nie zmienia się ani trochę! Jeżeli nie rozumiesz wartości małej kropli wody to nieważne jak ciężko będziesz praktykował i tak nie tchniesz w tę praktykę życia.
Gisan Zenrai Zendzi, który zawsze żył dzięki kilku kroplom deszczówki, widząc jak marnowana jest cenna woda czuł z pewnością jakby jego życie było marnotrawione na jego oczach. Gdy przyjrzymy się tej sytuacji bliżej widać, że jego złość nie była bezsensowna: to jego energia życiowa, jego sposób życia był marnotrawiony na jego oczach.
Dla mnicha była to najbardziej poruszająca nauka, która przeniknęła go do głębi i wzbudziła w nim żywy oddźwięk. Zmienił imię na Tekisui, co oznacza „kropla wody” i kontynuował praktykę. Dlatego też był w stanie urzeczywistnić swoje najgłębsze oświecenie w słowach: „Kropla Wody Sogena”.
Później Tekisui powędrował z Sogendzi do Tenrjudzi, gdzie został opatem, wychował wielu uczniów i zrobił wiele dla rozwoju buddyzmu. Żył w czasach wielkich politycznych wstrząsów w Japonii. Tenrjudzi była w samym środku tych zdarzeń i została doszczętnie spalona, gdy Tekisui był opatem. Poprzez takuhatsu (zbieranie datków), Tekisui zgromadził pieniądze, aby odbudować świątynię i przywrócić ją do życia.
W tych czasach buddyzm, który przez tak długi czas wspierał państwo japońskie, został odrzucony przez rząd. Został wciągnięty do politycznych rozgrywek do tego stopnia, że zagrożone było jego dalsze istnienie. Tekisui i jego uczniowie błagali Cesarza Meidzi, aby zezwolił na dalszą obecność buddyzmu w Japonii i nie pozwolił, by zniknęła podstawa całej kultury japońskiej. Dzięki ich wysiłkom wydano zgodę na dalsze praktykowanie buddyzmu.
W Sogendzi Tekisui zrozumiał wartość kropli wody i mimo, że używał tej nauki przez całe swoje siedemdziesięcio-czteroletnie życie nie straciła ona nic ze swej aktualności. Przekaz ten, na pierwszy rzut oka tak niepozorny, ma ogromne znaczenie, gdy towarzyszy mu czyjaś cała energia nakierowana na pomaganie wszystkim ludziom w społeczeństwie i wysiłki tych, którzy czują, że buddyzm jest tak potrzebny. Dla tych ludzi używał tej nauki, a jej znaczenie wyraził w swoim ostatnim wierszu:
Jedna kropla wody Sogena
Przez siedemdziesiąt cztery lata
W pełni wykorzystana, nigdy niewyczerpana
Przemierza niebiosa, ziemię
i wszystkie dziesięć kierunków.
CAŁKOWITE SPALANIE
Styczeń 1989
W ciągu ostatniego roku wielu praktykujących ludzi odwiedziło nas w Sogendzi i wyjechało. W tym samym roku musieliśmy także pożegnać naszego ukochanego nauczyciela, Rosiego Mumona, Tsusendo Rodaishi. Rosi Mumon, mój nauczyciel i ojciec duchowy Dodzio w Sogendzi, zmarł dwudziestego czwartego grudnia 1988 roku w wieku osiemdziesięciu ośmiu lat.
Gdy pomyślimy o nim w kontekście jego troski, współczucia i miłości, to fakt, że nigdy go już nie zobaczymy napełnia nas poczuciem osamotnienia i smutku, którym nie można zaprzeczyć. Nazywany Hakuinem epoki Showa, urodził się w 1900 roku w górskiej wiosce w centrum Japonii dwie godziny drogi od Nagoi. Już w młodym wieku był uważany za utalentowane dziecko. Gdy dorastał napisał wiele wierszy, a jego sposób myślenia wskazywał, że miał on niezwykłe możliwości. Rodzice wiązali z nim duże nadzieje.
Aby spełnić te nadzieje pojechał do Tokio z zamiarem zostania prawnikiem, gdzie wstąpił do bardzo słynnej szkoły Waseda Junior High School. W trakcie studiów, ten młody człowiek, który zawsze myślał głęboko o wszystkim, pogrążył się w wątpliwościach, rozmyślając:
Prawnik powinien być osobą, która sprawiedliwie rozwiązuje problemy, ma właściwy punkt widzenia i naprawia trudne sprawy na tym świecie – to właśnie powinien robić prawnik. Spojrzawszy na to głębiej, idealnie byłoby żyć w świecie, w którym nie ma takich problemów. Ponieważ ten świat jest nieharmonijny i pozbawiony równowagi potrzebujemy prawników. Ideałem byłoby zbudować świat bez takich problemów. Czy powinniśmy godzić się na życie w tym na wpół tylko spełnionym świecie skoro żyjemy tylko raz?
W ten sposób zaczął wątpić w swój życiowy cel jakim było zostanie prawnikiem. Zapytał co jest najważniejszym celem, najlepszą ścieżką w życiu, które przeżywamy tylko raz?
Zacząwszy wątpić, Rosi Mumon, porzucił swoje studia. Mógłby oczywiście całym sercem poświęcić się nauce, aby zostać prawnikiem ale zamiast tego poszukiwał ostatecznej ścieżki do prawdy.
Tak więc w tym czasie przeżywał wielkie dylematy jak przejść przez swoje życie. Wiedział, że aby zostać dobrym prawnikiem trzeba działać tak, aby nie przegrywać – ale czy nie powinno się raczej dążyć do świata bez walki, bez bitew – czy nie tak powinno się myśleć? Myślał w ten sposób podczas swoich studiów, podczas godzin spędzonych w sali lekcyjnej, a pod stołem czytał raczej buddyjski tekst Shinrana Shonina – Tannisho zamiast słuchać wykładowcy. Zawsze pytał: Co jest prawdą życia? Co jest prawdziwym celem? Zaabsorbowany swoimi myślami nie był w stanie przejść na następny rok studiów – nie był w stanie tak jak jego koledzy osiągać sukcesów w nauce, nie mógł rozwiać swoich wątpliwości i dylematów. Jego umysł był stale zmącony i ciężki. Pomiędzy nauczycielami, których wielu odwiedził w Tokio był Ekai Kawaguchi – pierwszy Japończyk, który wjechał do Tybetu. Rosi Ekai Kawaguchi odwiedził Tybet nielegalnie pod przebraniem chińskiego mnicha. Zapoznał się tam z naukami Buddyzmu Mahajany, przywożąc to co nazywamy naukami bodhisattwy i czego stale nauczał. Spośród wielu nauk, które Rosi Mumon usłyszał, jedna zapadła mu szczególnie w pamięć:
Uczynienie całego świata prawdziwym byłoby tym samym co przykrycie go całego miękką skórą. Wyobraź sobie ile skóry byś potrzebował – ale za to jak łatwo chodziłoby się po świecie. Jest to oczywiście niemożliwe ale każdy może nosić buty z miękkiej skóry – a to tak samo jakby cały świat był nią pokryty.
Niemożliwe jest zbudowanie dachu, który przykryłby cały świat. Gdybyśmy mieli taki dach to nigdy byśmy nie zmokli, nawet gdyby padało. Ale gdybyśmy wszyscy rozłożyli parasole to byłoby tak samo jak gdyby wszędzie był ogromny dach. W ten sposób zaprowadzenie pokoju na całym świecie podczas jednego życia jest niemożliwe. Nieważne ile dziesiątków czy tysięcy lat byśmy czekali ten idealny świat nigdy nie nastanie.
Jednakże, jeżeli z głębi umysłu, umysłu bez skalań i iluzji, umysłu czystego i wolnego, jeżeli przebudzimy się do tego stanu, wtedy całe społeczeństwo stanie się społeczeństwem idealnym. Jeżeli każdy z nas zrealizuje w sobie ten idealny stan umysłu, naturę buddy w każdym z nas, wolną od iluzji to będzie tak jakby cały świat stał się spokojny. Jest to źródło pokoju na całym świecie.
Każdy z nas musi zrealizować naturę buddy, oświetlić ją wielkim blaskiem i wraz z nim przynieść to światło całemu społeczeństwu. Jeżeli każdy z nas po kolei odkrywałby w sobie naturę buddy, wtedy wypełniłaby ona całe społeczeństwa, docierając do każdego zakątka świata.
W ten sposób Rosi Kawaguchi Ekai nauczał ścieżki bodhisattwy, a Rosi Mumon był przekonany, że jest to także jego droga. Wyraził to w następujący sposób:
To jest ostateczny cel życia, to jest prawdziwa droga dla mnie.
Od czasu gdy odkrył swoją prawdziwą ścieżkę rozpoczął surowy trening w Dodzio Rosi Kawaguchi Ekai. Ponieważ Kawaguchi Ekai był bardzo poważnym mistrzem i obserwował pilnie swoich uczniów, życie w jego Dodzio było bardzo ciężkie. Nie jedzono tam mięsa ani żadnych posiłków po południu. To co jedzono przed południem miało bardzo małą wartość: gotowano owies i dodawano do niego miso. Warzywa jedzono tylko raz dziennie – rano.
Rosi Kawaguchi Ekai żył w ten sposób przez wiele lat, natomiast Rosi Mumon rozpoczął takie życie w szczycie swojego fizycznego dojrzewania i nie mogło to pozostać obojętne dla jego zdrowia. Już wcześniej był słabego zdrowia i po pewnym czasie zachorował na gruźlicę. Jego starszy brat miał również gruźlicę, jednakże kiedy zgłosili się do lekarzy w Nagoi ci orzekli, że starszemu chłopcu można jeszcze pomóc natomiast jest już za późno dla Rosi Mumona. Powiedzieli, że od tego czasu należy mu pozwolić robić to na co ma ochotę ponieważ i tak zostało mu niewiele życia. W ten sposób został pozostawiony przez lekarzy samemu sobie.
Od tej pory Rosi Mumon wiedząc, że zostało mu niewiele czasu, był zmuszony do życia w samotności. Brzmi to być może dziwnie, ale jego brat leżał w szpitalu i matka opiekowała się nim pozostawiając Rosi Mumona w odosobnionej części ich rodzinnego domu. Dziś w czasie gdy istnieją skuteczne leki przeciwgruźlicze trudno sobie wyobrazić, że w dawnych czasach ktoś kto zachorował był uznawany za śmiertelnie chorego ponieważ nie było żadnego leczenia. Gruźlica jest silnie zakaźna, więc nikt nie chciał przebywać w pobliżu Rosiego Mumona. Kiedy przynoszono mu posiłki, stawiano je pod drzwiami i odchodzono. Przez bardzo długi czas żył samotnie w oddzielnej części domu, z dala od kogokolwiek. Rosi Mumon często powtarzał: „Gdy ktoś jest fizycznie chory jego umysł choruje również”. W tamtym czasie czuł, że każdy czeka tylko na jego śmierć „czuł, że jest czymś bezużytecznym, niepotrzebnym, nikt go nie chce”. Popadł w depresję myśląc: „Gdybym tylko nie przebywał w tym domu nie byłoby tu tej ciężkiej atmosfery. Każdy tylko czeka aż umrę i zniknę stąd”. Z takimi bolesnymi myślami żył codziennie. Pewnego dnia wśród bólu i cierpienia, kiedy poczuł się nieco lepiej otworzył drzwi pokoju, aby wpuścić trochę świeżego powietrza. W ogrodzie kwitły kwiaty nanten poruszane podmuchami wiatru. Obserwując je pomyślał o wietrze. Czym jest wiatr? To powietrze, powietrze, które się porusza. Porażony tą myślą poczuł jak gdyby został uderzony żelaznym prętem. Często opisywał to w ten sposób. Po raz pierwszy uświadomił sobie obecność wielkiej, przeogromnej siły. Do tego czasu myślał tylko, że jest bezużyteczną istotą ludzką i że każdy tylko czeka na jego śmierć. Było to wszystko o czym mógł myśleć przebywając w świecie samotności. Wreszcie uświadomił sobie, że nie jest sam. Była tam wielka energia obejmująca go i żyjąca w nim. Nikt nie powiedziałby, że to tylko wiatr albo powietrze. Uświadomił sobie, że zawsze otrzymywał oddech z tego powietrza, że to ono dawało mu życie. Zrozumiał, że to samo dotyczy słońca i wody i wszystkich rzeczy na niebie i ziemi. Otrzymywał wszystkie dobrodziejstwa nieba i ziemi z tej potężnej energii, która zawsze go przenikała. Nie był sam. Uświadomiwszy sobie, że ziemia i niebo wspierają go, dają mu życie i że nie jest sam, poczuł jak jego umysł staje się znowu prawdziwie jasny i czysty. W tym czasie napisał ten wiersz:
Wszystkie rzeczy są przeniknięte
Wśród wszechobecnego umysłu
Powiedział mi chłodny wiatr
Tego ranka
Wkrótce po tym zdarzeniu stara kobieta, która się nim opiekowała powiedziała mu, że powinien spróbować leczenia liśćmi śliwy „Jeżeli spotkasz się z duchownym, który leczy liśćmi śliwy zaraz poczujesz się lepiej” – powiedziała. „Liście śliwy?” – roześmiał się Rosi Mumon – „Być leczonym liśćmi śliwy – to śmieszne. Oczywiście ten duchowny to oszust. To niemożliwe”. Starsza kobieta odparła wtedy: „Tak, ale jeżeli wezmę cię tam to prawdopodobnie ten człowiek będzie na mnie zły”. To zainteresowało Rosiego Mumona. „Ten duchowny się zezłości?” – zapytał. A starsza kobieta odrzekła: „Tak, jeżeli przyprowadzę nowego pacjenta on powie – po co robisz takie niepotrzebne rzeczy?”. To bardzo zaciekawiło Mumona Rosi, który pomyślał: „Jeżeli ten duchowny byłby oszustem to cieszyłby się gdyby przychodziło jak najwięcej pacjentów. Coś tutaj pachnie mi prawdą – musi być w nim coś szczególnego”. I powiedział: „Proszę weź mnie do niego”. W ten sposób babcia zabrała go do duchownego z Kochi-in w Hamamtsu na północ od jeziora Hama, niedaleko góry Fuji. Kiedy Rosi Mumon stanął przed nim, człowiek ów spojrzał na niego bardzo wnikliwie. Podniósł w górę trzy palce i rzekł: „To dla ciebie”. Rosi Mumon nie miał pojęcia o co chodziło, siedział więc cicho z niepewnym wyrazem twarzy. Człowiek uderzył go w głowę i rzekł: „Powiedz dziękuję! Mówię ci, że będziesz wyleczony w ciągu trzech miesięcy. Mogę wyleczyć cię w trzy miesiące. Masz bardzo silne narządy. Ponieważ twoje narządy są takie silne zarazek gruźlicy dostał się do twojego gardła i dlatego masz obrzękniętą szyję. Gwarantuję ci, że będziesz zdrowy w ciągu trzech miesięcy”. Kiedy Rosi Mumon pierwszy raz pojawił się w Konchi-in nie był w stanie nawet podnieść miotły żeby pozamiatać ogród. W pierwszym dniu otrzymał dzienną porcję liści śliwy i pod koniec trzeciego miesiąca zamiatał: najpierw jeden metr, potem następny, potem trzy metry, potem jeszcze dalej i jeszcze, aż w końcu mógł pozamiatać cały ogród bez męczenia się i utraty tchu. Tak jak to powiedział ów duchowny po trzech miesiącach był całkowicie zdrowy. Wiedząc, że jeżeli wróci do Rosi Ekai Kawaguchi powtórzy się to samo wstąpił do Hanazono (Buddyjskiego) College w Kyoto. Od tego czasu praktykował jako mnich w klasztorach Mjoshindzi i Tenrjudzi do 50 roku życia. Jego nauczycielem był Seisetso Genjo Zendzi. Ukończył praktykę z Seisetsu Genjo Zendzi i kiedy skończył 51 lat został opatem Reiunin w obrębie Mjoshindzi, a następnie głównym nauczycielem w klasztorze Shofukudzi w Kobe. Odtąd wychowywał mnichów – 200 lub 300 uczniów. Został następnie opatem Mjoshindzi. Wiele wówczas podróżował, nie tylko w Japonii, ale również za granicą będąc głównym motorem Wschodnio-Zachodniej Wymiany Duchowej pomiędzy katolicyzmem, a buddyzmem. Przejęty był duchowym bólem tych krajów gdzie działania wojenne Japonii pozostawiły trwały smutek – jeździł tam i recytował sutry za zmarłych. Wychowywał mnichów we Francji i we Włoszech. Podróżował także do Ameryki i Meksyku swoją fizyczną formą pokazując drogę Zen, rozwijając ją i doprowadzając swój własny trening do ostatecznej ekspresji. Rosi Mumon opublikował również ogromną ilość książek. Był przewodniczącym Hanazono College i kierował Institute for Zen Studies. Podejmował wielkie wysiłki na polu różnych działalności do wieku 88 lat kiedy to naturalnie zgasł, tak jak to powiedział Budda: „Uwalniając kogo mógł, a tym którzy nie byli dotąd uwolnieni pozostawiając po sobie karmę w celu urzeczywistnienia oświecenia”. Pozostawił po sobie uczniów, którzy podjęli jego dzieło. Do 10 grudnia ubiegłego roku Rosi Mumon był pełen życiowej ki, która malała po trochu. W końcu 24 grudnia w obecności dwóch uczniów Rosi Taitsu i Rosi Shunan wydał głośne tchnienie i odszedł. Jego twarz w obliczu śmierci była piękna i spokojna. Nad jego poduszką widniały słowa: „Umysł dharmy jest bez śmierci”. Ja widziałem go 19 grudnia i okazało się, że był to ostatni raz kiedy mogłem złożyć mu wizytę. Tydzień przed śmiercią Rosi Mumon usiadł i kazał swoim uczniom przynieść atrament i papier i napisał słowa, które miały zamknąć jego życie:
Aby wyzwolić wszystkie istoty
Na koniec nie ma już nic do powiedzenia
żadnych słów, żadnej formy
Tylko porzucenie wszystkiego
Przez niebo i przez ziemię
Aby wyzwolić wszystkie istoty, dla tego celu ten Mumon Rosi, którego pozostawili lekarze, który od tego czasu nie wziął kropli żadnego lekarstwa, przez 50 lat żył całkowicie w jedności z naturą, poświęcając całą swoją energię życiową na kształcenie uczniów i nauczanie ścieżki wielu ludzi, pomagając im w ich rozczarowaniach, dylematach i problemach. Nie sposób sobie wyobrazić ile ludzi wyzwolił. Ci z nas, którzy żyli w pobliżu Mumona Rosi wiedzą, że było to dokładnie jego życie. Co rano wstawał o 4 rano z mnichami. Wieczorami pracował do 11 odpowiadając na listy, przygotowując się do wykładów i pisząc różne rzeczy, o które go proszono. W ten sposób pracował codziennie. Czasem 2 lub 3 razy dziennie dawał nauki dharmy oraz wykłady i nauki dla wszystkich mnichów. Nieważne jak było zimno – zawsze boso, nieważne jak ciężko i boleśnie – zawsze z mnichami. Wszystko to czynił dla swoich uczniów i dla społeczeństwa. Temu poświęcał 100 a nawet 120 procent swojej energii. Używał całego swojego fizycznego ciała, cały płonął – nigdy nie myśląc o swoich przyjemnościach. Wszystko to oczywiście sprawiało mu wielką radość. Był to prawdziwy świat Mumona Rosi. Nigdy nie poświęcił on minuty swoim pragnieniom lub pożądaniom. To było jego życie. Całkowite spalanie. Z ciałem mocno dotkniętym przez chorobę przeżył 88 lat. Nie pozostało nic do powiedzenia. Wszystko co było do powiedzenia zostało powiedziane, co było do nauczenia zostało nauczone, co miało pozostać wskazówką było ukończone. Żadnych słów, żadnej formy. Pomimo, że ciało Mumona Rosi zniknęło, jego prawdziwe życie, które wypełniało niebiosa i ziemię jest kontynuowane. W każdym kto idzie ścieżką prawdy, w każdym budzącym się do swej natury buddy, w każdym odkrywającym swe prawdziwe korzenie – w każdym jest wielka energia Mumona Rosi. Jest wszędzie w niebie i na ziemi, daje życie prawdziwej naturze buddy, pozwala przełamać ograniczenia fizycznego ciała, swobodnie przechodząc we wszystkich kierunkach tak jak to mówił Mumon Rosi: „Jestem teraz tu. Tu jestem teraz”. Natura buddy przenikająca nieba i ziemię jest nieskończona, bez śmierci. Buddhadharma jest jedyną ekspresją prawdy na całym wszechświecie. Każdy kto staje się jednością z wszechświatem, żyjąc nim całkowicie dozna w swym ciele ciała całego wszechświata. Wszechświat nigdy nie zniknie, podobnie nigdy nie znikną ci, których umysł jest z nim jednością, nawet jeżeli zniknie ziemia i planety, prawda wszechświata sama w sobie będzie trwała wiecznie. Atomy grupują się, łączą, rozpadają i zmieniają zgodnie z prawem karmy ale natura wszechświata nigdy nie odchodzi. Oparcie nigdy nie znika. Żyć prawdziwie umysłem wszechświata to żyć umysłem Buddy. Jest to praktyka drogi Buddy.
Każdy z nas jest inny, unikalny ale nasze korzenie sięgają głęboko w naturę wszechrzeczy. To jest oświecenie Buddy i wszystko co tam jest to droga Buddy. Umysł Buddy, dharma jest nieskończony. Doznać oczu dharmy jest celem każdego praktykującego. To właśnie musimy naprawdę realizować poprzez kensho Po to praktykujemy zazen. Każdy wraz z Mumonem Rosi niech żyje w ten sposób, oddycha w ten sposób i w twardej i silnej postawie zazen, w twardym i silnym oddechu niech rozwija swą naturę z uwagą i wytrwałością.
TO BOGACTWO UMYSŁU
Styczeń 1990
Pożegnaliśmy rok 1989. Witamy rok 1990 – początek ostatniego dziesięciolecia tego wieku. Każdy z was na swój sposób wita ten rok. Szczęśliwego Nowego Roku!
Ci z was, którzy byli w Sogendzi w czasie nowego roku wiedzą dobrze co robimy. W nocy 31 grudnia od wpół do dwunastej zaczyna rozbrzmiewać dzwon noworoczny. Z miasta przychodzi wielu ludzi i ustawia się w kolejce, aby jeden po drugim oddzwonić 108 pożądań co pozwoli im zrealizować swoje ślubowania w nowym roku. Wszyscy, którzy radośnie zadzwonili 108 razy opuszczają Sogendzi, aby po raz pierwszy w nowym roku odwiedzić swoją świątynię szinto i Sogendzi znowu powraca do spokoju i ciszy.
O świcie w przenikliwym zimnie osoba, która prowadzi śpiewy sutr dzwoni na pobudkę i od tej chwili rozpoczyna się nowy rok. Od czwartej słychać uderzenia w taiko (bęben) i z zendo jeden za drugim wychodzą mnisi i przechodzą do hondo. W tym czasie opat stoi na środku hondo trzymając kij, którym rysuje w powietrzu wielkie koło. Stojąc twarzą w kierunku portretu Bodhidharmy i innych patriarchów ofiarowuje wiersz, w którym wyraża swoje myśli, ślubowania i życzenia na nowy rok. Następnie każdy wykonuje pokłony przed posągiem Bodhidharmy i wszyscy ślubujemy włożyć energię w ten nowy rok treningu, odnowić wysiłki w swojej indywidualnej praktyce i także pomagać sobie nawzajem. Siadamy i pijemy wspólnie herbatę, po czym mamy pierwsze w nowym roku śpiewy sutr.
To Dodzio zen służy urzeczywistnianiu tej natury buddy, która jest bez narodzin i śmierci. W tym celu praktykujemy tutaj.
Głęboko w górach
żadnego kalendarza
Nawet kiedy najzimniejsza pora roku przemija
żadnej świadomości nowego roku.
Chociaż najzimniejsza pora roku dobiegła końca, nikt nie mówi, że jest rok ten czy tamten. Dla tych, którzy trenują zen czy też głęboko w górach, we wszechświecie, w ogromnym, rozległym świecie nie ma kalendarza.
1989 czy 1990 to są daty stworzone przez ludzi. Dla wszechświata to bez znaczenia czy nazwiemy to 1989 czy 1990. Nie ma tam takich znaków. Kiedy przychodzi wiosna, to całkowicie jest wiosna. Kiedy przychodzi lato, wtedy po prostu jest lato. Kiedy przychodzi jesień, jest ona tutaj. Kiedy przychodzi zima, jest czas na zimę. W każdej chwili świat jest taki jaki jest, jest prawdą. Widzimy to jasno i bezpośrednio. To jest świat zen. Nie ma takiej rzeczy jak miara czasu. Mamy ścieżkę zen, aby urzeczywistnić jasno świat w którym nie ma czasu. Świat poza czasem, gdzie istnieje prawdziwa natura ludzkich istot, substancja wszechświata. Na tej ścieżce używamy jednocześnie naszego czasu bardzo uważnie. Bierzemy pod uwagę pory roku. Życie, które pojawia się jedynie w określonej porze roku traktujemy z troską. Nasza prawdziwa natura wewnątrz tego, w tym nie ma czasu ani przestrzeni, wszechświat taki jakim jest. To jest podstawa naszej istoty.
Podczas, gdy każdy z nas pochodzi z tego, istnieje również rzeczywistość w której żyjemy. Świat wkoło nas, społeczeństwo, ziemia na której żyjemy, ciało przez które jesteśmy ograniczeni. Posiadamy wszystkie te rzeczywistości, które musimy ze sobą nosić, przeżywać nasze życie z nimi. Nie możemy zignorować ciała, społeczeństwa, świata. Ignorując te rzeczy, nie ma zen.
Społeczeństwo, ciało, ta jaźń bez sprzeczności, a jednocześnie nadal żyjemy wewnątrz tej sprzeczności. Jak to rozwiążemy? Nie poprzez chowanie się i ukrywanie tej sprzeczności, nie poprzez zwodzenie siebie samych czy patrzenie w druga stronę, ale rozumiejąc ją jasno i wykraczając poza nią – o tym jest i temu właśnie służy świat zen.
Oficjalny wiersz noworoczny
Przywódcy wszystkich krajów na wschodzie i zachodzie
mówią we wszystkich kierunkach o pokoju.
W końcu ta nie dualistyczna brama jest całkowicie otwarta
i wszyscy ludzie mogą zrealizować swoją prawdziwą naturę.
Z tym nowym rokiem oby nasze własne głębokie postanowienie
pogłębiało się i stawało się silniejsze.
W tym nowym roku jest tyle walk i było tyle walk w roku ubiegłym. To był rok pełen zmian. W Chinach, Polsce i innych krajach bloku wschodniego ruchy społeczne stały się aktywne. Ruchy społeczne uwolniły niektóre kraje spod długiego panowania Rosji. Upadł mur berliński tworząc w końcu ścieżkę do pokoju w tym strzeżonym miejscu. Jednakże przechodząc przez te walki tak wielu ludzi straciło swoje życie.
Nastał w końcu czas kiedy świat może zacząć stawać się jednym. To jest kierunek w którym rzeczy zmierzają i otwierają się, ale czy to może przynieść rzeczywisty pokój. Czy to jest to co niesie przyszłość? Czy będziemy w stanie odnaleźć ludzką wolność? Czy wolność i wyzwolenie można odnaleźć w ten sposób? Czy można ją urzeczywistnić poprzez te wszystkie rzeczy? Nawet jeśli ta widoczna ściana pomiędzy wschodnim i zachodnim Berlinem została zburzona, to dokąd nas to zaprowadzi? Najwyraźniej została ona rozebrana i nie ma jej już dłużej, ale kto ją stworzył? Po pierwsze kto ją tam postawił? Nie był to Bóg. Ta ściana została zrobiona przez ludzi. Nasze ludzkie tarcia i ograniczenia stworzyły tą ścianę.
Prawdziwa ściana, trudniejsza do zburzenia to ściana ego w każdym z nas. Nie ma nic bardziej nierealnego, ale zarazem trudnego do zajmowania się jak ta ściana. Tak naprawdę mur berliński, jak i żelazna kurtyna zostały wzniesione przez ten umysł w każdym z nas. Tak to trzeba powiedzieć. Jeśli widzimy to w ten sposób, prawdziwy pokój musi przyjść poprzez zburzenie tej ściany ego w naszym umyśle. Jedynie wtedy kiedy ta ściana została zburzona, prawdziwe ludzkie wyzwolenie może być osiągnięte. Tylko wtedy prawdziwy mistrz w każdym z nas może być urzeczywistniony.
Nie ma nigdy chwili, kiedy moglibyśmy przestać modlić się o szeroki umysł. W tej przestronności umysłu nasza kultura jest urzeczywistniana w najgłębszy sposób. W tych czasach kultura stoi na najwyższym poziomie. Pomimo tego, że ślubowaliśmy odnaleźć to co najlepsze w człowieku, co jest najszczęśliwszą sytuacją od czasów ciemności średniowiecza, poprzez odrodzenie, aż do czasów współczesnych, od tego czasu jedynie technika rozwinęła się całkowicie. Musimy się zapytać czy jest to najszczęśliwsza sytuacja dla ludzi czy też nie.
Mamy niezwykle utalentowanych naukowców robiących różnego rodzaju odkrycia w świecie fizycznym. Ale co z prawdziwą esencją ludzkiej natury w tych materialnych, fizycznych odkryciach? Jaki to ma wpływ na tę esencję? Chociaż mur pomiędzy wschodnim i zachodnim Berlinem został rozebrany, ludzie nie zrobili w ogóle żadnego postępu. W naszych umysłach nie ma jeszcze prawdziwego pokoju. Zawsze narzekamy, niezadowoleni, pełni rzeczy, które nam nie odpowiadają. Nadal się one pojawiają, cały czas niezadowolenie, coś z czym współczesna edukacja nie może sobie poradzić i co przyjmuje formę narkomani, która pojawia się nawet w szkołach podstawowych. A także problem rozwodów. Zawsze, kiedy bierzemy gazetę, czytamy o tych rzeczach – świat ciemności, na który każdy jest podatny. To jest ciemne i niewygodne miejsce dla nas wszystkich, głęboko w naszych umysłach. Zanieczyszcza miejsca, które mogłyby być spokojne.
W tym roku obchodzimy czterechsetną rocznicę śmierci Sen No Rikiu. Jest on sławnym, całkowicie urzeczywistnionym mistrzem ceremonii herbacianej. Nie ograniczając się do świata herbaty, wpłynął również na wiele innych światów.
Od piętnastego roku życia praktykował sanzen, co miało wpływ na jego całe życie. Pozwoliło mu to uczyć innych prawdziwej ludzkiej wolności. Swoim celem życia, nawet dziś wpływa na rozważania czym jest prawdziwa kultura i czym jest prawdziwa droga ludzkości. Jego życie nadal do nas przemawia i jego ścieżka nas uczy.
Nie podjął on drogi wyświęconego mnicha. Żył pośród społeczeństwa, pośród politycznych walk i problemów ekonomicznych, w samym środku społeczeństwa i ludzi. W czasie swojego doświadczenia głębi zen, zrozumiał czym jest prawda. Znał zarówno prawdziwy zen ludzkiej wartości i prawdziwe estetyczne wyżyny kultury. Przez całe swoje życie kontynuował urzeczywistnianie i życie ze swego najczystszego umysłu. Urzeczywistniając swoją najgłębszą prawdę i docierając do ludzi we wszystkich częściach społeczeństwa ze swoimi naukami i istnieniem, będąc całkowicie zaangażowanym, pozostawał zupełnie nieporuszony przez swoje polityczne zaangażowanie. Trzymał się swojej prawdy w sposób nieprzejednany. Ta kultura, którą oczyścił dogłębnie, pogłębiał i pracował nad nią tak dalece, jak to było możliwe. Nawet dziś rzeczy, których nauczał wspomagają umysły rozumiejące głębię japońskiej kultury, na której rozwój i udoskonalanie tak wpłynął.
Nie tylko w oczekiwaniu na kwitnienie kwiatów
w górskim domu pierwsza kiełkująca zieleń pokazuje nam wiosnę.
To jest wiersz, który Rikiu pożyczył, aby wyrazić prawdziwy, głęboki umysł osoby, która całkowicie urzeczywistniła ścieżkę ceremonii herbacianej. Te wiosenne kwiaty pokrywające wszystko wkoło, ktokolwiek to widzi czuje radość na ten widok i dobry los jaki to nam przynosi. Można łatwo poczuć tą energię życia, wielką energię czystej natury w działaniu. Ale prawdziwego smaku życia, prawdziwej cudowności życia nie można znaleźć w tej wiosennej wspaniałej pełni piękna kwiatów. Ona jest ukazana na ukrytej górze głęboko pod śniegiem. Pod tym śniegiem mała cząstka życia ukazuje swoją twarz, jasno zielony liść. W tym miejscu prawdziwe życie, prawda życia, może być odkryta. W następującym wierszu zostało wyrażone rozumienie najgłębszej prawdy:
Kiedy w krajobrazie nie ma żadnego wiosennego kwiatu,
żadnej jesiennej barwy,
na brzegu słomiana chata
stojąca na przeciwko złotego zachodu słońca.
To miejsce znajduje się tam, gdzie nie ma kwiatów, liści, ani żadnego śladu koloru. To jest wieczorna pora w okolicy Banshu nad oceanem, gdzie nie ma śladu żadnej osoby, żadnego koloru ani odrobiny życia. W tym miejscu możemy zobaczyć wzburzony ocean, poczuć chłodny wiatr i znaleźć jedną samotną chatę rybacką. To miejsce jest cichym, głębokim stanem umysłu, bez żadnego dyskursywnego myślenia, bez gorączkowego ludzkiego intelektualizowania. Wszystko zostało całkowicie oczyszczone. Nie ma tam nawet pojedynczego zielonego liścia, ani kolorowego jesiennego liścia, ani jednego jasnego jesiennego koloru, żadnego liścia pozostałego na gałęzi. Ta całkowita nagość do samej podstawy korzenia. Wszystko zostało odłożone na bok i jedyne co zostało to ten chłód z nieba.
W ten sposób odkrywamy samo życie, które stworzyło to drzewo. Zanim pojawiło się jakiekolwiek rozróżnianie czy intelektualizacja, przed twarzami naszego ojca i matki, sprzed uwarunkowania w którym utkwiliśmy. To jest prawdziwy źródłowy punkt wszelkiego życia. Musimy czyścić nasze korzenie aż zagłębimy się i znajdziemy to miejsce, w tej wielkiej śmierci, prawdziwym doświadczaniu korzenia. Biorąc to doświadczenie i żyjąc w jego prawdziwości, żyjąc w społeczeństwie w prawdziwości, w ten sposób trzeba rozumieć świat zen.
Odkrycie Buddy było odkryciem jakości ludzkiego istnienia, które nie jest ograniczone do jednej osoby, jednego miejsca czy jednego czasu. Nie jest ono ograniczone granicami państwowymi, czyimiś sposobami myślenia, jakąś określoną ideą czy kulturą. Jest poza tymi wszystkimi ograniczeniami, czasami, wszelkimi przywiązaniami do formy, wypływające z najgłębszego korzenia i rozprzestrzeniające się poprzez wszystkich ludzi bez względu na czas i miejsce. Nić łącząca każdego to jest to o czym mówił Budda.
Korzeń każdej pojedynczej osoby powraca do tego samego miejsca, cała życiowa energia, wypływa z tego miejsca. Możność odkrywania i wymyślania nowych rzeczy może się wydawać tym o co chodzi w nowej kulturze, ale tak nie jest. Prawdziwym odkryciem jest bycie w stanie zrozumieć jasno i bezpośrednio świat swojego życia i z tego świata pochodzi nowa twórczość.
Jeśli w kulturze chodziłoby jedynie o tworzenie i odkrywanie nowych rzeczy to mielibyśmy wkoło ich coraz więcej. Z powodu naszego pożądania i chciwości rzeczy są odkrywane i produkowane przez cały czas. To nie jest prawdziwa kultura. Czy dla ludzi którzy przyjdą po nas będziemy jedynie pokoleniem, które stworzyło tyle śmieci i niepotrzebnych rzeczy? Musimy dobrze to przemyśleć.
Ludzkie życie trwa siedemdziesiąt lat
Otoczone niebezpieczeństwami o których człowiek rzadko mówi.
Witaj drogocenne ostrze,
zabijające jednocześnie wszystkich Buddów.
Teraz miecz,
Który dotąd nosiłem przypasany przy mym boku
dobywam i wymachując nim
ciskam go w kierunku nieba.
Te wiersze zostały napisane przez Rikiu pod koniec jego życia. Stworzył je kończąc siedemdziesiąty rok życia. Patrząc wstecz na swoje siedemdziesiąt lat, wydają się one mieć znaczenie, a potem znów nie mają go w ogóle. Jeśli ludzie by go krytykowali wtedy łatwo by się poddał krytyce. Ale on żył w swojej prawdzie i nie było nic poza tym w jego życiu. Te siedemdziesiąt lat prawdy, co zadecydowało o tej prawdzie?
Teraz miecz,
który dotąd nosiłem przypasany przy mym boku
W swoim najgłębszym umyśle, poza dobrem i złem, poza zyskiem i stratą, poza wszelkimi ludzkimi rozróżnieniami i intelektualizacjami, poza wiedzą, rozwinął on coś poza tym wszystkim. Z tego miejsca, które żadne z tych rzeczy nie sięga, ta najgłębsza część prawdziwego ludzkiego umysłu. Jeśli otworzymy oczy z tego miejsca, najdalszego i najgłębszego w naszym umyśle, nie ma tam Buddy któremu można być wdzięcznym, ani patriarchy, którego można by rozpoznać. Jeśli przez całe życie oko jest otwarte z tego punktu źródłowego, to żyjemy podług tego co jest widziane przez to prawdziwe oko. W ten sposób żył Rikiu przez siedemdziesiąt lat z tą jedną prawdą.
dobywam i wymachując nim
ciskam go w kierunku nieba.
Nasze codzienne życie nie jest czymś co jest piękne czy cudowne. Nawet próba życia w sposób, który jest właściwy, prawdziwy i piękny jest czymś bardzo, bardzo trudnym. Ono nie układa się w sposób jaki byśmy chcieli i życzyli sobie. Podczas codziennego życia naturalnie widzimy, że zbieramy dużo nieczystości i splamień. Naturalnie tworzymy rzeczy, które powodują, że zbaczamy ze ścieżki prawdy. Chcemy oczywiście, aby było nam wygodnie i ten umysł który chce wygody pojawia się. Chcemy, aby nas ktoś kochał i chcemy, aby ludzie kochali tylko nas. Kiedy uzmysławiamy sobie, że nosimy wkoło wiele bagażu i z tego powodu nie możemy pójść ani w lewo ani w prawo, na wschód czy zachód, widzimy, że nasz umysł jest przeładowany i pomieszany. Jeśli zostawimy go w tym stanie to brzemię będzie jedynie zwiększać się i być coraz cięższe.
W celu uczynienia źródłowego punktu wszystkich ludzi jasnym i czystym, musimy przeciąć te zbyteczne i złudne myśli i te zbędne przywiązania. Te myśli muszą być odcinane, odcinane, odcinane, wyrzucane, wyrzucane, wyrzucane. Robiąc to możemy odciąć te zbyteczne przywiązania i próbując w ten sposób uzmysławiamy sobie, że potrzebujemy miecza, który może to zrobić. Ten miecz to nie miecz, który przecina osobę fizycznie, ale wewnętrzny miecz odcinający rozróżnienia. Ten miecz to jest to o czym jest zazen, jak również sussokan i świat koanów.
Dopóki nie urzeczywistnimy tego punktu źródłowego naszego życia jako ludzie, musimy kontynuować odcinanie i wyrzucanie tych zbędnych myśli, wszelkich złudzeń i przywiązań. Wszelkich zbędnych wymysłów i wynalazków w nas jak i na zewnątrz nas. Musimy ogolić te zbędne rzeczy i pozbyć się ich. Robiąc to, każdy zobaczy, że wewnątrz swoich własnych umysłów, te korzenie zostały oczyszczone do czysta i jasno odkryty prawdziwy umysł. Tak jak wyraził to Rikiu.
Kiedy w krajobrazie nie ma żadnego wiosennego kwiatu,
żadnej jesiennej barwy,
na brzegu słomiana chata
stojąca na przeciwko złotego zachodu słońca.
Jest to miejsce bez żadnego ruchu, miejsce spokoju. Jest to najgłębsze miejsce w naszym umyśle. Z tego miejsca nasze oczy mogą patrzeć w sposób jasny i niewinny. Z tego miejsca nasze uszy są szeroko otwarte, słysząc każdą rzecz bezpośrednio, kiedy się pojawia. W naszym umyśle nie ma nic na czym można by utknąć, czy być przez coś złapanym. Jesteśmy w stanie zrozumieć jasno i całkowicie umysły innych ludzi, takie jakimi są. To tam prowadzi nas ten stan umysłu.
Ścieżka herbaty, która rozwinął Rikiu nie zawiera wielkich i bogatych ogrodów, ale mały ogród jedynie z niezbędnymi rzeczami. Ten ogród jest dobrze zamieciony i odchwaszczony, oczyszczony, sprzątnięty i rozjaśniony, jak nasze umysły kiedy wszystkie zbędne rzeczy zostały zabrane. Przed naszymi oczyma jest tylko to co konieczne, tylko to co jest do zrobienia i zajmujemy się tym wszystkim w sposób bardzo uważny. To jest ogród herbaciany, po prostu takim jaki jest.
Rikiu pozostawił nam słowa mówiące o tym, że nie potrzebujemy luksusowych domów. Jeśli nie pada do środka i nie jest zimno to wystarczy, nic luksusowego, żadnych trzypiętrowych budowli. Jeśli jedzenie, które jemy podtrzymuje nasze ciała, to także wystarczy. Poza tym możemy oddać całą naszą energię jaką mamy społeczeństwu – nie ma potrzeby czepiania się czegokolwiek. Potrzebujemy jedynie zharmonizować te podstawowe potrzeby w naszym życiu, a resztę oddać ludziom. Nie ma potrzeby dążyć do materialnego bogactwa, ale zamiast tego zdać sobie sprawę z bogactwa umysłu. W tym jest prawdziwy i głęboki umysł zen.
Rikiu przywrócił herbatę z sformalizowanego miejsca, do miejsca cichego, pokornego, gdzie nie ma zupełnie nic zbędnego. W tym miejscu radość herbaty nie zależy od rzeczy, ale od bogactwa umysłu w jego najszerszym i najwyższym wymiarze. To był świat, który był w stanie całkowicie urzeczywistnić i nauczać o nim.
W dzisiejszych czasach toniemy w niepotrzebnych, zbytkownych rzeczach. Jest to problem współczesnego ludzkiego życia. Zamiast dążyć do materialnego luksusu, musimy wewnątrz nas samych urzeczywistnić prawdziwy umysł, nasze korzenie i idąc w ten sposób prawdziwą drogą umysłu, żyć we właściwy sposób – sposób czystego umysłu. Z tego miejsca nasze codzienne życie rozwinie się naturalnie, biorąc wszystko co mamy i oddając społeczeństwu, nasze ciało i duszę, całą naszą energię. Bardziej niż kiedykolwiek, to jest to czego obecne pokolenie potrzebuje. To jest sposób w jaki musi to być wyrażone. Podejmując to ślubowanie, postanowieniem na nowy rok jest także przynieść to wszystko społeczeństwu.
TYLKO TA CHWILA
Kwiecień 1990
W Japonii – kraju buddyjskim, 8 kwietnia, w dzień urodzin Buddy, ustawiana jest na środku hondo czy też sali dharmy figurka dziecka Buddy i święto to jest obchodzone poprzez polewanie głowy tej figurki amacią czyli słodką herbatą przy pomocy małej chochelki. Ceremonia ta przypomina chrześcijański chrzest.
Ważnymi dniami w życiu Buddy były: 8 kwietnia, kiedy to obchodzi się jego urodziny, 8 grudnia, kiedy po sześciu latach srogiego, ascetycznego treningu był w stanie urzeczywistnić głębokie oświecenie i 15 lutego, kiedy to w wieku 84 lat wszedł w nirwanę w gaju sala(???) w Kusinara. Buddyści czczą także dzień jego odejścia odprawiając specjalne ceremonie.
To polewanie głowy figurki dziecka Buddy amacią jest ceremonią odprawianą w północnych krajach buddyjskich. W południowych krajach buddyjskich obchodzona jest ceremonia uesakasai, która jest jednocześnie dniem upamiętniającym narodziny, oświecenie i nirwanę Buddy. Obchodzona jest w maju w dzień pełni księżyca.
Jeśli spojrzymy na tegoroczny kalendarz, zobaczymy, że dzień pełni przypada na dziewiątego maja. W Indiach i innych południowych krajach wielkie obchody ku czci Buddy będą miały miejsce właśnie wtedy.
Kiedy Budda się urodził, mówi się, że natychmiast zrobił siedem i pół kroku, wskazał lewa ręką w niebo, a prawą na ziemię i powiedział:
W całych niebiosach i na całej ziemi jest tylko jedno.
Powiedział, że tylko on jedyny jest w całych niebiosach i na całej ziemi.
Dlaczego religia, która jest w zgodzie z nauką przekazuje taką nadprzyrodzoną historię? Noworodek, który robi siedem i pół kroku i wypowiada słowa: „W całych niebiosach i na całej ziemi jest tylko jedno”. Tak niesłychana historia nie mogła być możliwa. Dlaczego więc jest to nauczane i przekazywane jako prawda? Jest to prawdziwie tajemnicze, ale ci którzy spisywali nauki Buddy i głęboko rozumieli to co mówił, tak właśnie to zapisali.
Kiedy narodziliśmy się z brzuchów naszych matek, każdy z nas, bez wyjątku wydał wielki okrzyk: „Aaaaaaaaaa! Aaaaaaaaaa!”, który brzmiał i odbijał się echem poprzez niebo i ziemię, wielkim głosem. Ten okrzyk potwierdza narodziny dziecka. Ten okrzyk, ten głos wyraża: „W całych niebiosach i na całej ziemi jest tylko jedno”. Nie potrzeba tu żadnych wyjaśnień czy słów. Bez względu na to w jak trudnych czasach czy okolicznościach ma to miejsce, niemowlę przybywa bez lęku i najmniejszej obawy o to co się teraz wydarzy. Bez zawstydzenia tym, że niczego nie posiada, wkracza jedynie z tym wielkim okrzykiem wyrażającym energię życiową, którą otrzymało, wypełniając i poruszając niebo i ziemię.
Trzeba powiedzieć, że ten odgłos narodzin naszej życiowej energii, którą w momencie urodzenia jesteśmy na równi obdarzeni, jest nauczaniem Buddy.
Te siedem i pół kroku, które zrobił Budda tuż po narodzeniu jest wyrazem ludzkiej wolności. Bez względu na to w jakich okolicznościach jesteśmy, to jedynie dzięki naszej sile i energii wewnątrz nas jesteśmy w stanie podnieść się i kontynuować. Zrozumieć to jako wyraz naszej samowystarczalnej natury to jest to czego nauczał Budda.
Wskazanie prawa ręka na niebo i lewa ręką na ziemię było proklamacją, że nie ma nic ponad człowiekiem w niebie, żadnej absolutnej istoty, która może zrobić z ludzi niewolników. Lewa ręka wskazująca na ziemię była proklamacją, że nie ma niczego na tej ziemi co może zniszczyć ludzką indywidualną godność, nasz indywidualny charakter, nasz prawdziwy ludzki charakter. Nie ma Boga, który nas ocenia ani diabła, który może wyrządzić nam zło.
Nasza ludzka natura jest pełnym godności istnieniem we wszystkich niebach i na ziemi. Zrozumieć nasze życie w ten sposób jest nauczaniem Buddy. To nie oznacza, że Budda zarozumiale twierdził, że jest cudowna istotą ludzką. To co powiedział i potwierdzał to to, że cała ludzkość, każda pojedyncza osoba rodzi się dokładnie z taką samą drogocenną energią życiową. To jest to czego Budda uczył i w taki sposób powinno być to rozumiane.
Ósmego grudnia, kiedy Budda spojrzał na gwiazdę zaranną i został oświecony, kiedy przebudził się i urzeczywistnił prawdziwą, pierwotną naturę, powiedział:
Jakże cudowne, jakże cudowne, wszystkie istoty, każda bez wyjątku obdarzona jest dokładnie tą samą mądrością Tathaghaty. Jakże to tajemnicze, jakże tajemnicze! Zabrało mi to sześć lat i teraz w końcu to zrozumiałem, ale nie osiągnąłem tego dopiero teraz ani też nie stało się to dzięki mojej ascetycznej praktyce. Każdy ma tę jasną naturę od chwili narodzin. Czyż to nie jest najbardziej tajemnicze?
Wszyscy ludzie, każdy, cały rodzaj ludzki, czy jest to osoba, która nie widzi, nie słyszy czy osoba z jedną nogą, każda pojedyncza osoba narodziła się z tą samą czystą i prawdziwą naturą.
Wykrzyknął w zdumieniu nad swoim urzeczywistnieniem. Nie wykrzyknął tego głośno, aby wyrazić swoją wielkość w tamtej chwili. Był zdumiony tym, że wszyscy ludzie na równi obdarzeni są tą prawdziwą naturą. Był zadziwiony urzeczywistnieniem, że wszyscy urodziliśmy się z tą samą czystą naturą.
Wszyscy byli pogrążeni w smutku kiedy wchodził w parinirwanę. Zgromadzili się u jego wezgłowia i płakali. Budda powiedział do nich:
Przestańcie płakać! Nie płaczcie z tego powodu. Każdego kogo spotkaliście w pewnej chwili musi odejść. Wszystkie narodzone rzeczy bez wyjątku umierają. Czyż nie uczyłem was tego każdego dnia? Czyż nie tak właśnie rzeczy naturalnie się mają? Przestańcie płakać!
W ten sposób ich opuścił, ucząc ich i prowadząc. Powiedział:
Narodziwszy się w tym ciele muszę umrzeć. Spotykając was wszystkich muszę was opuścić. Ale ten umysł, to serce, ten ludzki charakter, ta prawdziwa natura, którą urzeczywistniłem, ta czysta natura do której się przebudziłem, tą naturę buddy musicie, każdy z was, jeden za drugim urzeczywistnić. Jeśli wtedy przekażecie te nauki innym istotom, wtedy będę żył wiecznie na tym świecie w tym przebudzonym umyśle. Uczcie tej dharmy, że świadomość urzeczywistnienia ludzkiej czystej, pierwotnej natury nie powinna zniknąć.
W ten sposób ich nauczał. Jego uczniowie pytali go dalej: „Kiedy nie będzie cię już z nami oczywiście mamy twoje nauki i wierzymy, że są one bez błędu. Ale jeśli powstanie jakiś problem do kogo powinniśmy się zwrócić o odpowiedź? Na kim możemy polegać?”.
Zapytany w ten sposób Budda odpowiedział:
Szukajcie jedynie wewnątrz siebie światła na drodze, szukajcie schronienia tylko w sobie. Nie szukajcie schronienia u innych.
Tego jasno ich uczył:
W sobie znajdźcie wasze światło i wasze schronienie. Oczywiście nie w swoich egoistycznych ja, ale w dharmie, tym czystym umyśle zanim pojawia się ego. Znajdź schronienie w tym umyśle.
To jest sposób w jaki ich uczył. Ta czysta natura, którą odkrył Budda to nie było ego. Ego musi być poważane, ale jest ono czymś niekompletnym. Osobowość każdej jednostki jest równie ważna, ale różnią się one dla każdej osoby. To co jest różne czy też nie całkowite dla każdej osoby nie może być uważane za prawdę. Nie ego i nie indywidualna osobowość, ale coś sprzed ego, ta podstawa z której powstają te indywidualne cechy. To miejsce, gdzie wszyscy ludzie docierają, kiedy szukają wewnątrz. To miejsce, które w sposób nieunikniony urzeczywistni każda osoba. Urzeczywistnianie tej prawdziwej podstawy, napotykanie tego źródła naszego człowieczeństwa, jeśli nie robimy tego w naszym zazen, nie jest to prawdziwa praktyka zen.
Azjatycki filozof dr. Kitaro Nishida, którego nazywano również Sunshin Koji, praktykował zazen każdego dnia i napisał wiersz o głębokim umyśle, który był w stanie urzeczywistnić:
Nasz prawdziwy umysł ma głębokie miejsce
poza które nie docierają fale smutku i radości.
Głęboko poza ego, głęboko poza naszymi indywidualnymi cechami jest to głębokie miejsce, gdzie nawet ludzki smutek i radość nie docierają. Jest to wieczne miejsce, wieczny korzeń umysłu. Z tej czystej i jasnej natury rodzi się ludzka radość, smutek, szczęście, nieszczęście, pomieszanie, złudzenia i wszystkie inne wyrazy umysłu. Wszystkie wychodzą stamtąd. To źródło w psychologii nazywane jest podświadomym umysłem i jest ono poza całym świadomym umysłem. To miejsce na samym dnie, urzeczywistnić tą podstawę to jest to co miał na myśli Budda kiedy mówił o znalezieniu schronienia w dharmie.
W buddyzmie często mówi się, że ludzki pierwotny umysł, który posiadamy w momencie narodzin jest jak jasne lustro, czyste i nie zaśmiecone. Nie ma ono w sobie zupełnie niczego, jest bez kształtu, formy i koloru. Jeśli coś się przed nim pojawia lustro jedynie to odbija, ale samo nie tworzy niczego. Kiedy to zostało odbite odchodzi i jego obraz znika, ale samo lustro nie traci niczego. W tym lustrze nie ma narodzin ani śmierci. Bez względu na to jak brudna jest odbijana rzecz, lustro nie brudzi się. Nie staje się także piękne jeśli coś pięknego było przez nie odbite. Lustro nie staje się brudne, czyste czy piękne. Również jedynie dlatego, że coś jest odbite nie oznacza, że coś w nim przybywa ani nigdy nic nie ubywa. Lustro jest bez zysku i straty.
Bez narodzin, bez śmierci, ani brudne ani czyste, bez zysku czy straty. To samo czytamy w Sutrze Serca:
Wszystkie dharmy są puste
Nie pojawiają się ani nie nikną
Nie są splamione ani czyste
Nie rosną ani nie maleją.
Zendzi Bankei wyjątkowy mistrz zen, który żył około trzystu lat temu, powiedział, że nawet takie długie wyjaśnienie nie jest konieczne. Jedynie wyrażenie „nienarodzone”, to wystarczy. Jeśli nic zbędnego nie jest tworzone w umyśle to wystarczy. Jedynie z tym wszystko będzie rozwiązane. Ludzka czysta, pierwotna natura jest tylko tym. Bez kształtu, formy czy koloru. Bez narodzin i śmierci. Ani czysta ani brudna. Bez zysku ani straty. Ani męska ani żeńska. Ani młoda ani stara. Ani inteligentna ani głupia. Ani bogata ani biedna. Nie ma słów, ani wyjaśnień, żadnych możliwych opisów, które by miały tu zastosowanie. Jedynie czysta, przypominająca lustro podstawa. To jest ludzka prawdziwa jakość i to jest rzeczywiste doświadczenie. Za pomocą naszego zazen, odcinamy wszystkie nen (nen= impuls umysłu), kopiemy całkowicie do źródła tych nen. Kopiemy, kopiemy, kopiemy, aż dochodzimy do miejsca, gdzie ludzki charakter został całkowicie oczyszczony. Kiedy osiągnięty jest punkt źródłowy to wtedy można dotknąć tego stanu umysłu.
Ten jasny ludzki charakter, który jest jak lustro może zaakceptować i przyjąć wszystko, ale nic odbitego nie może w nim utknąć. Odbija wszystko dokładnie takim jakie ono jest, ale samo pozostaje nie tknięte. Ten przypominający lustro umysł nie ma poczucia „to ja”, albo „to nie ja, to on”. Nie ma ono dualizmu, nie robi tego typu rozróżnień. W tej prawdziwej podstawie w rzeczywistości nie ma rozróżnienia pomiędzy mną a innymi, nie ma ono takiego oddzielenia. Akceptuje ono wszystko jako jedną zjednoczoną całość. To był pierwotnie jeden świat bez podziałów na „mój” świat i „jego” świat. Nie ma takich dwóch światów. Od początku jest jedynie jeden zjednoczony świat.
Zrozumieć to jako rzeczywisty fakt poprzez własne doświadczenie jest mądrością Buddy. Stąd powstaje funkcjonowanie i działanie ludzkiego umysłu, który w sposób naturalny odczuwa czyjś ból jako swój własny, czyjąś radość jako swoją. Z tej mądrości i doświadczenia w sposób naturalny powstaje ciepły, ogarniający wszystko umysł. To jest to co nazywane jest współczuciem Buddy.
Jeśli jesteśmy w stanie urzeczywistnić punkt źródłowy ludzkiego charakteru, cały świat naturalnie staje się jednym. Nie podzielonym lecz jedną, zjednoczoną całością. Wielki, rozległy i przestronny świat jednego. Działa tu mądrość i ludzka radość, cierpienie i smutek stają się naszą własną radością, cierpieniem i smutkiem. To nie czyjaś radość, ale także moja własna. Ciepły, wszechogarniający umysł naturalnie się tu pojawia. To jest to co miał na myśli Budda, kiedy powiedział:
Szukajcie światła w sobie.
Kiedy napotykamy ten prawdziwy umysł, dotykamy naszej pierwotnej natury, urzeczywistniamy także nieskończone twórcze możliwości w największych głębinach naszego umysłu. Czujemy potrzebę stworzenia czegoś, rodzi się pozytywnie działająca energia. W naszych działaniach, kiedy tworzymy rzeczy, czujemy radość po prostu bycia żywym. I kiedy skończymy naszą pracę i widzimy to co zrobiliśmy mamy z kolei inne poczucie radości. I kiedy ktoś podziwia to co zrobiliśmy znów inne poczucie radości. Sens życia jest odkryty w robieniu tego. Stawanie się tego rodzaju żywą, energiczną ludzka istotą jest odrodzeniem w tym co Budda miał na myśli wypowiadając następujące słowa:
Szukaj światła w sobie. Znajdź schronienie w sobie. Szukaj światła w dharmie, znajdź schronienie w dharmie.
To jest bardzo ważne nauczanie Buddy.
W dzisiejszych czasach tak wielu ludzi umiera na raka i AIDS. Konfrontują się oni i mają do czynienia ze śmiercią. Jest to uważane za jeden z głównych problemów społecznych. Z tego powodu mamy teraz tak wiele książek opisujących doświadczenia ludzi chorych na raka lub AIDS. W szczegółach opisują swoje doświadczenia z ostatnich dni przed śmiercią.
Czytając co ci autorzy mają do powiedzenia, odkrywamy wiele podobieństw w tym co napisali. Jedna z książek opisuje jak ludzie, którzy zbliżają się do śmierci zauważają, że ich życie stało się prostsze. Kiedy stają się oni bardzo świadomi faktu, że to życie jest ograniczone, zostaje jasno zrozumiane, że sukces społeczny, dobrobyt materialny i głośne przyjęcia są bez znaczenia. Po co się żyje? Co powinno zrobić się z czasem który pozostał? Te pytania stają się ważne?
Ci którzy wiedzą, że ich czas ogranicza się do określonej liczby dni, bez względu na to, jak nieprzyjemna jest pogoda są wdzięczni za nią ponieważ są żywi i mogą jej doświadczyć.
Dla tych których życie przeciągnęło się poza oczekiwany czas, sam fakt bycia żywym, jedynie to, jest cudowne, bez względu na to jakie niewygody czy kłopoty muszą znosić.
Inny autor pisze, że jeśli ludzie wiedzą o tym, że pozostała im określona liczba dni, tygodni, czy miesięcy życia, przeżywają oni każdy dzień w pełni i całkowicie robiąc to co ma dla nich największe znaczenie. Podejmując takie postanowienie na te ostatnie dni sprawiają, że każdy dzień jest cenny, nieskończenie satysfakcjonujący i produktywny. Bez względu na to jak poważnie są chorzy mogą słuchać muzyki, którą kochają. I są ludzie, którzy spędzają czas robiąc właśnie to. Inni wybierają ciche rozmowy z krewnymi i bliskimi przyjaciółmi. Niektórzy odnajdują spokój umysłu spędzając czas samotnie zastanawiając się co zrobili w trakcie swojego życia. Jeszcze inni do samego końca znajdują radość w byciu otoczonym przez przyjaciół rozmawiając i narzekając. Sposób życia każdej osoby aż do ostatnich chwil jest wyrażany i honorowany w tym punkcie zwrotnym.
Jeśli nawet co do niektórych porzucono wszelkie nadzieje, ku zadziwieniu lekarzy, niektóre z takich osób żyją jeszcze przez długi czas. Jeśli nawet nie jest to bardzo długi okres, tacy ludzie przeżywają swoje dni w sposób pełny. Kiedy widzą oni śmierć tuż przed sobą, ta obecna chwila jest prawdą.
W tej właśnie chwili, chęć, aby włożyć w nią wszystko co możemy jest taka sama dla każdej osoby w obliczu śmierci. To jest świat zazen. W zazen używając naszych zdrowych ciał musimy doświadczyć tego ostatecznego miejsca, tego ostrza brzytwy. Robimy to kiedy nasze ciała są nadal zdrowe i mogą pracować, budząc się do prawdziwego ludzkiego sposobu życia i następnie dając wyraz temu przebudzeniu w społeczeństwie. To jest droga zen, bardzo ważna część nauki Buddy.
Rindzai Zendzi uczył nas -
Czym jest zazen?
Harada Shodo Roshi
Przekład na język polski: Sebastian Musielak
--------------------------------------------------------------------------------
W dzisiejszym świecie bardzo trudno o pewność co do tego, w co wierzyć. W przeszłości ludzie wierzyli w takiego czy innego Boga, ale gdy mowa o modlitwie, iluż z nas tak naprawdę wie, jak osiągnąć w niej ów głęboki stan, który pozwala nam prawdziwie zawierzyć i zaufać? W czasach powszechnej wiary w orzeczenia nauki wielu z nas widzi rozdźwięk między światem religii a światem nauki. W świecie religii mówimy o rzeczach, których nie da się zweryfikować zmysłami, które są jedynie pewnym ideałem czy przedmiotem wiary, natomiast w świecie nauki wierzymy tylko w to, co można określić i doświadczyć za pomocą pięciu zmysłów. Różnica pomiędzy tymi dwoma światami często powoduje głęboki wewnętrzny konflikt.
Każdy z nas jest inny i wszyscy doświadczamy różnych, niemierzalnych stanów umysłu. Mamy różne nadzieje i plany. I chociaż nie można ich pomierzyć, są one jak najbardziej rzeczywiste i stanowią o niepowtarzalności, o najgłębszej naturze każdego z nas. Poprzez zazen możemy powrócić do owej niepowtarzalności, możemy całkowicie stopić się z samą esencją naszej natury. Ta umiejętność powrócenia do niczym niezmąconej, wewnętrznej ciszy – odcięcia szumu zewnętrznego świata i powrotu do naszego pierwotnego świata wewnętrznego – to właśnie jest zazen. Należy podkreślić, że praktykując zazen, nie staramy się upodobnić do siebie nawzajem. Przeciwnie – zazen pozwala każdemu człowiekowi stać się osobą, którą naprawdę jest.
Wszyscy mamy takie czy inne wyobrażenia o tym, jak się do tego zabrać, i wszyscy czytaliśmy różne wyjaśnienia na temat tego, czym zazen jest i w jaki sposób powinno się zazen praktykować. Należy jednak rozpocząć od rzeczy najistotniejszej, a mianowicie od zrównoważonej pozycji, czyli stabilnego trzymania ciała podczas praktyki. Ponieważ podczas zazen zaglądamy w głąb własnej jaźni, przede wszystkim musimy się zająć odpowiednim ułożeniem ciała. Kiedy opanujemy tę umiejętność, będziemy potrafili zagłębić się w sobie i odpowiednio wyregulować oddech, który jest naszym wewnętrznym spoiwem. Wówczas, robiąc kolejny krok, dojdziemy do umysłu.
Pracując na co dzień, poruszamy ciałem w zależności od właśnie wykonywanej pracy. W każdej chwili robimy to, co jest akurat konieczne, i w ten sposób dzień mija nam na wykonywaniu wielu różnych czynności. Jednakże przez większą część czasu nie mamy kontaktu z centrum naszego ciała; nie uświadamiamy sobie, gdzie to centrum jest. Im więcej korzysta się w pracy z głowy – im więcej trzeba myśleć i koncentrować się na aktywności umysłowej – tym większe prawdopodobieństwo, że ki – energia życiowa – będzie podnosić się w kierunku głowy. Na dodatek wszyscy mamy najróżniejsze nawyki, własne sposoby poruszania ciałem i jesteśmy przekonani o poprawności takiego a nie innego wykonywania określonych czynności. Wszystkie te nawykowe ruchy wpływają na umiejscowienie środka naszego ciała i na to, na ile poprawnie równoważymy je w ciągu całego dnia.
Podczas zazen nie patrzymy na zewnątrz i nie poruszamy się, a nasza uwaga nie kieruje się na świat zewnętrzny – siedzimy nieruchomo i sięgamy do wewnątrz. Z tego też powodu sposób zrównoważenia naszego ciała jest niezmiernie ważny. Nie patrzymy na ciało, jakbyśmy przyglądali się mu w lustrze; zaglądamy raczej w głąb naszego istnienia.
Łatwo jest patrzeć na innych i oceniać, czy ich postawa podczas zazen jest dobra czy też nie, ale by móc samemu orzec, czy siedzi się właściwie, trzeba umieć wyczuć ułożenie ciała, w którym jest ono doskonale zrównoważone i ześrodkowane, niczym nie obciążone. Jest to najważniejszy aspekt właściwej postawy podczas zazen. Mówiąc inaczej, możemy spojrzeć na ludzkie ciało jak na dwie odrębne części: pierwsza od pasa w górę i druga od pasa w dół. W górnej części ciała mieszczą się wszystkie narządy zmysłów i tam też jest siedziba myślącego umysłu; naturą górnej połowy ciała jest postrzeganie. Dolna połowa ciała, od pasa w dół, stanowi centrum naszej energii życiowej; naturą tej części ciała jest aktywność i żywotność.
Jest taka starodawna opowieść o bardzo bogatym człowieku, który kazał wybudować sobie dwupiętrowy dom, bo wówczas jego pokoje górowałyby nad domami sąsiadów. Kiedy cieśla przyjął zamówienie na budowę domu, rozpoczął oczywiście od samego dołu. Kiedy bogacz to zobaczył, bardzo się rozzłościł na rzemieślnika. Oświadczył mu: „Powiedziałem, że chcę mieć wysoki dom, ale nie potrzeba mi dolnych kondygnacji, chcę tylko drugie piętro. Po co wyrzucać pieniądze na budowę parteru i pierwszego piętra?”.
Opowieść jest śmieszna, ale jeśli się jej dobrze przyjrzeć, można zauważyć, że mówi ona o nas samych. Chcemy posiąść mądrość i czyste widzenie świata, ale zbyt szybko ignorujemy podstawowe etapy tego procesu – właściwe ułożenie ciała, które umożliwia ich urzeczywistnienie. Zbyt łatwo przekreślamy nasze ciało i nie chcemy mieć z nim nic wspólnego. Aby jednak nasz mózg i narządy zmysłów – myśli i wrażenia – mogły nam służyć właściwie, owa siedziba naszej energii życiowej musi być dokładnie zrównoważona i ześrodkowana.
Ponieważ właściwa pozycja ciała ma tak zasadnicze znaczenie, musimy rozpocząć od opisu, w jaki sposób siedzi się w zazen. Kiedy już siedzimy na ziemi ze skrzyżowanymi nogami, rozpoczynamy od usztywnienia odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Jest to bardzo ważne. Lędźwi nie należy zaokrąglać, wypychając je na zewnątrz. Kiedy odcinek lędźwiowy jest usztywniony, głowa – która może być bardzo dużym obciążeniem dla barków – uzyskuje mocne podparcie. Gdy lędźwie są wygięte ku tyłowi, odczuwamy ciężar głowy, natomiast gdy są usztywnione, rozkłada się on właściwie i łatwo go zneutralizować. Oczy kierujemy w dół, nie zamykając ich. Może się wydawać, że łatwiej się skoncentrować z zamkniętymi powiekami, ale w rzeczywistości zamknięcie oczu powoduje senność i sprzyja powstawaniu niepotrzebnych myśli. Opuszczając wzrok, musimy uważać, by nie obniżać podbródka i trzymać głowę pionowo, w dobrze wyważonej pozycji.
Ważne jest również, by całkowicie rozluźnić tułów. Aby móc się rozluźnić, musimy usiąść tak, by ciężar ciała mocno spoczywał na jego dolnej części. Najprościej utrzymać dobrze wyważoną pozycję, siedząc w pełnym lotosie lub półlotosie, jakkolwiek siedzenie ze skrzyżowanymi nogami nie jest jedyną możliwą pozycją. Siedzenie w ten sposób bardzo ułatwia utrzymywanie równowagi, ale właściwe zrównoważenie ciała i utrzymywanie środka ciężkości w dolnej jego części jest możliwe również w pozycji stojącej czy kiedy się siedzi na krześle. Osoby, którym ciężko medytować w zazen w pozycji siedzącej czy stojącej, mogą praktykować nawet leżąc. Kładąc się na podłodze czy łóżku, należy ułożyć stopy na szerokości barków, a dłonie położyć swobodnie obok bioder. Siedząc na krześle, nogi powinno się trzymać nieco rozchylone. Nie należy się o nic opierać, lecz utrzymywać prosty kręgosłup, wspierając ciężar tułowia raczej na centrum ciała niż na siedzeniu.
Chociaż siedzenie w pełnym lotosie nie jest konieczne, jest to najlepszy sposób utrzymywania stabilnej pozycji przez wiele godzin. Japońskie słowo określające to ułożenie ciała można dosłownie przetłumaczyć jako „pozycję, w której podeszwy stóp skierowane są ku górze i emanują energię ki”. Tak więc, by móc siedzieć przez długi czas w zrównoważonej pozycji, powinno się umieścić na udach raczej obie stopy niż tylko jedną. Normalnie stopami dotykamy ziemi. Kiedy siedzimy na krześle lub kiedy spacerujemy, nasze stopy są skierowane ku dołowi. Abyśmy jednak mogli doświadczyć uczucia przepełnienia całym wszechświatem, należy od czasu do czasu kierować stopy ku górze. Wiele ludzi mówi również, że najlepiej jest chodzić jak najczęściej boso, ponieważ bezpośredni kontakt z ziemią umożliwia przepływ energii ki przez nasze ciało. Z tego też powodu najlepiej jest praktykować z bosymi stopami.
Jeżeli nasza pozycja podczas zazen nie jest właściwa, nie możemy skierować podeszew stóp w kierunku nieba. Kiedy nasze stopy skierowane są spodem do góry, możemy odczuć, jak wypływa z nich energia ki; w przeciwnym razie jej przepływ jest zaburzony.
Kiedy układam nogi w pełnym lotosie, siedzę na niskiej poduszce. Siadam na niej, usztywniając odcinek lędźwiowy kręgosłupa, następnie usztywniam pośladki i przechylam się w przód, rozkładając ciężar ciała pomiędzy nogami. Bez tego pochylenia w przód trudno mi założyć nogi w pełnym lotosie. Kiedy siedzi się w półlotosie, lepiej jest korzystać z wyższej poduszki. Również i w tej pozycji, siedząc na wyższej poduszce, należy wypchnąć pośladki w tył, po czym dobrze się usadowić. Pochylając się w przód, należy wypchnąć brzuch, tak by zapewnić sobie dość miejsca do oddychania. Należy przy tym pamiętać o lekkim napięciu mięśni zwieracza; nie chodzi tu o silnie ich zaciśnięcie, lecz o utrzymywanie pewnego napięcia w przestrzeni poniżej kości ogonowej. To dzięki temu całe ciało będzie pozostawać właściwie napięte. Właściwe ułożenie ciała pozwoli nam odczuć to napięcie przy jednoczesnym jego rozluźnieniu.
Zasadniczą kwestią jest utrzymywanie prostego kręgosłupa. Każdy z nas ma nieco inną postawę, kiedy jednak plecy są zaokrąglone, energia ki nie może swobodnie przepływać. Jeżeli będziesz siedział przez długi czas i śledził pojawiające się w twym ciele bóle, zrozumiesz to bardzo dobrze. Jeżeli będziesz czuł ból w dolnej części pleców, będzie to oznaką, że siedzisz zgarbiony. Po napięciu i stwardnieniu barków poznasz, że pochylasz w przód szyję i głowę. Jeżeli będziesz czuł ból na wysokości łopatek, w tylnej części klatki piersiowej, będziesz wiedział, że tam właśnie więźnie energia ki. Jest to sygnałem, że wydatek energii ki podczas zazen jest zbyt mały, zbyt słaby.
Żywe i intensywne wydatkowanie energii ki podczas zazen oznacza nie tylko stabilną, napiętą i właściwą postawę – czyli właściwe wydatkowanie energii fizycznej – lecz również intensywną pracę umysłem. Aby to osiągnąć, często korzystam z następującej metody. Na początku, tak jak wyjaśniłem wcześniej, usztywniam odcinek lędźwiowy kręgosłupa i wypycham do przodu brzuch, lokując jego środek ciężkości pomiędzy nogami; w ten sposób moja pozycja siedząca jest bardzo stabilna. Następnie kierują mą świadomość na „wielką arterię pulsu”, która rozpoczyna się w dolnej części pleców, w okolicy kości ogonowej, i stamtąd wznosi się prosto w górę wzdłuż kręgosłupa aż po czubek głowy. Następnie pobudzam ją energią ki, dzięki czemu zwiększa się intensywność energii przepływającej od dolnej części pleców aż po czubek głowy. Zapoznanie się z powyższym opisem nie oznacza, że od razu uda ci się zastosować opisaną metodę w praktyce; będziesz musiał sam wyczuć, jak to zrobić. Jeżeli jednak będziesz wytrwale ćwiczył, z pewnością opanujesz tę umiejętność.
Żyjemy rozpięci pomiędzy energią ki Ziemi i energią ki nieba; bardzo korzystne jest jak najczęstsze czerpanie z energii ki nieba. Wyprostuj i wydłuż kręgosłup, unosząc jak najwyżej po kolei każdy krąg, od najniższego rozpoczynając; dzięki temu energia będzie cały czas się wznosić wzdłuż linii kręgosłupa. Nie trzeba nawet ustawiać go w ten sposób na całej długości; wystarczy jedynie zacząć, a poruszająca się w górę energia samoczynnie wyprostuje i wydłuży całą jego resztę. Z postępem praktyki nauczysz się robić to szybko i sprawnie.
Po takim wyprostowaniu i wydłużeniu kręgosłupa będziesz miał wrażenie, jakbyś był ciągnięty w górę, ku niebu, a twój kręgosłup rozciągany. Wówczas zachodzi bardzo ciekawe zjawisko – linia kręgosłupa samoistnie przybiera naturalny, właściwy sobie kształt. Siedząc w ten sposób, będziesz mógł rozładować napięcie w barkach, rozluźnić zesztywniałą szyję i bolące plecy. Wszystkie te objawy fizyczne – ból mięśni pleców, napięcie barków, sztywna szyje – są wynikiem stagnacji energii ki w ciele. Kiedy wyprostujesz plecy, rozciągając je w górę, zastała w ciele energia ki będzie mogła znów swobodnie płynąć, ty zaś wyraźnie odczujesz, jak rozluźniają się mięśnie w bolących i napiętych partiach ciała. Czasami też w ogóle nie jesteś świadomy, że siedząc przechylasz się w lewo albo prawo. Kiedy siedzisz tak, jakby twój kręgosłup był rozciągany, tułów samoistnie przyjmuje właściwą pozycję i nie przechylasz się ani w lewo, ani w prawo.
Z tego też powodu nigdy – a zwłaszcza na początku zazen – nie tracę świadomości mojego kręgosłupa. Nigdy się nie ważyłem w tej fazie medytacji, tak więc nie mam pewności, czy to prawda, ale odczuwam wówczas wyraźnie, że robię się lżejszy. Zauważyłem też, że po kilkakrotnym wyciągnięciu i wydłużeniu kręgosłupa w opisany wyżej sposób znikają wszystkie bóle w nogach.
Jeżeli mamy w ciele mnóstwo takich zastałych miejsc, w których energia uległa zablokowaniu, można się spodziewać, że znajdziemy mnóstwo podobnie zastałych miejsc również w naszym umyśle. Kiedy będziesz utrzymywał środek ciężkości w dolnej połowie ciała i pamiętał o właściwym ułożeniu pleców, zaczniesz odczuwać, że górna połowa ciała staje się bardzo miękka i płynna. Jeżeli natomiast będziesz ją napinał, zmuszając się do czegokolwiek, będziesz marnotrawił całą swoją energię. Kiedy jednak twoja energia będzie ześrodkowana w dolnej połówce ciała, jej przepływ będzie swobodny w całym organizmie. Dlatego też ważne jest, by bezustannie ćwiczyć utrzymywanie prostego kręgosłupa i niedopuszczanie do napinania się mięśni w górnej części ciała. Większość niepotrzebnych myśli bierze się ze stagnacji i z tego, że nie pozwalamy na niczym niezakłócony przepływ energii w ciele. Kiedy pozbędziemy się tej fizycznej stagnacji, kiedy uda się nam rozluźnić naprężone mięśnie, stwierdzimy, że również nasz umysł pozbył się wielu blokad, nabierając większej elastyczności.
Po omówieniu właściwej pozycji ciała możemy skoncentrować się na oddychaniu. Oczywista sprawa, że oddychamy przez cały czas. Gdybyśmy przestali oddychać nawet na kilka minut, umarlibyśmy. W zazen jednak nasz oddech musi być otwarty, szeroki i swobodny. Staramy się wydłużać wydechy, nie chcemy jednak powodować tym samym jakiegokolwiek napięcia przepony i zamknięcia oddechu w górnej połowie ciała. Pomaga w tym ubieranie się do zazen w luźny strój, który w żaden sposób nie przeszkadza w oddychaniu i nie krępuje krążenia krwi.
Jak jednak oddychać, żeby oddech był nie tylko długi, lecz do tego jeszcze szeroki i głęboki? Należy rozluźnić wszystko, otwierając przeponę, otwierając klatkę piersiową i szyję, oddychając tak, jakby się było niczym „wielka pusta rura” – elastyczna i całkowicie otwarta z obu końców. Oczywiście w rzeczywistości nie oddychamy poprzez wymienione wyżej części ciała, wielkie znaczenie ma tu jednak owo poczucie otwarcia, które towarzyszy oddychaniu. Kiedy wydychasz, wydychaj do końca, aż spłaszczy się brzuch. Na początku, chcąc lepiej wyczuć wydech, możesz kłaść dłoń na brzuchu, ale nie jest to konieczne, gdyż będzie się spłaszczał samoistnie przy maksymalnym wydechu. W ostatniej fazie wydechu, na samym jego końcu, dwa razy delikatnie „przyciśnij”. Nie jest to wymuszanie wydechu, lecz właśnie delikatne „przyciśnięcie”, mające na celu wypchnięcie resztek powietrza z płuc.
Po takim całkowitym wydechu nie trzeba pamiętać o wdechu; ciało naturalną koleją rzeczy upomni się o powietrze i tak też wdech pojawi się samoistnie. Oddychając w ten sposób, łączymy powietrze na zewnątrz ciała z powietrzem wewnątrz ciała – jest to jedno i to samo powietrze, my zaś jedynie poruszamy nim, wymieniając jedno na drugie, łącząc je ze sobą. Nabierając wprawy w takim oddychaniu, przestaniemy się ograniczać jedynie do mentalnego postrzegania faktu wymiany powietrza pomiędzy zewnętrzem i wnętrzem naszego ciała. Będziemy bezpośrednio odczuwać, jak z każdą chwilą wpływa w nas życie, jak poprzez nas „się oddycha”. Wówczas to właśnie nasze ciało jest prawdziwie „wielką pustą rurą”.
Oto opis ćwiczenia, które możesz wykonać przed zazen. Najlepiej pasuje tu wyrażenie: „otworzyć szyję”. Jeżeli nie wiesz, jak to zrobić, możesz z początku otwierać usta – rozluźnia to mięśnie szyi. Następnie świadomie otwieraj obszar klatki piersiowej, przepony, brzucha. Jeżeli otworzysz te wszystkie obszary, po czym zrobisz wydech i jeszcze raz wdech, poczujesz ową jedność powietrza wewnątrz ciała i powietrza atmosfery, powietrza całego świata.
Możesz mieć otwarte usta podczas kilku pierwszych oddechów, ale później trzeba już je zamknąć. Oczywiście i tak zazwyczaj oddychamy przez nos, ale oddychamy również przez usta. Lepiej jest oddychać przez nos, gdyż to jama nosowa jest przystosowana do nawilżania powietrza i filtrowania zawartych w nim zanieczyszczeń; taka jest funkcja nosa. Tak więc wdychaj powietrze przez nos.
Jeżeli nauczymy się pozwalać na naturalne wyczerpanie się powietrza i pełen wydech, nie będziemy musieli go w ogóle forsować. Po rozpoczęciu wydechu powietrze zacznie uchodzić samoczynnie i we właściwym sobie tempie; nie będzie trzeba wypychać go na siłę ani delikatnie „przyciskać”. A ponieważ będziemy niczym wielka pusta rura, kiedy wydech dojdzie do samego końca i brzuch nam się zupełnie spłaszczy, wdech pojawi się w sposób naturalny. Po opanowaniu tego rodzaju oddychania cały cykl, na który składa się swobodny, naturalny i pełen wydech oraz naturalny wdech, powinien trwać około jednej minuty.
Nie należy zaprzątać sobie głowy tak skomplikowanymi myślami jak: „A teraz usiądę w zazen”. Po prostu pozwól na pełen wydech, a potem na pełen wdech. Otwórz nos. Otwórz gardło. Otwórz klatkę piersiową. Otwórz się na poczucie pustki i bądź niczym wielka rura. Kiedy sam spróbujesz, będziesz wiedział, o jakie uczucie mi chodzi. Potem, kiedy będziesz wdychał, wypełniając brzuch, zaczniesz zdawać sobie sprawę z pewnego naprężenia. Jeszcze później, kiedy nadal będziesz starannie i do końca wydychał i naturalnie wdychał, kiedy będziesz się starał coraz dłużej utrzymać ten rytm oddychania, poczujesz, że twój brzuch staje się coraz pełniejszy i coraz bardziej naprężony i stwierdzisz, że twój środek ciężkości, twój tanden, staje się bardzo mocny i nieporuszony.
To bardzo ważne, żeby mieć to poczucie pełnego naprężenia punktu tanden w brzuchu. Mieści się tam jeden z ośrodków naszego systemu nerwowego, który ma wpływ na dystrybucję hormonów w organizmie. Od niej zaś zależy dobre zrównoważenie pozycji ciała, a zasilanie tanden oddechem stymuluje również hormony mózgu ułatwiające koncentrację. Im dłużej będziesz ćwiczył pełny wydech i im żywiej i uważniej będziesz obserwował swój oddech, tym większą będziesz miał jasność umysłu i tym lepszą koncentrację.
Kiedy poznamy to poczucie ześrodkowania w dolnej połówce ciała, poznamy, co tak naprawdę znaczy głębokie poczucie zakorzenienia, bycia tam, gdzie być powinniśmy, czy wręcz poczucia, że ogarniamy sobą cały świat. Jest to bardzo silne uczucie, z którego wypływa głęboki spokój. Kiedy odczujemy owo pełne naprężenie w naszym tanden, w tej części naszego ciała, poprzez którą oddychamy, poznamy też, co znaczy ogarniać sobą cały świat, co znaczy uzyskać ów cichy stan umysłu, w którym niczego nam nie brak i w którym potrafimy zjednoczyć się ze wszystkimi ludźmi i wszystko im wybaczyć. Poznajemy ów stan nie dlatego, że myślimy o tym, by kierować się w życiu współczuciem, ale dlatego, że kiedy jesteśmy stabilni i ześrodkowani, wyrażamy się poprzez głębokie współczucie w sposób naturalny.
Kiedy stajemy się mocni, pełni i naprężeni w naszym tanden, poznajemy stan jasności umysłu, który pozwala nam postrzegać rzeczywistość bezpośrednio i przyjmować wszystko, co się zdarza, takim jakie jest. Kiedy jesteśmy ześrodkowani, potrafimy dostrzec, co trzeba zrobić, i potrafimy to zrobić. Nie jest to jednak tak, jakbyśmy patrzyli w lustro, dostrzegając w nim odbicie rzeczywistości – widzimy wszystko bezpośrednio. W każdej sytuacji potrafimy zareagować właściwie, wiedząc, jak najlepiej znaleźć się w danej chwili czy odnieść się do danej osoby.
Na tej płaszczyźnie można doszukać się wspólnego mianownika dla wszystkich japońskich sztuk walki i najróżniejszych rzemiosł artystycznych. W ogromie wszystkich technik, które poznają adepci danej sztuki czy rzemiosła, nigdy nie brakuje nauki oddychania i rozwijania w sobie poczucia owej pełni i naprężenia w dolnej części brzucha. Oddychając w opisany wcześniej sposób, dostarczamy czystego powietrza dla naszego mózgu i całego organizmu, rozbudzając w sobie tym samym wspaniały stan umysłu, w którym możemy poznać nasze uzdolnienia i określić, jak najlepiej je spożytkować. Kiedy jesteśmy stabilni i ześrodkowani, potrafimy doskonale wykonywać swoją pracę i wykorzystywać najróżniejsze narzędzia, choć niegdyś wcale nie powiedzielibyśmy, że moglibyśmy to potrafić. Kiedy jesteśmy ześrodkowani, potrafimy jasno i wyraźnie zobaczyć, jak najlepiej wykonać dane zadanie, po czym tak właśnie je wykonać, wykraczając daleko poza nasze dotychczasowe rozumienie. Jakość naszej pracy wzrasta niepomiernie, my zaś zyskujemy niespotykaną wcześniej jasność umysłu.
Kiedy więc potrafimy oddychać w taki właśnie płynny sposób, stajemy się „obszerni”. Przyjmujemy wszystko, co do nas przychodzi, „obszernym” umysłem. Kiedy przenosimy owo poczucie ześrodkowania na sferę działania, potrafimy zaakceptować wszystko, co się zdarza, i odpowiednio się w danej sytuacji zachować, nie tracąc elastyczności. Kiedy za bardzo się staramy i zaczynamy forsować to i owo, tracąc elastyczność, wszystko, czym się zajmujemy, nabiera ciężaru i nic nie układa się jak powinno. Jeżeli natomiast potrafimy uwolnić się od napięcia i całkowicie zaangażować się w oddychanie, poznajemy stan obszernego, bogatego umysłu, kiedy bez względu na to, co się wydarza, umiemy to przyjąć i wyraźnie określić najlepszą możliwą reakcję. Ów stan umysłu pojawia się wraz z miękkim, płynnym oddechem, kiedy rozluźniamy się i przyjmujemy wszystko z taką właśnie swobodą i miękkością.
Wraz z przesuwaniem się twojego centrum w dół i uwalnianiem się umysłu od kolejnych blokad zaczną pojawiać się różne myśli. Nie ma potrzeby ich odganiania; skupiając się na liczeniu oddechów, łatwiej utrzymasz koncentrację i nie będziesz się rozpraszał. Z każdym oddechem przechodź do kolejnej liczby, rozpoczynając od jednego, licząc do dziesięciu, a następnie znów od jednego. W końcu liczby staną się częścią strumienia oddechu i nie będziesz już musiał liczyć. Z początku jednak skupianie się na liczeniu pozwoli ci kierować nagromadzoną energię i uwagę na oddychanie i utrzymywanie tego stanu jasnego umysłu.
Koncentrując się na każdej liczbie, rób pełny wydech, pozbywając się całego powietrza z płuc, po czym naturalnie nabierz znów powietrza. Koncentruj się na liczeniu, nie robiąc żadnych przerw pomiędzy kolejnymi liczbami, gdyż mogą się w nich spontanicznie pojawić myśli. Utrzymując tę koncentrację, po jakimś czasie stwierdzisz, że twój umysł się wyciszył i wykazuje mniejszą potrzebę chwytania się czegokolwiek w świecie zewnętrznym. Najszybszą i najbardziej bezpośrednią metodą ześrodkowania i wyciszenia się jest sumienne i skrupulatne przestrzeganie zalecenia, by całą swoją uwagę skupiać na każdym oddechu, nie pozwalając na to, by cokolwiek innego ją rozproszyło. Jeżeli będziesz się stosował do tego jedynego zalecenia, nie robiąc żadnych przerw pomiędzy kolejnymi oddechami – ale też nie czepiając się ich świadomie do tego stopnia, że stają się ciasne, napięte i skrępowane – szybko poznasz cichy, głęboki stan umysłu.
Jednocześnie jednak należy pamiętać – co zawsze powtarzał mi mój nauczyciel – że nie wolno nam się spieszyć. Trzeba postępować tak, jakby wypełniało się wiadro wodą po jednej kropli albo napełniało wielki balon powietrzem po jednym oddechu. Ale też liczyć oddechów nie wolno mechanicznie czy automatycznie. Należy to robić tak, żeby bez reszty skupiać się na każdym kolejnym oddechu i na każdej liczbie, robiąc każdy oddech z największą uwagą. Kiedy będziemy kontynuować tę praktykę, uparcie skupiając całą uwagę na każdym oddechu, wówczas to nasze wiadro stanie się tak pełne, a napięcie na powierzchni wody tak wielkie, że w końcu jedna mała kropelka wody spowoduje wielkie przelanie – albo ten nasz balon, dzięki nieustannej świadomości oddechu, będzie coraz to pełniejszy i pełniejszy i coraz to bardziej naprężony, aż wreszcie pęknie. Musisz oddychać w opisany sposób aż do nadejścia takiego momentu. Może tego dokonać każdy. Jest to normalna reakcja fizyczna; jeżeli będziemy tak właśnie wykorzystywać nasze ciało, rezultat będzie zawsze taki sam. Nie jest to kwestia myślenia pojęciowego ani coś, do czego mogą dojść tylko nieliczni. To proste równanie: jeżeli będziemy przez cały czas uważnie śledzić każdy oddech, dotrzemy do punktu, w którym wszystko „puści”.
I tak stajemy się owym pełnym, napiętym stanem umysłu, podczas którego w zasadzie niemożliwe jest pojawienie się jakiejkolwiek zbędnej myśli. Stajemy się całkowicie, w pełni obecni tu i teraz. Nie ma możliwości, by jakakolwiek myśl o przeszłości czy przyszłości nawet zagościła w naszej świadomości, ponieważ wypełnia nas po brzegi nasza napięta do granic energia. Jesteśmy po prostu chwilą teraźniejszości, jedną po drugiej. Następują one po sobie w tym pełnym napięciu. Kiedy przebywamy w tym głębokim stanie umysłu, nie ma potrzeby zastanawiać się nad tym, by zawsze robić dobrze i unikać czynienia zła, albo myśleć o wszechobecnym cierpieniu. W takiej chwili pozbywamy się wszelkich myśli. Jesteśmy całkowicie, bez reszty wchłonięci przez tę właśnie chwilę teraźniejszą. W takim stanie nie ma żadnej możliwości pojawienia się racjonalnego myślenia.
W ostatecznym rozrachunku niezbędne jest jedynie owo bezpośrednie postrzeganie tej najważniejszej prawdy. Nie chodzi o to, żeby o niej myśleć, lecz aby samemu ją poznać i samodzielnie doświadczać tego wielkiego stanu umysłu. Bardzo wielu ludzi medytuje z takim czy innym wyobrażeniem wyciszenia. Nie przyniesie im to absolutnie żadnej korzyści. Są też tacy, którym przychodzi do głowy jakaś sztywna, ściśle określona koncepcja pustki, według której potem medytują. To nie ma sensu. I jeżeli skupiamy się na tych rozlicznych myślach, które jedna za drugą, nieustannie tłoczą się w naszym umyśle, albo na obrazach z przeszłości lub wyobrażeniach przyszłości, czy wreszcie na tym, co się akurat wydarza – to również nie jest zazen. Ponieważ z natury jesteśmy wyciszeni, jeżeli wyobrazimy sobie, co to znaczy być wyciszonym, już przykrywamy nasze pierwotne wyciszenie zbędną warstwą wyobrażenia – i to nie jest wyciszenie. Podobnie z natury nie ma czegoś takiego, jak trwałe istnienie ciała. Jeżeli stworzymy sobie jakiekolwiek wyobrażenie ciała, będziemy już jeden krok dalej od tego, czym naprawdę jesteśmy.
Mistrz zen Takuan był nauczycielem i doradcą jednego z największych mistrzów miecza, Yagyu Munenoriego. W listach pisanych do mistrza miecza Takuan Zenji zawarł głębokie spostrzeżenia mówiące o tym, że kendo i zazen są tym samym. Listy te zostały nazwane „Głębokimi naukami o nieporuszonym umyśle”, który w literaturze określa się często również mianem „nieskrępowanego umysłu”. Mieć „nieporuszony umysł” nie oznacza, że żyje się w stanie umysłu, który się nigdy nie zmienia. Umysł „nieporuszony” czy „nie poruszający się” nie jest umysłem zastałym ani nieporuszonym niczym skała czy drzewo. Umysł nieporuszony to raczej taki umysł, który nie jest do niczego przywiązany, który nie zatrzymuje się w żadnym konkretnym miejscu. Umysł taki jest zawsze w ruchu, ponieważ nic go zatrzymuje ani nie blokuje. To właśnie oznacza mieć „nie poruszający się” umysł.
Słysząc to, myślimy sobie: „Ależ to niemożliwe! Jakżeż można osiągnąć coś tak trudnego – stan umysłu, którego nic nigdy nie powstrzymuje, który nigdy się przy niczym nie zatrzymuje”. W rzeczywistości jest to bardzo proste i oczywiste. Wszyscy myślimy, jak trudno być umysłem, który przy niczym się nie zatrzymuje, który jest zawsze w ruchu i nigdy nie będzie do niczego przywiązany ani przez nic blokowany. Jeżeli jednak przyjrzymy się temu dokładnie, stwierdzimy sami, że nawet niemowlę to potrafi.
W umyśle niemowlęcia nie ma poczucia niepewności ani obawy przed tym, że ktoś może je zabić albo że może wydarzyć się coś bardzo złego. W umyśle niemowlęcia nie ma żadnej zbędnej warstwy oczekiwań, która przykrywałaby to, co jest właśnie postrzegane. Nie stawiam tu znaku równości pomiędzy niemowlęciem i mistrzem kendo i nie mówię, że niemowlę jest mistrzem życia. Ale cóż takiego pozwala małemu dziecku postrzegać wszystko bezpośrednio? Cóż takiego sprawia, że nie potrafimy żyć w takim właśnie stanie umysłu? Nie dzieje się tak dlatego, że z upływem lat zmieniliśmy sobie umysł bądź uzyskaliśmy inny – to nie jest możliwe. Wszystkim nam jest dany ów umysł małego dziecka, umysł niemowlęcia, jednak nagromadziliśmy w nim tyle rzeczy, że nie mamy już kontaktu z owym stanem umysłu niemowlęcia. Napchaliśmy się koncepcjami, narosły w nas kolejne warstwy warunkowania, zgromadziliśmy różne doświadczenia oraz racjonalne osądy na ich temat. Aby poznać nasz pierwotny umysł, musimy całkowicie oczyścić się z tego wszystkiego, co wytwarza w naszym umyśle tyle hałasu.
Rinzai Zenji, wielki mistrz zen, który żył w Chinach w dziewiątym stuleciu, opisuje nasz umysł jako twarz niemowlęcia okalaną siwymi włosami długimi na kilometr. Tak Rinzai przedstawia osobę, która potrafi wyrazić niewinność i czystość umysłu niemowlęcia, lecz jednocześnie ma głębokie doświadczenie życia w społeczeństwie – jest to ktoś, kto choć umie postrzegać rzeczywistość bezpośrednio, ma też swoje zobowiązania, kto przeżył już w życiu wystarczająco dużo, by zdawać sobie sprawę z tego, że przyjęcie na siebie odpowiedzialności jest czymś koniecznym.
Japończycy rozmawiający o praktyce często używają słowa kufu, trudno jednak przełożyć je na język polski. Zazwyczaj tłumaczy się je jako „twórczy i pomysłowy”, co określa osobę, która nie „główkuje”, jak coś należy zrobić. Kufu mówi, że pomysłowość i kreatywność rzemieślników i artystów bierze się stąd, iż praca nie jest dla nich procesem mentalnym, lecz naturalnym i spontanicznym wykonywaniem kolejnych czynności. Na przykład w dawnych czasach strażacy rozmyślnie burzyli czasem cały dom, by nie dopuścić do niekontrolowanego rozprzestrzenienia się ognia. Musieli wchodzić na dach budynku i zrzucać wszystkie dachówki, czasem niszcząc cały dom, by ogień nie zajął również sąsiednich domostw. To, co się robi w podobnej sytuacji, kiedy w jednej chwili trzeba zdecydować, co i jak – to jest właśnie kufu. Kiedy w naszym umyśle nie ma ani jednej zbędnej myśli i rzucamy na szalę własne życie, robiąc to, co robimy, całym sobą; kiedy działamy w taki sposób, z taką dynamiką – to jest kufu.
Tak samo w naszej praktyce nie ma miejsca na niejasności i brak zdecydowania względem zazen. Nie ma miejsca na wypracowanie sobie jakiegoś kompromisu podczas siedzenia, na poły medytując w zazen, na poły myśląc o czymś innym. Tu chodzi o to, żeby oddawać się temu, co się robi, całkowicie i bez reszty, zanurzając się w tym, rzucając się w to całym sobą i dając z siebie wszystko, co mamy. Nie odwołujemy się wówczas do naszego racjonalnego, porcjującego myślenia – nie myślimy o tym, co dobre a co złe, nie myślimy o zysku ani stracie i nie wyodrębniamy z siebie żadnego „ja” i drugiego człowieka – tak właśnie działamy zgodnie z twórczą i pomysłową zasadą kufu, tak właśnie, całym sercem i duszą, oddajemy się medytacji w zazen.
W tym znaczeniu stan umysłu niemowlęcia można by uważać za religijny stan umysłu. Nauka mówi nam, że gdy dziecko osiąga wiek szesnastu miesięcy, poznaje, co to znaczy „jeden”. A potem, w wieku dwudziestu trzech miesięcy, potrafi zrozumieć, co znaczy „dwa”. Kiedy wie, co znaczy „jeden”, widzi jeszcze wszystko jako Amidę, jako Buddę. Bez względu na to, jak zła czy jak dobra jest dana osoba i co złego czy dobrego uczyniła, małe dziecko postrzega każdego człowieka jako część owego „jednego”. Ale gdy dziecko zaczyna postrzegać dwie odrębne rzeczy, wszystko ulega podzieleniu. Od tej pory dzieci zostają poddane warunkowaniu, a w ich głowach zaczynają się pojawiać racjonalne myśli o przedmiotach. Zadaniem zazen jest sprowadzenie nas z powrotem do owego umysłu „jednego”, w którym to stanie postrzegamy wszystko jednakowo, bez pojęcia, że można wszystko rozdzielić na dwoje, bez racjonalnego, dualistycznego myślenia – a potem przenieść nas jeszcze dalej wstecz, do owego pierwotnego umysłu „zera”.
Buddyści często mówią, że wszyscy jesteśmy obdarzeni wielkim, okrągłym, jasnym, lustrzanym umysłem. Mamy umysł, który odbija wszystko, ale nie znaczy to, że nosimy gdzieś w sobie jakieś lustro. Chodzi o stan umysłu, w którym wszyscy trwamy od samego początku. Najgłębsza natura tego wielkiego, jasnego, lustrzanego umysłu jest taka sama, jak najgłębsza natura nowo narodzonego dziecka – wszystko odbijane jest dokładnie takim, jakie jest, na takiej samej zasadzie, jak lustro odzwierciedla wszystko, co się w nim pojawia, dokładnie takim, jakie jest, nie dodając do tego żadnego osądu, żadnej koncepcji ani żadnej opinii na temat odzwierciedlanego obrazu. Kiedy zaczynamy poznawać dalsze podziały, pojawiają się w naszej głowie coraz to nowe myśli, ale stan umysłu małego dziecka to właśnie ów jasny, lustrzany umysł.
Kiedy to mówię, wyobrażam sobie, że każdy zaraz sobie pomyśli: „Niemowlę! Co w tym takiego wspaniałego, mieć umysł niemowlęcia? Cóż to może pomóc w poprawie naszego społeczeństwa? Jak trwanie w stanie umysłu małego dziecka może w jakikolwiek sposób przyczynić się do rozwiązania takiej masy problemów, z jaką borykamy się w dzisiejszym świecie?”. Takie myślenie pojawia się wówczas, gdy mamy w głowie taką czy inną koncepcję. Ten wieczny hałas w naszym umyśle, na który nie możemy nic poradzić, podnosi się z każdą kolejną naszą myślą.
Ale mamy również ów umysł małego dziecka, który niczym lustro odzwierciedla wszystko bez dodawania do tego jakichkolwiek myśli czy osądów. Umysł ten nie ma pojęcia o tym, czy coś jest dobre czy złe. Ukazuje wszystko, co staje przed nim, dokładnie takim, jakie jest. I wszystko, co zostaje w tym lustrze odbite, zostaje odbite jednakowo. Nie odbija ono jednej rzeczy tak, a drugiej inaczej, myśląc, że pierwsza jest dobra, druga zaś zła. Nie pojawia się w tym miejscu żaden osąd – nie pojawia się koncepcja o postrzeganiu czegoś w specyficzny sposób: po prostu wszystko jest odzwierciedlane dokładnie takim, jakie jest.
Oczywiście nie mówię, że należy ignorować nasz racjonalny umysł i nie wykorzystywać jego możliwości; potrafi on przecież myśleć, podejmować decyzje i postrzegać świat we właściwy sposób. Mówię tylko, że w odniesieniu do naszego pierwotnego umysłu, do naszej prawdziwej, podstawowej natury nie ma nic, co wymagałoby racjonalnego myślenia czy zrozumienia. Medytując w zazen, nie staramy się pojąć owego wielkiego stanu umysłu-lustra – próbujemy się nim stać, nie starając się przedtem racjonalnie go określić. Nie próbujemy dodawać do tego, co już jest, jakiegokolwiek o tym wyobrażenia. Doświadczając tego stanu jasnego umysłu, rozumiemy, że wszelkie nasze myśli na ten temat, wszelkie cudowne wyobrażenia, wszystkie chwile przyjemności, których w życiu zaznaliśmy, myśląc o tym stanie – wszystkie one są po prostu ulotnymi cieniami, które przepływają przed tym wielkim, jasnym lustrem. To lustro właśnie, które jedynie odzwierciedla wszystko takim, jakie jest, jest naszym pierwotnym umysłem.
Kiedy będziemy umieli już bezpośrednio doświadczać tego stanu umysłu i poznamy stan świadomości, który z niego wypływa, nie będziemy już mogli wyobrazić sobie czy też udawać, że wszystko, czego tak kurczowo się trzymaliśmy, wszelkie nasze wyobrażenia najróżniejszych spraw są czymś więcej niż tylko ulotnymi cieniami przepływającymi przed lustrem naszej świadomości. Uświadomimy sobie wówczas, że wszystko, czego doświadczamy, wszystkie rzeczy, których się trzymamy i które generalnie uznajemy za tworzywo naszego życia – bez względu na to, jak realne nam się teraz wydają – są w obrazie owego wielkiego, jasnego lustra zaledwie krótkotrwałymi mirażami. Kiedy to dostrzeżemy, kiedy uświadomimy sobie przemijalność tego wszystkiego, zrozumiemy próżność przywiązywania się do nich. W obliczu wielkiego, jasnego lustra każda rzecz z osobna i wszystkie razem wzięte są niczym innym jak tylko ulotnym cieniem.
Kiedy urzeczywistnimy ów stan umysłu lustra i będziemy postrzegać wszystko jasno i bezpośrednio, dokładnie takim, jakie jest, będziemy potrafili w sposób naturalny reagować na wszystko, co się naszym oczom ukaże, bez pokrywania obrazu zbędną warstwy opinii, wyobrażeń czy osądów. Kiedy w lustrze coś odbija się bezpośrednio, stosownie reagujemy na to odpowiednim ruchem czy zachowaniem, nie opatrując go jakąkolwiek myślą w rodzaju: „jak mam się do tego zabrać?” albo „jak najlepiej to zrobić?” czy też „które rozwiązanie sprawdzi się najlepiej w praktyce?”. Nie reagujemy na rzeczywistość w taki sposób, lecz raczej od razu, gdy w lustrze pojawia się obraz, podejmujemy naturalne i spontaniczne, najbardziej stosowne do okoliczności działanie.
Kiedy reagujemy spontanicznie na to, co nas spotyka, nie zastanawiamy się już nad tym, jak dobrze nam poszło, i nie oceniamy już każdej czynności i nie myślimy, że zrobiliśmy coś wyjątkowego. Kiedy nasze działania wypływają z takiej właśnie jasności umysłu, w spontanicznej reakcji na każde zdarzenie, nie zastanawiamy się już bez przerwy nad naszym małym ja i nad tym, jak wypadło w takiej czy innej sytuacji. Czy chwalą nas, czy też obrażają – nawet jeżeli się z nas wyśmiewają – na tym się sprawa kończy. Co było, minęło. To jest właśnie nasz pierwotny i naturalny stan umysłu. Kiedy nie trzymamy się kurczowo ustalonych wyobrażeń, możemy zachowywać się i reagować w sposób naturalny i nieskrępowany. Wszyscy myślimy: „Na pewno tego nie potrafię, to za trudne, to nieosiągalne. Nie dam rady”. Ale nawet ta myśl, że nie damy rady, jest ulotnym cieniem; samo poczucie, że jest to dla mnie czymś nieosiągalnym, jest niczym więcej jak tylko ulotnym cieniem.
Dlatego też to wszystko, co powiedziałem o właściwej pozycji ciała w medytacji zazen i o odpowiednim sposobie oddychania, nie może być zrozumiane pojęciowo. Tego trzeba doświadczyć. Nie da się tak po prostu wysłuchać czy przeczytać opisu medytacji w zazen i powiedzieć sobie: „Rozumiem, jak to jest”. Każdy z nas musi doświadczyć tego samemu. Zastanawianie się nad tym, jak by to było pomedytować, albo wyobrażanie sobie zazen jest zupełnie jałowe. To nie tak. Nie możesz ot tak, po prostu, pomyśleć sobie: „Już rozumiem, to coś dla mnie”. To nie takie proste.
Jak powiedział kapłan Ikkyu, bardzo to smutne, że z każdym dniem po urodzeniu niemowlę coraz to bardziej oddala się od bycia Buddą. Tak samo jest z nami: gromadzimy coraz to więcej wyobrażeń i jesteśmy coraz to bardziej uwarunkowani, odsuwając się coraz to dalej od owego pierwotnego, czystego stanu umysłu; musimy zdać sobie z tego sprawę. Musimy sobie powiedzieć, że nie chcemy być tacy, lecz zrobić coś, co sprowadzi nas z powrotem do tego pierwotnego umysłu. Po to właśnie jest zazen i o to tylko w zazen chodzi.
Ale nie da się medytować w zazen mentalnie. Mamy przecież to cudowne ciało, które możemy odpowiednio ustawić i wykorzystać do tego celu, i mamy też ów wspaniały, potężny oddech, który możemy swobodnie puszczać i w którym możemy się rozrastać. Ale sama świadomość posiadania ciała i oddechu nie wystarczy. Musimy je wykorzystać. Musimy tchnąć w nie życie.
Kiedy poznamy, że nie jesteśmy ograniczeni do naszego małego ja, którym jest to ciało, nie jesteśmy ograniczeni do naszego małego ja, którym jest ten oddech, lecz że są one potężnymi, wszechogarniającymi stanami umysłu, z których poczęło się nasze życie – wówczas, przyjmując odpowiednią postawę i oddychając we właściwy sposób, nie będziemy blokowani przez ciasne koncepcje naszego małego rozumku. Błahostki przestaną nas irytować i blokować. Kiedy mamy świadomość, że wszystkie rzeczy są li tylko ulotnymi cieniami, pozwalamy im przemijać. Dajemy się omotać ich wyobrażeniom i nie potrafimy ich puścić tylko dlatego, że tak naprawdę nie doświadczamy naszego pierwotnego umysłu i nie postrzegamy go całym naszym jestestwem. Sami stwierdzimy, że tak jest, gdy przyjmiemy właściwą pozycję i zaczniemy oddychać właściwie. Sami dojrzymy naturę owych ulotnych cieni i będziemy wówczas mogli naprawdę pozwolić im przeminąć.
Jeżeli po przeczytaniu tych słów myślisz sobie: „Ojej, to o wiele za trudne dla mnie, to już wolę żyć sobie przyjemnie i swobodnie, tak jak dotychczas”, znaczy to, że chociaż masz ów wielki umysł, postanowiłeś, iż nie chcesz się przebudzić i go osiągnąć. Wszyscy możemy urzeczywistnić ów stan umysłu, w którym bez względu na to, czy stanie przed nami Budda czy też dobry albo zły duch, my i tak będziemy postrzegać go bezpośrednio, dokładnie takim, jaki jest. Wszyscy mamy taką możliwość. To jest nasz pierwotny stan umysłu. Wszyscy możemy go poznać i w nim żyć.
Nie chciałbym, żeby to, co powiedziałem, w jakikolwiek sposób zakłócało twoją medytację w zazen. Być może jednak – jeżeli nie czujesz w medytacji świeżości i pobudzenia – niektóre moje słowa w czymś ci pomogą. Dlatego też tyle czasu poświęciłem na tak szczegółowe omówienie różnych aspektów medytacji w zazen.
Pytania
Pytanie: Kiedy próbuję robić całkowity wydech, często czuję opór w klatce piersiowej i płucach. Co mogę wówczas zrobić, by móc oddychać głębiej?
— Kiedy czujesz ciężar w klatce piersiowej i płucach i ciężko ci wydychać całkowicie, oznacza to, że masz zamkniętą przeponę, że jest tam jakieś napięcie. Wielu z nas ma sztywną i napiętą przeponę, ponieważ przez długi czas utrzymywaliśmy ją w takim właśnie stanie i często przez to może być przyczyną dużych trudności w pełnym oddychaniu. Jeżeli próbowałeś ją rozluźniać i mimo to ciężko ci wydychać całkowicie, spróbuj się położyć i możliwie najbardziej rozluźnić. Wydychaj wówczas bardzo, bardzo delikatnie. Pozwól, by powietrze samo z ciebie uchodziło; nie wypychaj go na siłę. To jest bardzo ważne. Wydychaj stopniowo, nie używając siły. Leżąc w pełni rozluźniony, pozwól, by przy każdym wydechu powietrze przechodziło przez przeponę, po trochu na raz – w żaden sposób jednak tego nie wymuszaj. Przyzwyczajenie się do pełnego wydechu może ci zająć trochę czasu, ponieważ generalnie „zamykamy” przeponę i oddychamy płytko. Jest to dla twojego ciała zupełnie nowy sposób oddychania – dotychczas oddychałeś zupełnie inaczej – bądź więc cierpliwy i nie próbuj niczego wymuszać.
Pytanie: Powiedziałeś, że wdech powinien być naturalny i swobodny, stwierdzam jednak, że kiedy zaczynam oddychać głębiej, zaczyna mi brakować tchu.
— Oczywiście najlepiej jest oddychać w ten sposób bez wysiłku. Kiedy jednak zaczynamy się uczyć oddychać w ten sposób, trudno nam się nie wysilać, gdyż nie wiemy jeszcze, jak oddychać bez wysiłku. Dlatego też może być ci łatwiej, jeżeli przy końcu wydechu jeszcze dwa razy delikatnie „przyciśniesz”, wypychając resztki powietrza z płuc – nie chodzi tu o wymuszanie wydechu, a właśnie o delikatne „popchnięcie”. Jeżeli zrobisz w ten sposób, stwierdzisz, że wdech następuje bardzo naturalnie. To tak, jakby próżnia powstała po tym całkowitym wydechu sama zasysała powietrze – nie musisz się przejmować wdechem, gdyż przyjdzie sam, bez wysiłku. Z początku jednak, zanim twoje ciało nie przyzwyczai się do takiego oddychania, będziesz musiał poświęcić nieco wysiłku, by zrozumieć, kiedy ów proces przebiega najlepiej. Tak więc przy końcu każdego wydechu dodaj owe dwa delikatne „popchnięcia”, by całkowicie, aż do końca, wycisnąć z siebie powietrze. Jeżeli wydychasz aż do samego końca, wówczas owa powstała w brzuchu próżnia w sposób naturalny zasysa nową porcję powietrza, po czym znów następuje wydech. Nie chodzi tu o „sprężanie się” aż do końca wydechu, lecz o przyzwolenie na jego samoistne zakończenie, swobodne puszczenie go aż do końca. Wtedy, jeżeli wykonasz owe dwa delikatne „popchnięcia”, wdech nastąpi samoistnie, bardzo naturalnie.
Pytanie: Powiedziałeś, że podczas wydechu należy się koncentrować na tanden. Na czym mam się koncentrować podczas wdychania powietrza?
— Kiedy grasz, na przykład, w tenisa, nie jesteś w stanie mocno ściskać rakiety przez cały czas. Kiedy odbijasz piłkę, jasne jest, że mocno trzymasz rakietę, ale kiedy piłka wraca w twoim kierunku, ty zaś dalej mocno ściskasz swoją rakietę, nie będziesz w stanie właściwie jej odbić. Zaraz po mocnym ściśnięciu rakiety musisz też rozluźnić nieco chwyt. Kiedy rozluźniasz chwyt, na czym się skupiasz? Jeżeli będziesz mocno ściskał rakietę przez cały czas, nie będziesz mógł się poruszać i odpowiednio reagować na sytuację na korcie. Jeżeli wydychasz do samego końca, pozbywając się całego powietrza, wówczas naturalnie pojawi się wdech.
Często zwraca się na to uwagę w sztukach walki, gdzie przenikliwa i głęboka koncentracja jest bardzo ważna i gdzie również kładzie się nacisk na to, by koncentrować się na wydechu. W sztukach walki mówi się o „rezonującym pogłosie”. Znaczy to tyle, że po wykonaniu jakiejś czynności ruch trwa dalej, nie ustaje – i tak samo jest z twoim oddechem, kiedy wdech w sposób naturalny następuje po wydechu.
Jeżeli praktykowałeś susokkan, pełną skupienia uważność swojego oddechu, wiesz, że wydech ma dla twej koncentracji znaczenie pierwszorzędne. Trwałe skoncentrowanie, głębokie skoncentrowanie jest sprawą zasadniczą. I tak też jest z oddychaniem. Tak więc, kiedy skupiamy się na naszym wydechu, pogłębiamy naszą koncentrację; to nie tylko oddech się nam pogłębia, lecz również koncentracja.
Pytanie: Czasem gdy skupiam się na oddychaniu, zaczynam ziewać. Co mogę z tym zrobić?
— Przede wszystkim w ziewaniu nie ma nic złego. Ziewanie nie wskazuje na zmęczenie umysłowe; to po prostu potrzeba twojego ciała. Może ono jednak oznaczać, że oddychasz zbyt płytko i nie dostarczasz swemu ciału tyle tlenu, ile mu w danej chwili potrzeba, tak więc ziewasz, by umożliwić ciału pobranie większej ilości tlenu. Jeżeli będziesz stopniowo pogłębiał swój wydech, nie wyciskając powietrza na siłę, lecz pozwalając na jego samoistne wydłużanie się, wówczas ilość tlenu w twoim organizmie będzie się zwiększać i nie będziesz musiał już ziewać.
Pytanie: Czy przez cały czas oddychasz w ten sposób – wydychając tak niezwykle długo, jak nam zademonstrowałeś – czy też po jakimś okresie takiego oddychania następują okresy, kiedy twój oddech jest krótszy?
— Demonstruję ten długi oddech po to, by pokazać wam, że oddech może być aż tak długi. Nie zawsze oddycham w ten sposób. Ale dopóki nie zobaczycie, jak bardzo można wydłużyć oddech, dopóty nie będziecie mieli świadomości, że jest to możliwe. Nie chodzi o to, że zawsze powinno oddychać się w taki sposób; nie chodzi też o to, byście myśleli, że ja zawsze tak oddycham. Mam oddechy krótkie oraz długie – długość oddechu jest najróżniejsza. Ponieważ praktykuję od dawna, potrafię wydłużyć oddech do tego stopnia, nie oznacza to jednak, że wszyscy dokoła powinni oddychać tak samo, jak ja. Gdybym próbował oddychać w ten sposób przez cały czas, nie byłbym w stanie się poruszyć i niczego w życiu zrobić. Oddech naturalny zmienia swą długość w zależności od tego, co się akurat robi. Ale podczas zazen oddech może się wydłużyć i rozszerzyć tak, jak wam to pokazałem.
Pytanie: Kiedy demonstrujesz swój oddech, wydychasz przez usta, ale czy nie powinniśmy oddychać przez nos?
— Pokazując wam mój oddech, wydychałem przez usta po to, byście mogli zobaczyć, jak to jest. Normalnie powinieneś oddychać przez nos. W ciągu dnia twój oddech się zmienia; kiedy są takie chwile, że przez nos nie możesz nabrać tyle powietrza, ile ci potrzeba, możesz wdychać i nosem, i ustami. Generalnie, jak powiedziałem, lepiej jest oddychać przez nos. Ale te osoby, które nie znają jeszcze dobrze tego sposobu oddychania, mogą zacząć, wydychając przez usta, żeby zobaczyć, że powietrze może po prostu przez nas przepływać.
Generalnie większość ludzi w ciągu jednej minuty oddycha osiemnaście razy. Kiedy jednak pracujesz nad swym oddechem i rozpoczynasz praktykę głębokiego oddychania, liczba oddechów może się zmniejszyć do pięciu czy sześciu na minutę czy nawet do jednego czy dwóch w przypadku niektórych osób. Możesz skorzystać z zegarka, żeby policzyć, ile razy oddychasz, i móc kontrolować swoje postępy.
Pytanie: Jak często oddychasz brzuchem w ten sposób?
— Zawsze oddycham w ten sposób. Tak właśnie oddycham. Czuję, że mam w brzuchu kulę energii, której jestem zawsze świadomy. Ponieważ ćwiczyłem taki sposób oddychania bardzo długo, noszę ten energię ze sobą. Zawsze mogę ją szybko odnaleźć i wykorzystać. Każdy, kto długo praktykuje susokkan, nosi tę energię ze sobą przez cały czas. Jeżeli chcesz poćwiczyć i rozwinąć w sobie umiejętność takiego oddychania, najlepiej robić to z samego rana, tuż po przebudzeniu, kiedy człowiek i bez takiego oddechu czuje się wielki i szeroki. Jeżeli każdego ranka poświęcisz kilka minut na to, by poleżeć bez ruchu i popracować nad oddychaniem brzuchem, bardzo szybko się do tego rodzaju oddychania przyzwyczaisz.
Pytanie: Czy brzuch sam w sobie porusza się w ten sposób przez cały dzień czy to tylko oddech się porusza?
— Twój brzuch porusza się z każdym wdechem i wydechem. Nie trzeba o tym za dużo myśleć; kiedy to oddychanie idzie ci coraz lepiej i nie musisz już tak mocno wciągać brzucha i go wypychać podczas oddychania ani tak bardzo zwracać na niego uwagę, dalej rozszerza się już tylko sam oddech. Wówczas poczujesz, jakbyś miał w brzuchu kulę energii, którą możesz rozszerzać do woli. Ale to następuje samoistnie. Jeżeli będziesz przez jakiś czas praktykował ze świadomością brzucha i cały czas oddychał w tak pogłębiony sposób, zaczniesz oddychać brzuchem cały czas, a nie tylko wtedy, gdy sobie to uświadamiasz. Tak więc kiedy osiągniesz w swej praktyce pewien etap, poczujesz w brzuchu pełną, napiętą energię, która będzie ci zawsze towarzyszyć – nie będziesz musiał wkładać żadnego wysiłku w oddychanie.
Pytanie: Dlaczego muszę znosić tyle bólu, żeby móc praktykować zazen? Dlaczego to musi być takie bolesne?
— Tu właśnie leży odpowiedź. Praktykując zazen, przekonujemy się, że największym wrogiem, z którym kiedykolwiek przyjdzie nam się zmierzyć, jest nasze małe ja. Kiedy siadamy, ciało się opiera; opiera się nasz umysł. Bez względu na to, jak silni jesteśmy w obliczu tego, co nas spotyka ze strony świata zewnętrznego, stwierdzamy, iż jesteśmy słabi w obliczu tego, co nas spotyka ze strony naszego małego ja.
Jedno z opisowych imion Buddy brzmi tak: „Ten, który miał wielką śmiałość zharmonizować swoje wnętrze”. To prawda, że potrzeba nam pewnej odwagi i śmiałości, by móc stawić czoło trudnościom, które powstają poza nami, ale prawdziwie wielkiej odwagi i śmiałości wymaga od nas stawienie czoła trudnościom, które pochodzą od nas samych.
O wiele łatwiej nam rozumieć i wyraźnie postrzegać, co się dzieje na zewnątrz nas, dokoła, niż dostrzegać trudności i przeszkody, które mamy w sobie – rzeczy, z którymi musimy sobie poradzić od wewnątrz. Wszystkim nam łatwo doszukiwać się wad u innych ludzi, wszyscy potrafimy oceniać i krytykować innych, ale najtrudniejszy orzech do zgryzienia to spojrzeć w głąb siebie z tą samą uważnością i umieć naprawdę zrozumieć, nad czym sami musimy popracować.
Bardzo ważne w zazen jest to, że zrywamy wszelkie powiązania z zewnętrznością naszego życia – najzwyczajniej w świecie odsuwamy je na bok. Odwracając się od tych zewnętrznych aspektów naszego życia i koncentrując się jedynie na tym, co jest wewnątrz nas, możemy poznać ów umysł, który łączy ze sobą wszystkie istoty, i możemy zrozumieć, w jaki sposób jesteśmy powiązani ze wszystkim na zewnątrz.
Pytanie: Kiedy usiłujemy poradzić sobie z ustawicznym jazgotem naszego umysłu, jak możemy określić, co jest nam niezbędne i co jest ważne w świecie i na co powinniśmy reagować, a co nie jest? Innymi słowy, co jest tym jazgotem umysłu, a co nie jest?
— Jeżeli będziesz próbowała rozwiązać ten problem, usiłując ogarnąć go swoim umysłem, trudno ci będzie odpowiedzieć na to pytanie. Jeżeli dasz małemu dziecku truciznę do buzi, od razu ją wypluje.
Pytanie: Ale w innych doświadczeniach z medytacją, kiedy próbowałam pozbyć się myśli, stwierdziłam, że czasem pojawiające się myśli mogą mieć bardzo kojący efekt i przynosić ulgę. Co mówią nauki na temat podobnych myśli?
— To prawda, że niektóre z naszych myśli mogą być bardzo ożywcze czy też mieć efekt kojący. Ale sednem tej praktyki nie jest ustalenie, czy myśli tego rodzaju mają jakąś wartość czy też nie. Kiedy pozbywamy się myśli z umysłu, rzeczywiście możemy stwierdzić, że niektóre z nich są faktycznie cenne, ale musimy się zastanowić, po co praktykujemy. Ważne tu jest urzeczywistnienie tego stanu umysłu, który łączy ze sobą wszystkie istoty. Istotą naszego siedzenia, tej właśnie praktyki zazen, jest urzeczywistnienie tego stanu umysłu, który jest wspólny wszystkim bez wyjątku ludziom, a nie tylko mnie jednemu.
Aby wyzwolić się z wszelkich małych, osobistych przejawów autorefleksji, musimy pozbyć się wszelkich myśli, które ściągają nas z powrotem do naszego małego ja. Kiedy to robimy, kiedy widzimy oczami i słyszymy uszami, postrzegamy to, co jest właśnie teraz przed nami, bez żadnych przeszkód ze strony jakichkolwiek myśli. A kiedy postrzegamy to, co jest właśnie teraz przed nami, nie popadając w myślenie, widzimy wyraźnie i bezpośrednio, nie odczuwając cierpienia, które towarzyszy temu, co postrzegamy. Jeżeli wtrącają się w to myśli, wówczas nie postrzegamy tym samym stanem umysłu, tymi samymi oczami i uszami, co wszyscy inni ludzie. Kiedy wyzbywamy się wszelkiego myślenia, wszelkich zbędnych myśli, postrzegamy z perspektywy, która jest wspólna wszystkim istotom. Wówczas nic osobistego, nic związanego z naszym małym ja nie mąci nam w żaden sposób percepcji.
Kiedy mamy myśli, których się trzymamy – nawet jeżeli są ożywcze, pełne nadziei albo pomocne – nie widzimy i nie postrzegamy owym wspólnym dla wszystkich stanem umysłu, a o to właśnie chodzi w naszej praktyce. Nie chodzi więc o to, że myśli takie nie są użyteczne czy pomocne, ale o to, że aby móc praktykować pozbywamy się wszelkich myśli i powracamy do tego stanu umysłu, z którego w istocie wypływa nasza świadomość i uważność i który łączy nas wszystkich. Aby poznać ów stan umysłu, praktykujemy zazen.
Pytanie: Skoro tak naprawdę oddycha umysł, czy kiedy oddychamy w ten sposób, że całkowicie wydychamy powietrze, faktycznie opróżniamy umysł, zmuszając się do koncentrowania się na brzuchu?
Kiedy pozbywasz się wszelkich napięć w górnej połowie ciała, wówczas twoja energia w naturalny sposób zaczyna gromadzić się w brzuchu. Kiedy się tam zgromadzi, zaczniesz w dolnej połowie ciała odczuwać pełnię i naprężenie. Rzecz nie w tym, żeby próbować wtłoczyć energię w dolną część ciała, a w tym, że kiedy rozluźnisz górną połowę ciała, twoja energia naturalnie podąży do dolnej połowy.
Wszyscy mamy skłonności do przesady, jeśli chodzi o wykorzystanie naszego mózgu – o wiele za dużo pracujemy głową. Powoduje to tam taką koncentrację energii, że głowa zaczyna nam ciążyć, my sami zaś zacinamy się w górnej połowie ciała. Jeżeli pozwolimy sobie zrzucić cały ten ciężar, wówczas energia, którą zazwyczaj wykorzystujemy do pracy umysłowej i niepotrzebnego myślenia, naturalną koleją rzeczy powróci do naszego centrum i to właśnie daje owo poczucie pełni i naprężenia w brzuchu. Kiedy rozluźniamy górną połowę ciała, każdy wydech kierujemy do tanden; gdy tych wydechów zbiera się coraz więcej, zaczyna budzić się tam wielka energia. Ale nie chodzi o to, żeby wyciskać cokolwiek na siłę z umysłu do brzucha.
Pytanie: Kiedy wydychamy, opróżniamy płuca, ale czyż wydychając całkowicie, nie opróżniamy faktycznie również umysłu?
— Nie ma potrzeby opróżniać umysłu, bo umysł pierwotnie jest już pusty. Nie ma możliwości jego opróżnienia. Wypełniamy sobie głowy myślami i postrzegamy je jako zdarzenia w umyśle, ale tak naprawdę jesteśmy po prostu przywiązani do myślenia. Ażeby pozbyć się owego przywiązania do myślenia, co sugerujesz, kiedy wydychamy całkowicie, aż do samego końca – nie wymuszając wydechu, lecz pozwalając mu na samoistne dojście do punktu wyczerpania się powietrza w płucach – uwalniamy się od tych myśli. Kiedy koncentrujemy się na przedłużaniu wydechów, stwierdzamy, że nasze myśli wymagają od nas coraz to mniej uwagi, że nie musimy już tak bardzo na nie zważać. Gdy skupiamy się na oddychaniu, myśli same zaczynają odpływać i już tak bardzo się nas nie trzymają. Tak to działa.
Pytanie: Moje pytanie dotyczy medytacji podczas chodzenia. Mnie jest jakby trudniej powstrzymywać umysł przed błądzeniem podczas chodzenia. Czy to jest jeden z powodów, dla których stosujemy tę praktykę?
— Praktyka medytacji podczas chodzenia wywodzi się z bardzo dalekiej przeszłości, kiedy mnisi hinduscy medytowali, siedząc przez wiele godzin, co sprawiało, że ich energia stawała się bardzo statyczna. Stwierdzili wówczas, że muszą się poruszać, że ich ciałom potrzeba jakiejś formy ruchu, by energia znów zaczęła płynąć. Potem mogli ze świeżym umysłem znów powrócić do medytacji. My również, kiedy medytujemy przez długi czas, musimy poruszyć mięśnie i zmienić pozycję ciała, byśmy się nie usztywniali i zbytnio nie napinali od trwania przez cały czas w jednej i tej samej pozycji.
Mnisi w Indiach podczas chodzenia również pracowali nad tym, by utrzymywać koncentrację i oddychanie w stanie różniącym się od medytacji w siadzie, jak sugerowałaś. Skupiając się na kontynuacji praktyki podczas chodzenia, poznawali metody utrzymywania koncentracji również podczas ruchu, a nie tylko podczas nieruchomego siedzenia. Chodząc często powtarzali sobie nauki Buddy, by pomóc sobie w utrzymywaniu stanu znieruchomienia umysłu. Albo też – gdy mieli problemy z rozpraszającym się umysłem – wybierali sobie jakąś mantrę, czyli fragment jakiejś sutry albo specjalny zestaw słów, i w kółko ją powtarzali. Kiedy nie siedzisz nieruchomo, kiedy się poruszasz, rzeczywiście trudniej może być utrzymywać się w swoim centrum w stanie skupienia. Dlatego też stosowali mantry, które im w tym pomagały.
Ludzie stosują wiele różnych metod, które pomagają im utrzymać stan koncentracji podczas chodzenia. Jedna mantra, która szczególnie się do tego celu nadaje i którą sam powtarzam, to mantra występująca na końcu Sutry Serca: „Gyate gyate paragyate parasam gyate bodhi svaha”. Ma bardzo dobry rytm i doskonale nadaje się do powtarzania w takt kroków podczas marszu. Zazwyczaj tłumaczy się te słowa tak: „poszedł, poszedł, poszedł dalej, poszedł tam, na drugi brzeg”, lecz mają one również takie znaczenie: „przybył, przybył, oto przybył tu, gdzie niczego nie brak” – jesteśmy właśnie tu, w tej chwili. Tak więc powtarzanie tych słów pomaga nam zapamiętać, że jesteśmy zawsze w owym czystym, pierwotnym, pełnym stanie umysłu, któremu niczego nie brak. Znaczenie tych słów nie jest jednak najważniejszym powodem, dla którego powtarzamy je, kiedy chodzimy. Chodzi tu raczej o to, że ów szczególny rytm tej mantry pomaga nam pozostać w swoim centrum. Ale jej znaczenie również po części wpływa na jej działanie.
Pytanie: Czy możemy nauczyć się tego sposobu oddychania również poprzez ćwiczenia tai chi?
— Kiedy siedzimy w zazen, to nie nasze małe ja oddycha; to cały wszechświat oddycha wtedy nami. Kiedy ciągle tkwimy w naszym małym ja, kiedy stajemy się zawężeni i działamy automatycznie, ogarnia nas sentymentalizm, jesteśmy bardzo spięci i sztywni. Ale kiedy żyjemy tak, że jesteśmy otwarci na to, co się poprzez nas wydarza, wówczas możemy doświadczać rzeczywistej radości, której źródłem jest samo życie. Nasza medytacja powinna dać nam taki właśnie stan umysłu. Powtarzanie pewnej czynności czy robienie czegoś tylko dlatego, że wydaje się nam, iż powinniśmy to robić czy też próbować dostosować się do takiego czy innego wyobrażenia na ten temat, nie jest celem ani medytacji ani życia w ogóle.
Gdy stajemy się tak zawężeni, gdy grzęźniemy w tej wąskiej perspektywie naszego życia, musimy to zmienić i otworzyć się na to, co się poprzez nas wydarza, tak byśmy mogli poznać ową radość istnienia i byśmy mogli cieszyć się z tego, że żyjemy. To jest zasadniczy sens zazen. Jeżeli żyjemy tak, że odczuwamy głęboki smutek, bo nie mamy kontaktu z otaczającym nas światem, czegoś nam brakuje w głębi naszej istoty. -
Kosho Uchiyama-roshi
Siedem punktów zawierających istotę praktyki
Poznawaj i praktykuj Dharmę Buddy tylko dla niej samej, nie zaś w imię ludzkich doznań ani doczesnych wyobrażeń.
Zazen jest najbardziej czcigodnym i jedynym prawdziwym nauczycielem.
Zazen musi mieć konkretne odbicie w naszym codziennym życiu poprzez stosowanie dwojakiej praktyki (składanie ślubowań i wyrażanie skruchy), trzy umysły (wielkoduszny, rodzicielski i radosny) oraz urzeczywistnianie powiedzenia: "Zyskiwanie jest ułudą, tracenie jest oświeceniem".
Żyj zgodnie z podjętymi ślubowaniami i spraw aby głęboko wniknęły w twoje życie.
Zdając sobie sprawę, że tylko my sami jesteśmy odpowiedzialni za swój rozwój i regres, starajmy się praktykować i rozwijać.
Siedź w ciszy przez dziesięć lat, potem przez następne dziesięć lat i jeszcze przez dziesięć lat.
Współdziałaj z innymi i staraj się stworzyć takie miejsce, w którym szczerze praktykujący będą mogli praktykować bez przeszkód.
-
Jaźń osadzająca się w sobie samej
Kosho Uchiyama-roshi
Poniższy tekst pochodzi z książki Rosiego Kosho Uchiyamy pt. Otwieranie dłoni myśli, która ukaże się w końcu roku nakładem wydawnictwa „Tęcza” w tłumaczeniu Jacka Majewskiego. Użyte w tekście słowo „Jaźń” jako tłumaczenie angielskiego słowa „Self”, jest odpowiednikiem japońskiego słowa „jiko” będącego synonimem naszej uniwersalnej tożsamości czy też prawdziwej natury (jaźni).
Ludzie zachodu, rozczarowani tym, w jak niewielkim stopniu technika przyczynia się do ich poczucia spełnienia w życiu, zaczęli głęboko interesować się Wschodem, usiłując wejrzeć w jego istotę oraz zgłębiając buddyzm, który spośród różnych religii wyróżnia się zadziwiającą i unikalną cechą: nie podnosi kwestii boga. W rezultacie przez pewien czas pozostający pod wpływem chrześcijaństwa religioznawcy zaprzeczali, aby był on religią. Jest jednak bezsensem decydowanie, czy dana nauka jest religią, czy nie, tylko na podstawie obecności wyobrażenia o bogu lub jej braku. Jeśli uznamy, że coś jest religią tylko w oparciu o takie kryterium, to będziemy musieli uznać, że religia znikła, gdy światopogląd mityczny został zastąpiony światopoglądem ukształtowanym przez nauki przyrodnicze. Obecność lub brak koncepcji boga nie jest czymś fundamentalnym, ponieważ religia powinna uczyć ludzkość, co jest w życiu najważniejsze oraz zapewniać autentyczny spokój duchowy. W tym najbardziej podstawowym znaczeniu buddyzm jest religią sensu stricte.
Jak właśnie powiedziałem, buddyzm jest religią, która nie podnosi kwestii boga. Jaka zatem istnieje podstawa spokoju umysłu? Na tym właśnie zasadza się fundamentalne nastawienie buddyzmu. W przeciwieństwie do postawy kłaniania się przed Bogiem chrześcijaństwa lub jakimś bogiem innej religii, podstawowym aspektem buddyzmu jest jaźń osadzająca się w prawdziwej, nieruchomej jaźni. Zazwyczaj jesteśmy powodowani swoimi niestabilnymi myślami, ale fundamentalnym aspektem buddyzmu jest osadzanie się w naszej prawdziwej, niezaprzeczalnej, niewzruszonej jaźni, bez ulegania wpływom takich myśli. Tego rodzaju nastawienie nie zmieniło się od czasów założyciela buddyzmu, Buddy Siakjamuniego.
W Suttanipacie, którą uważa się za najstarszy buddyjski tekst, Budda mówi: „Żyjcie w świecie, polegając tylko na Jaźni jako na fundamencie, uwolnijcie się od wszystkich rzeczy, nie polegając na żadnej z nich”. W Dhammapadzie mówi: „Fundamentem Jaźni jest tylko Jaźń”, a w Nibbana-suttancie: „Przyjmijcie schronienie w Jaźni, przyjmijcie schronienie w dharmie [prawdzie], i w niczym innym”. Te fragmenty najstarszych tekstów odzwierciedlają podstawowe nastawienie samego założyciela.
Jednak nawet najdrobniejsze niezrozumienie takiej postawy rodzi niebezpieczeństwo powstania bardzo niemądrej cywilizacji. Jeden błąd, a dzisiejsza cywilizacja naukowa przeistacza się w cywilizację szaleństwa. Jeśli wyodrębni się jedną charakterystyczną cechę ludzkiej natury i rozwinie ją bez wglądu w prawdę ludzkiego życia, efektem najprawdopodobniej będzie szaleństwo lub głupota!
Współczesna cywilizacja szaleńczo wysila się, ignorując prawdę ludzkiego życia i podobnie tuż po śmierci Buddy adepci o nastawieniu hinajanistycznym weszli na fałszywą ścieżkę. Niewłaściwie zinterpretowali wymowę słów Buddy „jaźń osadzająca się w samej sobie, bez poszukiwania czegokolwiek innego”, uznając, że nawołują one do zafiksowania na śmierci. Sądzili, że poprzez wygaszenie skierowanych na zewnątrz pragnień będą w stanie dojść do cichej nirwany. W wyniku tego ich samadhi jaźni osadzającej się w samej sobie zaczęło oznaczać ucieczkę, odosobnienie, życie pozbawione wszelkiej aktywności poza czekaniem na śmierć. Jest oczywiste, że w ten sposób zagubiona została prawda ludzkiego życia.
Fałszywy pogląd, iż buddyzm jest izolacjonistyczny i pesymistyczny, można bez wątpienia przypisać powyższej błędnej interpretacji. Trzeba oczywiście przyznać, że jeśli nie jesteśmy ostrożni, samadhi jaźni osadzającej się w samej sobie może prowadzić do regresu lub tendencji eskapistycznych. Trzeba zawsze o tym pamiętać, gdy odkrywamy ukryte na Wschodzie buddyjskie samadhi, czyli zazen.
W przeciwieństwie do izolacjonizmu czy eskapizmu adepci szerszego, bardziej mahajanistycznego podejścia stworzyli żywe samadhi. „Samadhi” oznacza Jaźń osadzającą się w prawdziwej i niewzruszonej Jaźni, ale „niewzruszoność” nie powinna być interpretowana jako niefunkcjonująca czy zafiksowana w jakimś stanie bierności. Ponieważ Jaźń to życie, a życie to aktywność, życie nie napotykające żadnych zupełnie przeszkód objawia się jako czysta aktywność. To właśnie jest niewzruszone życie.
W ramach manifestowania się czystego życia mahajaniści odkryli, gdzie powinna osadzać się Jaźń, a to doprowadziło do rozwoju buddyzmu mahajany. Mówiąc w skrócie, osadzanie się Jaźni w samej sobie nie oznacza bycia powodowanym pożądliwymi myślami; z drugiej strony nie oznacza też, że stajemy się jak martwi, marnując witalne funkcje życiowe. Życie musi funkcjonować jako działanie, które objawia życie jako życie. A poprzez tego rodzaju aktywność otworzy się przed nami niezmierzony i żywy świat.
Aby nasza dyskusja nie obracała się w sferze abstrakcji, powróćmy znów do rozważania konkretnego codziennego świata. Zadajmy na przykład pytanie, dlaczego pracujemy. Moglibyśmy odpowiedzieć, że pracujemy po to, aby jeść albo aby polepszyć swoją stopę życiową czy zyskać sławę. Wszystkie te odpowiedzi wynikają jednak z naszych własnych przyziemnych myśli i cielesnych pragnień, a nie z samej siły życiowej.
Lilia kwitnąca na polu – dlaczego kwitnie? Nie kwitnie w jakimś szczególnym celu, kwitnie tylko dlatego, że obdarzona została życiem. „Przypatrzcie się liliom polnym, jak rosną; nie pracują ani przędą. A powiadam wam: Nawet Salomon w całej chwale swojej nie był tak przyodziany, jak jedna z nich” (Mat. 6:28-29). Tu splendor życia po prostu się pojawia. W ten sam sposób fiołek kwitnie jako fiołek, a róża wyraża swoje życie jako róża. Kwiaty kwitnące na polu nie wbijają się w dumę, uważając, że wygrałyby pierwszą nagrodę w konkursie piękności; nie rywalizują z innymi kwiatami. Fiołek nie popada w kompleks niższości, myśląc: „Róże są duże i piękne, ale ja, mały fiołek, jestem do niczego”. Nie mówi też z chciwością i zniecierpliwieniem: „Muszę być bardziej skuteczny”. Po prostu ze wszystkich sił objawia swą siłę życiową.
Oczywiście jeśli fiołek nie może urodzić choćby jednego małego kwiatka, nie będzie w stanie wyprodukować nasion i przedłużyć trwania gatunku. Tym niemniej kiedy już kwitnie, czyni tak bez żadnego celu. Samo wydawanie na świat kwiatów jest jego życiem. Jeden z fragmentów Sutry Lotosu brzmi: „Wszystkie rzeczy same w sobie są prawdą”. W zen spotyka się podobne powiedzenie: „Wierzba jest zielona, kwiat jest czerwony”. Krótko mówiąc, buddyzm jako nauka religijna polega po prostu na manifestowaniu świata, w którym życie polega na kwitnięciu fiołka jako fiołka, a róży jako róży.
W Amida-kyo (Sutrze Amitajusa) z nauk Czystej Krainy w taki oto sposób opisany jest raj: „Rzeczy niebieskie są niebieskie, rzeczy czerwone są czerwone [...] to jest [raj] Czystej Krainy”. Ta kwestia wymaga naszej wnikliwej uwagi. Nie myśląc o tym, wyobrażamy sobie, jak byłoby cudownie, gdyby rzeczy niebieskie mogły stać się czerwone i że biedni ludzie byliby szczęśliwi, gdyby tylko stali się bogaci.
Oczywiście nie sugeruję tu bynajmniej, że jest źle, jeśli ludzie biedni stają się bogaci. Szczęście nie jest jednak nierozerwalnie związane z bogactwem, a nieszczęście z nędzą. Jeśli wbijemy sobie do głowy, że ludzie bogaci pod względem materialnym są szczęśliwi, a ludzie biedni są nieszczęśliwi, to jeśli będziemy biedni, z całą pewnością będziemy nieszczęśliwi. Trzymanie się takiej koncepcji jest błędem. Jeśli ktoś myśli w taki sposób, to bez względu na to, ile ma pieniędzy, napotka chwilę, w której staną się one bezużyteczne. W chwili śmierci człowiek taki popadnie w wielką niedolę.
Nie sposób znaleźć jakiegoś poziomu, powyżej którego jest się bogatym, a poniżej którego biednym. Ponieważ bogactwo i nędza to wyłącznie porównania, gdy zrezygnujemy z porównywania, będziemy zawsze w stanie osadzić się po prostu jako własna jaźń.
Choć niektórzy ludzie mogliby mnie nazwać biednym lub bogatym, byłoby to tylko porównywanie mnie z kimś innym, próbą naklejenia mi etykietki, nie ma więc nic wspólnego z tym, kim naprawdę jestem. Powracanie do rzeczywistości swego życia po prostu jako siebie – samo objawianie tego życia – to jest właśnie sens powiedzenia, że rzeczy niebieskie są niebieskie, a rzeczy czerwone czerwone. To jest właśnie czysta kraina.
Innymi słowy, bez bycia pomiatanym osobistymi odczuciami i ideami, po prostu powracając do życia swej prawdziwej Jaźni, bez zazdroszczenia ludziom wokół siebie i odnoszenia się do nich z pogardą, nie popadając w samopotępienie ani nie rywalizując z innymi, ale z drugiej strony nie wpadając w pułapkę lenistwa, niedbalstwa czy lekkomyślności – po prostu objawiając to życie swej Jaźni z całym wigorem, na jaki nas stać – w tym właśnie przejawia się splendor życia i stąd promieniuje światło buddy*. Religijne światło świeci tam, gdzie objawiamy swe własne życie. W buddyzmie świat, który objawia się jako Jaźń osadzająca się w Jaźni, nie jest światem, w którym silni pożerają słabych, czy też gdzie ludzie walczą o samo przetrwanie, nie jest to też świat eskapizmu i izolacji, gdzie zapomina się ujawniać kwiat swego życia. Jest to świat, który jedynie otwiera kwiat Jaźni; jest to świat, który jedynie otwiera teraźniejszość. Buddyjskie samadhi – czyli zazen – stanowi fundament objawiania tego życia. Dalej spróbuję wyjaśnić strukturę manifestacji tego życia, a także jak zazen staje się ośrodkiem i motywem tej manifestacji.
--------------------------------------------------------------------------------
* W rozdziale Komyo z Shobogenzo Dogena zawarty jest następujący fragment: „Światło buddów-patriarchów to cały-dziesięciokierunkowy-wszechświat, wszyscy buddowie, wszyscy patriarchowie, budda i budda; jest światłem buddy, to światło jest buddą. Buddowie-patriarchowie oświetlają buddów-patriarchów. Buddowie-patriarchowie praktykują i urzeczywistniają to światło; stają się buddą, siedzą w buddzie i urzeczywistniają buddę”.
--------------------------------------------------------------------------------
mahajana.net -
Otwieranie dłoni myśli: podejście do zen
Kosho Uchiyama
Tłumaczenie z języka japońskiego: Shohaku Okumura i Tom Wright
Redakcja wersji angielskiej: Jisho Cary Warner
Tłumaczenie z języka angielskiego: Jacek Majewski
Sesshin bez zabawek
Chciałbym kontynuować wyjaśnianie rzeczywistości zazen, a także czym jest nasze nastawienie życiowe z perspektywy zazen, poprzez opowiedzenie o sesshin w Antaiji i czego się dzięki nim doświadcza.
Po śmierci mojego nauczyciela Roshiego Sawakiego w roku 1965 zacząłem prowadzić następujące sesshin: comiesięczne sesshin trwają pięć dni, środkowym dniem jest zawsze pierwsza niedziela miesiąca. Sesshin nie odbywają się jednak w lutym, ze względu na zimno, oraz w sierpniu, ze względu na wielkie upały. Poza tym sesshin odbywające się w lipcu i wrześniu trwają tylko trzy dni.
Plan dnia tych sesshin obejmuje tylko następujące na przemian okresy zazen i kinhin (zazen podczas chodzenia), trwające od czwartej rano do dziewiątej wieczór. W ciągu dnia są trzy posiłki, a po każdym z nich od razu odbywa się kinhin, po czym jest trzydziestominutowa przerwa, kiedy wszyscy zajmują się własnymi sprawami.
Te sesshin odznaczają się dwiema szczególnymi cechami. Po pierwsze, nie ma tam absolutnie żadnych rozmów. Nie ma powitań, życia towarzyskiego ani śpiewania sutr. Nie używamy też kyosaku, drewnianego kija służącego do budzenia siedzących. Zazwyczaj prowadzący świątynię zen w tradycji Soto nie siedzi twarzą do ściany, ja jednak zawsze siedzę twarzą do ściany wraz z innymi, nie obserwując pozostałych ludzi siedzących w zazen.
To są główne cechy wyróżniające sesshin w Antaiji. Do tych zasad dodaje się tylko jedno zalecenie – aby przykładać się do swojej praktyki, nie zważając na kogokolwiek innego. Ten sposób prowadzenia sesshin stanowi wynik doświadczeń nabytych podczas wielu innych sesshin. Kontynuuję to od roku 1965, uważam bowiem, że w ten sposób najściślej wprowadzane są w życie słowa Roshiego Sawakiego: „Zazen to jaźń czyniąca siebie sama z siebie”.
Tych pięć dni spędzonych w absolutnym milczeniu ma pomóc każdemu stać się swoją jaźnią, która jest tylko jaźnią1), bez angażowania się w życie towarzyskie czy zwracania uwagi na innych. Co więcej, to niezakłócone, trwające przez pięć dni milczenie czyni z sesshin jeden nieprzerwany okres zazen. Nie używamy kyosaku, kija służącego budzeniu tych, którzy mogli przysnąć, właśnie dlatego, aby każdy mógł stać się swoją jaźnią, będącą tylko jaźnią. Ponieważ odkładamy wszystko na bok i siadamy twarzą do ściany, będąc podczas zazen tylko sobą, odczuwamy okropną nudę. Stąd, kiedy robiony jest obchód z kyosaku, staje się ono zabawką i ludzie zaczynają się nim zabawiać. Ktoś na przykład siedzi spokojnie i słyszy, jak ktoś inny obchodzi salę z kyosaku. Zaczyna wtedy myśleć o tym, jak doskonała jest jego postawa i że nie ma powodu, aby być uderzonym. Może też pojawić się myśl o tym, jak dłużą się popołudniowe godziny siedzenia i jak można by doprowadzić do tego, żeby zostać uderzonym tylko po to, aby czas jakoś szybciej zleciał.
Wydaje mi się, że całe życie spędzamy na bawieniu się zabawkami. To się zaczyna tuż po urodzeniu. Pierwszą zabawką jest smoczek butelki z mlekiem. Gdy trochę podrośniemy, są to lalki i pluszowe misie. Potem zestawy modelarskie, aparaty fotograficzne i samochody. W wieku dorastania zaczynamy interesować się płcią przeciwną, potem są studia i badania naukowe, rywalizacja i sporty, a także ożywiona działalność w biznesie i dążenie do zdobycia sławy. To wszystko jest tylko bawieniem się zabawkami! Aż do samej śmierci wymieniamy jedną zabawkę na inną, spędzając całe życie na tego rodzaju zabawie.
Uprawianie zazen oznacza aktualizowanie rzeczywistości życia. Zazen to jaźń będąca tylko jaźnią, bez żadnego bawienia się zabawkami. Zazen przypomina chwilę tuż przed śmiercią, kiedy wszystkie zabawki zostają nam odebrane. Nawet wtedy jednak rozglądamy się za czymś do zabawy, choćby tylko na chwilę. Właśnie dlatego z niepokojem myślę o tym, że kiedy robiony jest obchód z kyosaku, natychmiast staje się ono zabawką i zazen przestaje być jaźnią będącą tylko jaźnią. Dlatego właśnie go nie używamy.
Cóż jednak robić, gdy podczas sesshin w Antaiji poczujemy senność? Jeśli celem kyosaku jest usunięcie senności, to gdy nie jest używane, trudno powstrzymać się od zasypiania. Nie ma jednak powodu do zmartwień – nie ma absolutnie nikogo, kto przesypiałby całe siedemdziesiąt godzin pięciodniowego sesshin! Nieuchronnie w którejś chwili człowiek się budzi. Skoro jest to wasza własna praktyka, po prostu praktykujecie zazen z pełnym zaangażowaniem. Zazen nie jest czymś, do czego powinno się ludzi zmuszać. Jest to praktyka, którą wykonuje się samemu, jako jaźń będąca tylko jaźnią.
Mogą być takie chwile, w których jesteście rozbudzeni, ale strasznie znudzeni. Aby więc czas się nie dłużył, możecie zacząć o czymś myśleć, w ten sposób zabawiając się tym. Mimo iż jest to wasza własna praktyka i bezsensowne jest w taki sposób marnotrawić czas, tym niemniej ludzie czasem tak właśnie robią. Jeśli jednak jesteście zdrowi na umyśle, nie będziecie w stanie tego ciągnąć w nieskończoność – na sesshin, gdzie panuje ciągłe milczenie i są długie, nieprzerwane godziny zazen, mielibyście wrażenie, że wariujecie. Zdrowy umysł nie jest w stanie borykać się z jedną złudną myślą przez długi czas. W końcu sami zdacie sobie sprawę, że najwygodniej jest puszczać złudzenia i dążyć do solidnej postawy zazen. Innymi słowy, te sesshin polegają po prostu na siedzeniu jako jaźń będąca tylko jaźnią bez żadnych zewnętrznych ograniczeń. Dlatego doprowadzają nas do miejsca, w którym nie mamy już innego wyjścia – musimy stać się tą jaźnią będącą tylko jaźnią, nie wikłając się już w złudne myśli.
Jak już o tym wspomniałem, ja też siedzę zwrócony twarzą do ściany, a nie do innych. Robię tak, aby uniknąć sytuacji obserwowania i bycia obserwowanym. Gdybym siedział z zamiarem obserwowania wszystkich innych, to robiłbym tylko to i straciłbym z oczu własne zazen. Poza tym gdyby wszyscy byli świadomi, że są obserwowani podczas zazen, stałoby się to zazen uprawianym w ramach dychotomii „ja” i „inni”, nie będąc już zazen, które jest naprawdę tą jaźnią, która jest tylko jaźnią. Muszę po prostu kontynuować własną praktykę zazen, podczas gdy inni muszą uprawiać własne zazen jako jaźń będąca tylko jaźnią.
Ponieważ nie są udzielane żadne instrukcje odnośnie samego zazen, to aby praktyka podczas takiego sesshin przebiegała poprawnie, trzeba już wcześniej rozumieć, jakie powinno być nasze nastawienie psychiczne. Dlatego napisałem książki traktujące o tym, czym jest zazen, przedstawiając to w jak najdrobniejszych szczegółach. Mam nadzieję, że ludzie wybierający się na sesshin książki te przeczytają i zrozumieją. Jeśli nadal mają jakieś pytania, to mogą mnie swobodnie odwiedzać i zadawać pytania poza okresami sesshin.
Osoba, która postanawia uprawiać zazen po przeczytaniu moich książek, cechuje się zdecydowanie innym nastawieniem od kogoś, kto przychodzi i siedzi w zazen bez żadnych pytań. Wielu ludziom chodzi o zrozumienie intelektualne, to znaczy ich umysły są przepełnione rozbudowanymi teoriami. Po to więc, aby ci skłonni do dyskusji ludzie mogli zrozumieć poprzez własne doświadczenie, że zazen to nie teoria – że jest to coś, co się faktycznie robi – chcę, aby od razu zanurzali się w całkowicie milczącą praktykę zazen, opisaną w poprzednim rozdziale.
Przed czasem i wysiłkiem „ja”
Wcześniej mówiłem o przebiegu sesshin w Antaiji i o tym, jak uświadamiamy sobie różne rzeczy, faktycznie biorąc udział w tych sesshin – nie teoretycznie, lecz poprzez osobiste doświadczenie. Spójrzmy następnie na kilka z tych rzeczy, które sobie uświadamiamy.
Pierwsza rzecz, którą chcąc nie chcąc czujemy, siedząc na tych sesshin, to niesamowite rozciągnięcie się czasu. Jest to dokładnie tak, jak w tych dwóch powiedzeniach zen: „Dzień jest długi jak wieczność” i „Dzień wydaje się tak długi, jak w dzieciństwie”. Jakże często na co dzień w życiu opowiadamy dowcip znajomemu lub też oglądamy trochę telewizji i ani się obejrzymy, a już mija połowa dnia albo nawet cały dzień. Kiedy jednak przez cały dzień siedzimy w zazen, czas po prostu nie upływa tak łatwo. Bolą nas nogi i doskwiera nam straszna nuda. Właśnie dlatego nie ma nic innego do zrobienia, jak przeżywać czas jako rzeczywistość życia, z chwili na chwilę.
Podczas sesshin wszystkie nasze poczynania są regulowane dzwonkiem. Dwa uderzenia to sygnał na kinhin – wszyscy wstajemy z zazen i zaczynamy chodzić. Podczas kinhin pojawia się myśl o tym, jak już mamy dość zazen, a następnie zniechęceni zdajemy sobie sprawę, że jest zaledwie ranek drugiego dnia i nie upłynęła jeszcze nawet połowa sesshin. Pewien jestem, że podczas sesshin każdy miewał tego rodzaju myśli.
Jak więc można przetrwać resztę pobytu na sesshin? Dochodząc do tego punktu, musimy po prostu przekroczyć czas. Jeśli nie zapomnimy o tym, co nazywamy czasem, udział w kolejnych godzinach sesshin będzie niemożliwy2).
Kiedy przekraczamy czas, zapominamy o nim, to faktycznie spotykamy się ze świeżą rzeczywistością życia. Japońskie słowo na określenie czasu to toki. Wydaje mi się, że słowo to zawiera w sobie głęboki sens. Toki pochodzi od słowa toshi, oznaczającego prędkość lub szybkość. Innymi słowy, czas istnieje z powodu tego porównywania płynącej prędkości. Kiedy przestajemy porównywać i po prostu jesteśmy tą jaźnią będącą tylko jaźnią, to jesteśmy w stanie przekroczyć tę prędkość, czyli czas.
Ci, którzy kontynuują praktykę na sesshin, przestają pamiętać o czasie. Po prostu słysząc trzy uderzenia w dzwonek, zaczynamy zazen, a po dwóch uderzeniach zaczyna się kinhin. Kolejne trzy uderzenia sygnalizują, że czas siedzieć, a potem znów dwa uderzenia i wracamy do kinhin. Po prostu kontynuujemy sesshin takie, jakim jest3), stosując się do sygnałów dzwonka. Nikt nie myśli o tym, czy trwa to długo, czy krótko. W końcu okazuje się, że bez myślenia o tym pięć dni minęło i sesshin ma się ku końcowi. Dopiero wtedy zauważamy, że siedząc w zazen, zupełnie zapomnieliśmy o czasie, choć obawiam się, że takie sformułowanie może doprowadzić do poważnego nieporozumienia. Może właściwiej byłoby powiedzieć, że gdy po prostu przykładamy się do zazen przez tych pięć dni, mijają one same z siebie4). W gruncie rzeczy jednak jakichkolwiek byśmy używali słów, nic tak naprawdę nie będzie pasowało. Musimy po prostu doświadczyć sesshin osobiście.
Tak czy inaczej, faktem jest, że tego rodzaju doświadczenie faktycznie pokazuje nam, czym właściwie jest czas, a także czym jest to, co przed czasem. Zazwyczaj uważamy za oczywiste, że wszyscy żyjemy w czasie, ale dzięki sesshin jesteśmy w stanie doświadczyć bezpośrednio, że tak nie jest. Jest raczej tak, że to życie jaźni tworzy pozór czasu.
Kiedy uprawiamy zazen, krzyżujemy nogi i siedzimy bez ruchu, zachowując zupełny spokój. Należałoby więc powiedzieć, że jest to czymś bolesnym w porównaniu ze stylem życia polegającym na folgowaniu sobie, kiedy to mamy zazwyczaj pełną swobodę ruchów.
Jeśli jednak podczas zazen zaczniemy myśleć o tym, jakie to bolesne i jak to wytrzymujemy, znosząc ten ból, nigdy nie będziemy w stanie usiedzieć spokojnie przez całych pięć dni. Możemy być w stanie posiedzieć w zazen przez dwie godziny albo nawet przez cztery czy pięć godzin, polegając wyłącznie na swojej wytrwałości i odporności na ból, ale nie ma absolutnie mowy, abyśmy bazując tylko na wytrzymałości, wysiedzieli cały dzień, nie mówiąc już o pięciodniowym sesshin. Co więcej, nigdy nie bylibyśmy w stanie wysiedzieć na comiesięcznych sesshin ani wieść życia opartego na praktyce zazen w oparciu o jakieś egotyczne wyobrażenie o swojej odporności na ból. Nawet gdyby nam się to udało, byłoby to pozbawione jakiegokolwiek sensu! Porównywalibyśmy wtedy tylko swoją zdolność do poddawania się dyscyplinie i wytrzymałość z podobnymi cechami innych. Innymi słowy, stanowiłoby to tylko wzmocnienie naszej tendencji do porównywania się z innymi. Najważniejszą rzeczą podczas sesshin jest to, aby odrzucić nawet wyobrażenia o tym, jakie to bolesne albo jak dajemy sobie radę, i zanurzyć się w zazen takim, jakie jest, jako jaźń czyniąca siebie sama z siebie. Tylko gdy będziemy siedzieć bez ruchu, powierzając wszystko postawie, czas będzie płynął samorzutnie. Mówiąc inaczej, tylko kiedy wyrzucimy swoje wyobrażenia o bólu i wytrzymałości, będziemy w stanie siedzieć na sesshin bez niepokoju.
To doświadczenie jest bardzo istotne. Te sesshin sprawiają, że faktycznie doświadczamy, co to znaczy, że odpada dno naszych myśli o wytrzymałości i cierpieniu.
To doświadczenie ma ogromny wpływ na nasze codzienne życie. W swoich codziennych poczynaniach napotykamy wiele problemów i nieszczęść, ale zazwyczaj dzieje się tak, że mierząc się z danym problemem, zaczynamy się szamotać. A robiąc tak, tylko pogarszamy swoją sytuację. Łatwo jest to dostrzec, gdy chodzi o kogoś innego. Kiedy to inni popadną w jakieś niefortunne okoliczności, jako obserwatorzy często mówimy, że powinni przestać się szarpać i po prostu uspokoić się. Potrafimy powiedzieć coś takiego na chłodno jako „obserwatorzy”, ale kiedy kłopot dotyczy nas samych, nagle tracimy zdolność zachowywania spokoju. Jak można sprawić, żeby ta jaźń – która nie może powstrzymać się od szamotaniny – zaprzestała zmagań i ustabilizowała się? Nie ma na to sposobu, jeśli dno naszych myśli o naszym cierpieniu i naszej wytrzymałości nie odpadnie5). Udział w sesshin sprawia, że doświadczamy właśnie tego. Innymi słowy, sesshin jest praktyką uprawianą przed rozróżnieniem na własną moc i moc zewnętrzną. Podobnie praktykujemy przed wytrwałością czy wytrzymałością.
--------------------------------------------------------------------------------
1) „Jaźń, która jest tylko jaźnią”: po japońsku wyrażenie to brzmi jiko giri no jiko. Nawet w języku japońskim nie jest to zwyczajne wyrażenie i najlepiej można je zrozumieć, uważnie przyglądając się przykładom podawanym przez Roshiego Uchiyamę na objaśnienie tego absolutnego aspektu jaźni. Jest to prawdziwa jaźń, która jest tylko sobą, naga i nie chwieje się, ulegając wpływowi innych, lecz jest osadzona w sobie. Roshi cytuje słowa Roshiego Sawakiego o tym, jak niemożliwe jest podzielenie z kimś innym nawet pierdnięcia. To wyrażenie, posługując się dosadnym językiem, może najlepiej wyjaśnia znaczenie „jaźni, która jest tylko jaźnią”.
2) Czas jest ludzkim wytworem. Minuta i godzina to ludzkie jednostki miary, które zostały ustanowione w celu „mierzenia” tego „płynącego pędu”, któremu przyklejamy etykietkę „czas”. To, że minęło tylko pięć minut lub że wydaje się, iż upłynęła godzina, wynika z faktu, iż użyliśmy pewnej względnej etykiety „czasu” i nadaliśmy tej ustalonej normie pewną wartość, na przykład taką, że czas to pieniądz. Jeśli jednak rezygnujemy z tej normy porównawczej, to żaden trwały byt, zwany czasem, nie istnieje.
3) „Takie, jakim jest”: Roshi wtrąca tu sformułowanie kaku no gotoku lub nyoze, wskazując na to, że sesshin trwa niezależnie od fikcji czasu.
4) „Same z siebie”: Chodzi tu o to, aby uniknąć jakiegokolwiek mniemania ze strony osoby siedzącej, że wytrzymała tych pięć dni dzięki własnej indywidualnej sile.
5) „Dno naszych myśli [...] odpadnie”: Jest to parafraza powiedzenia zen taha shittsu, które pojawia się w Zapiskach Błękitnej Skały (po japońsku Hekigan-roku).
--------------------------------------------------------------------------------
Wszystkim, którzy praktykują Dharmę Buddy
Siedzenie samo w sobie stanowi praktykę buddy.
Siedzenie samo w sobie jest nieczynieniem.
Jest niczym innym, jak prawdziwą formą jaźni.
Poza siedzeniem nie ma żadnej Dharmy Buddy,
której należałoby poszukiwać.
Zenji Eihei Dogen, Shobogenzo Zuimonki („Powiedzenia Zenji Eihei Dogena”)
--------------------------------------------------------------------------------
mahajana.net -
Nauki Zen „Bezdomnego” Kōdō
Kōshō Uchiyama
tłumaczenie: Michał Fostowicz-Zahorski:
Słowa dharmy Sawaki-roshiego spisane i opatrzone komentarzem przez jego ucznia Uchiyamę-roshiego
Okowy nie są konieczne
Sawaki-roshi: Ludzie nazywają mnie „Bezdomnym” Kōdō, ale nie uważam, żeby to było obraźliwe. Nazywają mnie tak, ponieważ nigdy nie miałem świątyni ani domu. Każdy jest bezdomny. Jest błędem myśleć, że masz w tym świecie jakiś wyznaczony dom.
Uchiyama-roshi: Jako jego uczeń nie zawsze dobrze się czułem słysząc, że Sawaki-roshi nazywany jest „Bezdomnym” Kōdō. Określenie to kojarzyło mi się z bezdomnymi psami i kotami. Ale teraz rozumiem, że to przezwisko naprawdę jest imieniem prawdziwej osoby. W rzeczywistości każdy jest bezdomny.
Ponieważ mój nauczyciel był osobą bezdomną, uznałem, że również ja sam powinienem pozostawać w podobnym stanie. Jedynym sposobem, by się utrzymać było stać się żebrakiem obszczekiwanym przez psy cały okrągły dzień. Pamiętam, jak pewnego razu, jakiś szpic szczekał i warczał wściekle, jakby chciał rozedrzeć mnie na strzępy. Wtem obroża pękła, a on, zamiast rzucić się na mnie, zaczął skomleć i łasić się. Pies na łańcuchu, odstraszający szczekaniem i warczeniem, przestaje być agresywny po uwolnieniu. To zachowanie szpica było wówczas dla mnie zdumiewające, ponieważ przypominało mi zachowanie niektórych ludzi. Zachowują się groźnie, kiedy są spętani władzą finansową, organizacyjną czy tytułami. Kiedy łańcuchy zostają usunięte, wycofują się, czując swoją małość i bezsilność. Jakże są absurdalni. Każdy z nas jest istotą żyjącą samotnie i z godnością. Nie ma potrzeby, by istoty ludzkie żyły w okowach.
Sawaki-roshi: Religia, która nie ma związku z podstawą istnienia jest całkowicie jałowa. Praktyka buddyjska pokazuje drogę do pełnego urzeczywistnienia życia ludzkiego tutaj i teraz. „Nawrócenie nie buddystów” oznacza stworzenie ludziom możliwości przekształcenia ich przypadkowych, zwodniczych i niekompletnych sposobów bytowania.
Uchiyama-roshi: Od czasu, kiedy buddyzm został zaszczepiony w Japonii upłynęło ponad 1400 lat. Osiągnięcia buddyjskich kapłanów w tym kraju były godne podziwu. Ale nigdy nie nauczali oni duchowej esencji buddyzmu. Praca kapłana jest nieporównywalna; nikt inny nie potrafi żyć tak próżniaczym życiem. Jeśli uczynisz błąd śpiewając sutry, umarli się nie skarżą.
Sawaki-roshi powiedział, że praktyka buddyjska ukazuje drogę do ostatecznego celu ludzkiego życia. Takie było nauczanie za czasów Buddy, lecz później za skarb zostały uznane śmiecie, a istotne nauki zostały zagubione.
Sawaki-roshi: Urodzić się jako istota ludzka jest czymś wyjątkowym i powinno to być powodem naszej niezmiernej wdzięczności. Ale samo życie ludzkie jest bez wartości, jeśli spędzisz je na przykład w szpitalu psychiatrycznym. Jest bezwartościowe, jeśli martwisz się, że nie posiadasz pieniędzy. Jest bezwartościowe, jeśli staniesz się neurotykiem, nie mogąc zająć prestiżowego stanowiska. Jest bezwartościowe, jeśli wpadłeś w rozpacz, ponieważ straciłeś swoją dziewczynę.
Wydajność
Sawaki-roshi: Są studenci, którzy oszukują na uniwersyteckich kursach przygotowawczych. Z tego powodu muszą również oszukiwać na egzaminach wstępnych. Tak przejawia się skrzywiona i pokrętna kondycja, której nie można nazwać inaczej jak głupotą. Wiele rzeczy na tym świecie funkcjonuje podobnie.
Uchiyama-roshi: Wszyscy ludzie są krótkowzroczni w taki czy inny sposób. Niektórzy ludzie zaciągają długi, żeby kupić luksusowy samochód będący symbolem bogactwa. Aby pomóc skorumpowanemu szefowi osiągnąć wysoką pozycję, wierny lokaj przyjmie na siebie każde oskarżenie, nawet jeśli oznacza to pójście do więzienia. Nasze działania bywają sprzeczne, jakbyśmy nie mogli obrać właściwego kierunku. Współczesne społeczności ludzkie usiłują zwiększyć efektywność w każdej dziedzinie życia. Lecz dokąd naprawdę zmierzają? Jeśli kierunek nie jest odpowiedni, to bez względu na efektywność, nie ma różnicy pomiędzy nimi a owadami, które brzęczą wraz z nadejściem wiosny.
Nauka i technologia uczyniły wielki postęp. Nie zawsze oznacza to ulepszenie ludzkiej natury. Powinniśmy wyraźnie widzieć odmienność tych dwóch perspektyw i głęboko się zastanowić, czym jest dla człowieka prawdziwy postęp.
Sawaki-roshi: Świat stał się mały z powodu udoskonalenia środków transportu. Co ludzie czynią pędząc przed siebie swymi szybkimi samochodami? Jeżdżą prędko, by zaoszczędzić swój i tak bezwartościowy czas.
Wielkość Sawaki-roshiego
Sawaki-roshi: Ktoś powiedział: „Sawaki-roshi zmarnował całe swoje życie na praktyce zazen”
Uchiyama-roshi: Była to samoocena zamieszczona w serii zatytułowanej, „Nie malowana twarz”, publikowanej w dzienniku „Asahi Journal” w ostatnim roku jego życia (1965). Gdy zmarł, liczni jego zwolennicy przybywali do Antaiji ofiarować kadzidło za odpoczynek duszy mistrza. Większość z nich jednak nie pamięta go jako osoby, „która zmarnowała całe życie na praktyce zazen”. Pewien człowiek powiedział: „Sawaki-roshi zrugał generała Ugaki”. Inny wspomniał: „Kiedy starł się ze starym panem Matsugą, uczynił tak a tak”. Jeszcze inny rzekł: „Kiedy spytałem go o wydarzenia związane z Kanałem Sueskim, jego odpowiedź wywarła na mnie duże wrażenie, chociaż nie uchwyciłem całkowicie jej sensu — roshi powiedział: 'Powinieneś zakryć kanał swoją kesa (suknią mnisią)' ”.
Na wojnie rosyjsko-japońskiej (1904–1905) był odważnym i wysoko odznaczonym żołnierzem. Mówił zawsze: „Brawurą nie ustępowałem nikomu”, i dodawał: „Ale jest to tylko wielkość typu Mori no Ishimatsu” (słynny ze swej odwagi szuler).
Sawaki-roshi dominował, był obdarzony żywą i inspirującą osobowością, która przyciągała innych jak magnes. To była jego karma, tak naturalna jak naturalne jest dla kota łapanie myszy, a dla piżmowca wydzielanie swoistego zapachu. Ale to wszystko nie stanowiło o jego wielkości jako buddysty.
Wcześniej czy później zbiór anegdot dotyczących jego życia zostanie opublikowany. Może to jedynie zabawić ludzi, lecz nie nauczy ich wcale buddyzmu. Czasami, chwaląc kogoś, możemy nie trafić w sedno. W tym wypadku nie ma związku pomiędzy jego „zmarnowaniem całego życia na zazen” a wrodzoną wielkością charakteru.
Powrót do siebie
Sawaki-roshi: Nie możesz wymienić z nikim swoich gazów, nieprawdaż? Każdy sam musi żyć swoim życiem. Kto wygląda dobrze? Kto jest zręczny? Ty czy ja? Nie ma potrzeby porównywać.
Uchiyama-roshi: Sawaki-roshi poświęcił całe swoje życie zazen. Jak to opisuje? We wczesnym okresie nauczania często powiadał: „Poprzez zazen czynisz siebie sobą”, albo „Praktykowanie zazen to stawanie się bliskim samemu sobie”. Praktykować zazen to odrzucić wszystko i tylko siedzieć, czyniąc „siebie sobą”.
Wkrótce odbędą się w szkołach końcowe i wstępne egzaminy. Niektórzy studenci będą zapewne usiłowali się zabić z powodu słabych wyników na egzaminach. Współczesny system edukacyjny uczy tylko rywalizacji. Nie uczy jak powrócić do rdzenia własnej istoty. Oto dlaczego takie tragedie się zdarzają.
Czy zwyciężasz innych, czy zostajesz pokonany, zawsze żyjesz własnym życiem, i nie przestajesz być tym, czym jesteś.
Nigdy nie stajesz się kimś innym. Więc bez przywiązywania wagi do sukcesów i porażek, powróć do siebie samego. Zazen jest praktyką, w której „oddalasz wszystkie skojarzenia i odkładasz na obok wszystkie okoliczności” (Dogen Zenji, „Fukan Zazengi”). W Sutta Nipata Budda powiedział: „Uczyń siebie swoim własnym schronieniem, przemierzaj świat nie będąc przywiązanym do niczego”. Dogen napisał w Genjokoan: „Studiowanie buddyzmu to studiowanie siebie”. Bez angażowania się w różne sposoby konfrontacji z innymi, skieruj się ku swemu prawdziwemu ja. Zgodnie z naukami Buddy jest to najwłaściwsza droga uspokojenia umysłu. Jest to najczystsze zazen”.
Sawaki-roshi: Siedź wytrwale w miejscu poza jakimikolwiek pytaniami, bez względu na to, czy wydajesz się sobie wspaniały czy tez nie.
Okoliczności
Sawaki-roshi: Często młodzi gangsterzy i chuligani powiadają: „Miałem takie trudne życie”. Jest to wymówka, kiedy popełniają zbrodnie i zostaną aresztowani. Jaki rodzaj okoliczności jest dobry, a jaki zły? Czy dobrze jest urodzić się biednym? Czy jest źle urodzić się bogatym? Jaka szkoda, że nie jesteś świadomy swojej prawdziwej jaźni, mimo że urodziłeś się jako ludzka istota. Jest to naprawdę niepomyślna okoliczność!
Uchiyama-roshi: Kiedy Sawaki-roshi miał pięć lat, jego matka zmarła. Kiedy miał osiem lat, zmarł ojciec. Wtedy został zaadoptowany przez Buukichi Sawaki. Buukichi używał szyldu wytwórcy papierowych latarni, ale w rzeczywistości był zawodowym szulerem. Wkrótce po tym, jak Sawaki-roshi zamieszkał u swoich nowych rodziców, jego zadaniem stało się wypatrywanie policji. Był to dla niego szok. Jego dom stał na bocznej ulicy w dzielnicy czerwonych latarni.
Kiedy powrócił z wojny rosyjsko-japońskiej ciężko ranny, stwierdził, że jego macocha, która była prostytutką, zwariowała: była związana i umazana własnymi odchodami; a ponieważ ojczym opuścił dom dla swego procederu, Saikichi (świeckie imię roshiego) zamieszkał u sąsiada. Później ojczym powrócił i rzekł: „Twoja matka zwariowała, jestem załamany, co ja teraz pocznę? Daj mi jakieś pieniądze!”.
Chociaż wyrósł w takim otoczeniu, Sawaki-roshi żył jedynie potrzebą urzeczywistnienia Dharmy Buddy. Jego wypowiedź cytowana powyżej wyraża współczucie dla młodych ludzi, żyjących dzisiaj. Jednocześnie ma ona niezmierną wartość, jako ostrzeżenie dla większości z nas, którzy czują się ograniczeni okolicznościami naszego życia.
Tworzenie sutr
Sawaki-roshi: Osoba, która opuszcza dom, musi tworzyć własne życie.
Uchiyama-roshi: Było to jego ulubione powiedzenie. Jego „bezdomne” życie było twórcze. Nauczał dharmy w sposób głęboki i odkrywczy, używając potocznego języka, zamiast posługiwać się technicznymi buddyjskimi terminami. Stanowiło to o jego własnym unikalnym stylu. Ale jeśli jako jego uczeń, będę tylko naśladował jego postępowanie i powtarzał jego słowa, nie stanę się jego następcą. Żeby być jego prawdziwym uczniem muszę wyjść poza niego, stworzyć własną drogę życia i wyrazić buddyzm własnymi słowami i czynami. Dlatego nie mogę być usatysfakcjonowany jedynie powtarzaniem i tłumaczeniem jego notatek. Często powtarzał: „Wszystkie buddyjskie pisma są jedynie przypisami do zazen”. Chciałbym kontynuować praktykę jeszcze bardziej intensywnie, niż to czyniłem przed jego śmiercią. Chciałbym również opisać znaczenie zazen w języku zrozumiałym dla współczesnych mężczyzn i kobiet.
Buddyzm przeżywa zastój, ponieważ mnisi i uczeni jedynie wykładają buddyjskie pisma. Nie napisano sutr naszych czasów. Przez kilka wieków, w czasach Chrystusa, obszerne pisma buddyzmu mahajany tworzone były przez „ludzi zazen”. Oni przyczynili się do powstania żywej buddyjskiej nauki. Chciałbym, żeby nastąpiła nowa epoka tworzenia mahajanistycznych tekstów. Religia zanika i traci żywotność w czczym eksponowaniu i podtrzymywaniu wcześniej ustanowionego religijnego porządku. Tylko kiedy wszyscy — i każdy z osobna — poszukujemy własnej realności dla samych siebie i odpowiedzialnie kształtujemy własne życie, wówczas dopiero religia może stać się źródłem przeobrażenia w tym wieku.
Grupowy paraliż
Sawaki-roshi: Pojedyncza osoba nie musi być specjalnie zła. Kiedy jednak tworzy się grupa, pojawia się rodzaj paraliżu i ludzie bywają tak zdezorientowani, że nie są w stanie osądzić, co jest dobre, a co złe. Specjalnie nawet zawiązują jakieś grupy, żeby doznać takiego paraliżu, nawet płacą frycowe. Często ludzie dają ogłoszenia, aby zgromadzić pewną liczbę osób razem, dla jakiegoś politycznego czy religijnego celu, albo tylko dla wytworzenia zbiorowej hipnozy. Praktykujący buddyzm utrzymują dystans w stosunku do społeczeństwa, nie uciekają od niego, ale też nie ulegają zbiorowym fascynacjom.
Uchiyama-roshi: W buddyzmie problem złudzeń jest często przypominany. Sposób traktowania poszczególnych iluzji odróżnia epoki historyczne. W starożytnych Indiach uczono, że najbardziej zwodniczy jest seks, dlatego praktykujący buddyzm starali się za wszelką cenę stłumić swoje erotyczne pragnienia.
Dogen Zenji powiedział: „Przywiązanie do sławy jest gorsze niż złamanie przykazań” i wskazywał na pościg za sławą i bogactwem jako najgorszą ze wszystkich iluzji, ponieważ za jego dni wielu buddyjskich kapłanów konkurowało ze sobą w zdobywaniu zaszczytów i bogactwa.
Praktykujący muszą być świadomi zwodniczości seksualnych pragnień i również pogoni za sławą i bogactwem. Ale poprzez ukucie zwrotu „grupowy paraliż” Sawaki-roshi wskazywał na główną iluzję naszych czasów. Obecnie mężczyźni i kobiety szukają oparcia dla swego życia w zorganizowanych grupach, poruszają się z prądem, nie próbując nawet znaleźć dla siebie jakichś realnych korzeni. Buddyzm jest praktyką przebudzenia się z wszelkich iluzyjnych form, otwarciem „przejrzystych oczu własnej jaźni”.
Psychologia tłumu
Sawaki-roshi: Psychologia gawiedzi zawsze mnie zadziwia. Jeśli ludzie nic nie wiedzą, nie powinni się wypowiadać. Ale oni czynią coś, mówią coś, trzymają się opinii innych, bez żadnego własnego przeświadczenia. Nie znają siebie w ogóle.
To nazywa się ukiyo, przepływający świat.
* * *
Myślisz, że dokonałeś wielkiego czynu, ale nie jest to żadna odwaga, jeśli stało się to jako rezultat naśladowania innych.
Nie trać głowy w rozpraszających okolicznościach. Nie ulegaj odurzeniu w trującej atmosferze. Tylko to jest prawdziwą mądrością. Nie bądź zniewolony żadną ideą albo „izmem”, albo organizacją. Nie miej nic wspólnego z wielkim głupcem, którego nazywają „człowiekiem”.
Uchiyama-roshi: Niedawne kłopoty na Uniwersytecie Waseda są dobrym przykładem. Sam byłem kiedyś studentem na tym uniwersytecie, podczas strajku w 1931 i obserwowałem cały przebieg ruchu studenckiego od wewnątrz. Jestem więc w stanie ocenić, jak łatwo ludzie ulegają ogólnej atmosferze. Pewnego razu jednak, zamiast rozdawać wokół ulotki, wywiesili wielkie chorągwie na wieży zegarowej i każdy mógł przeczytać: Myślisz, że dokonałeś wielkiego czynu, ale nie jest to żadna odwaga, jeśli stało się to jako rezultat naśladowania innych, oraz: Nie trać głowy w rozpraszających okolicznościach, oraz: Nie ulegaj odurzeniu w trującej atmosferze.
Sawaki-roshi: Czynić zazen to patrzeć na świat na nowo po poddaniu się hibernacji.
* * *
Najlepiej nie robić nic poza zazen. Jeśli czynicie coś jeszcze, być może jest to dzieło diabła.
Halucynacje wywołane masowością
Sawaki-roshi: Ponieważ współczesne religijne wspólnoty rozwijają się na wielką skalę, wielu ludzi myśli, że reprezentują prawdziwą religię. Ale wielka rzesza wyznawców nie czyni religii prawdziwą. Jeśli wielka liczba ludzi miałaby stanowić wartość, to na świecie przeważająca jest liczba ludzi przeciętnych. Ludzie często próbują coś robić formując grupy i uzyskując liczebną przewagę. Lecz tylko ogłupiają się w ten sposób. Tworzenie partii to dobry przykład grupowego paraliżu. Zatrzymanie takiego procesu to stać się naprawdę sobą poprzez zazen.
Uchiyama-roshi: Bez względu na to, jak wiele kawałków żużlu znajduje się w jakimś miejscu, jest to tylko żużel. Ludzie często są poruszeni wielką ilością i myślą, że to jest znaczące. Mylą ilość z jakością. Niektórzy podchwytują psychologię tłumu i chcąc to wykorzystać powiadają: „Stwórzmy grupę, zorganizujmy się, wybudujmy wielką świątynię, staniemy się potężni i bogaci”.
Prawdziwa religia nie zaspokaja ludzkiego pragnienia pieniędzy, sławy, zdrowia czy pozycji społecznej. Prowadzić życie oparte na religijnym wglądzie to odkryć głęboką, uniwersalną prawdę w sobie samym i żyć nią z chwili na chwilę. Jeśli coś błędnie pojmowane jako religia rozprzestrzenia się wokół, schlebiając potrzebom mas, niekoniecznie musi to być nazywane światową religią. Powinniśmy raczej postrzegać to jako herezję, ogarniającą świat jak epidemia. Religia, która uczciwie bada uniwersalne ludzkie prawdy i pokazuje jak je realizować, może być nazywana religią światową, nawet jeśli tylko jedna lub „pół osoby” poświęca jej swoje życie.
Lojalność
Sawaki-roshi: Po tym, kiedy oddziały Hōjō zaatakowały zamek Masashige Kusunoki, powiedziano, że polegli wojownicy tego klanu uczczeni zostali za godną śmierć na polu chwały:
„Człowiek oddał swoje życie na próżno szukając sławy, Dlaczego nie odrzucił przywiązania do życia poszukując Dharmy?”.
* * *
Podczas wojny chińsko-japońskiej (1894–1895) i wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905) rozszerzyliśmy japońskie terytorium i zajęliśmy Koreę. Wierzyliśmy, że naprawdę tego dokonaliśmy. Ale kiedy przegraliśmy Drugą Wojnę Światową straciliśmy wszystko: zrozumieliśmy, że tylko naraziliśmy się na wrogość innych narodów.
* * *
Ludzie często mówią o lojalności, lecz ciekaw jestem, czy rzeczywiście znają kierunek swoich działań. Ja sam byłem żołnierzem podczas wojny rosyjsko-japońskiej i walczyłem z oddaniem na polu walki. Ale kiedy straciliśmy to, co zajęliśmy poprzednio, mogłem zobaczyć, jak bezużyteczne były nasze poprzednie wysiłki. Nie ma żadnej potrzeby prowadzenia wojen.
Uchiyama-roshi: Ponieważ Sawaki-roshi walczył podczas wojny rosyjsko-japońskiej, te słowa kierował nie tylko do innych, lecz również do samego siebie, jako refleksję. My, którzy zostaliśmy wychowani przed drugą wojną byliśmy uczeni, że Japonia to najpotężniejszy kraj na świecie, całkowicie uprawniony we wszystkich swoich militarnych działaniach, i że my osiągniemy osobistą nieśmiertelność, pokładając w tym wiarę. I naprawdę w to wierzyliśmy. Po wojnie większość Japończyków mogła zobaczyć, że nie była to prawda, a niektórzy wystąpili przeciw nacjonalizmowi.
Kiedy zastanawiamy się nad naszą przeszłością i myślimy o przyszłości, musimy rozważyć nie tylko lojalność wobec Japonii, ale również wobec innych narodów. Bez względu na to, któremu krajowi jesteś oddany, stanie się on najwyżej kartą historycznego dzieła. „Jeśli armia zwycięży, opowiedzenie się po jej stronie zwane będzie lojalnością, jeśli przegra, będzie to rebelia”. Ważną rzeczą jest mieć przejrzyste widzenie siebie, by zachować się przytomnie.
Sawaki-roshi: Czym jest prawdziwe ja? Jest ono wspaniale przejrzyste, jak głębokie błękitne niebo i nie ma luki pomiędzy nim a wszystkimi czującymi istotami.
Postęp humanistyczny
Sawaki-roshi: Po wielu wytężonych wysiłkach, nagromadzeniu olbrzymiej wiedzy, ludzkość tkwi w marazmie. Ludzie są głupcami. Uważają się za mądrych, a czynią same głupstwa.
* * *
Pomimo naukowego postępu człowiek nie stał się wcale lepszy.
* * *
Od początków historii ludzie nieprzerwanie walczą ze sobą. Bez względu na to czy duża, czy mała jest wojna, jej korzenie biorą początek w naszych umysłach, w których tkwi zarodek agresji.
* * *
Nie powinniśmy zapominać, że współczesna naukowa kultura rozwinęła się na najniższym poziomie naszej świadomości.
* * *
„Cywilizacja” jest zawsze mową świata. Lecz cywilizacja i kultura nie są niczym innym jak tylko zbiorowym upostaciowieniem iluzorycznych pragnień. Nieważne jest jak wiele fałd mózgu reprezentuje iluzoryczne dążenia w twojej głowie; z buddyjskiego punktu widzenia nigdy nie przyczynią się one do znaczącego rozwoju. „Postęp” jest na ustach świata, lecz w jakim kierunku on się odbywa?
Uchiyama-roshi: Ludzie dzisiaj oślepieni są rozwojem nauki i technologii i wydaje się im, że postęp człowieczeństwa jest równoznaczny z postępem nauk. Ponieważ niewątpliwie istnieją znaczące osiągnięcia wewnątrz naukowych dyscyplin, musimy je wyraźnie oddzielić od postępu duchowego. Arnold Toynbee powiedział: „Nasza współczesna naukowa kultura przyspieszyła ekspansję pierworodnego grzechu Adama z siłą wybuchu. To wszystko. Nigdy nie uwolniliśmy się od pierwotnego skażenia”. Prawdziwy ludzki postęp powinien uwolnić nas od najniższego poziomu świadomości, który powiada: „Mam nadzieję łatwego zysku. Muszę wygrać, by go zdobyć”.
--------------------------------------------------------------------------------
mahajana.net -
PRZEBUDŹ SIĘ KU PRAWDZIWEJ JAŹNI
Daisetsu Harada Tangen Roshi
tłumaczenie: Czcigodny Nyogen Nowak
„Bądź jak krzesło”
Zdarzyło się to, gdy miałem siedemnaście lat. Miałem szczęście przeczytać książkę „Inshitsu-roku”, napisaną przez profesora En-ryohana, wybitnego uczonego z czasów dynastii Ming. Jest to księga porad, które profesor zebrał dla swojego syna Tenkeia.
Termin inshitsu oznacza zdeterminowanie własnego losu bez zdawania sobie z tego sprawy. Czyli że wszystkie blaski i cienie, wzloty i upadki – które przytrafiają się komuś – są w sposób naturalny, bez jego wiedzy określone przez jego przeszłe czyny, cnotę i wady.
W trakcie uważnego czytania tej książki, uświadomiłem sobie, że istnieje ścieżka, którą należy podążać, a więc zdecydowałem się nią iść.
W książce tej profesor En doszedł do głębokiej wiary w karmiczną zapłatę dzięki wróżbicie o imieniu Ko. Spotkał on potem mistrza zen, Unkoku, który wpoił mu przekonanie, iż karma jest tylko jedną stroną medalu. Pisze on zatem do swojego syna Tenkeia, że można przyjąć odpowiedzialność za budowę własnego świata. Nie chodzi o spędzanie życia według z góry ustalonego schematu, polega to raczej na tym, że do celu, choćby tylko o krok, można się zbliżyć dzięki cnocie samych wysiłków.
Od dzieciństwa, poszukując czegoś, byłem zbuntowanym i niespokojnym młodzieńcem. W gimnazjum żywiłem przekonanie, że nigdy nie dano mi możliwości zrozumienia przyczyny, dla której żyję. Buddyjscy kapłani zbytnio mnie nie obchodzili. Wyobrażałem sobie, że noszą śmieszne stroje, opowiadają wiele nonsensów i wiodą wygodne i łatwe życie.
Ale ta książka zwracała się do tego „czegoś”, czego poszukiwałem od dzieciństwa i zaskoczyło mnie, iż lekcja ta wyszła od kapłana. Chociaż „Inshitsu-roku” jest zasadniczo napisane w duchu konfucjańskim, nie buddyjskim, tym, kto jasno wskazał drogę, był mistrz zen. Nawiasem mówiąc, człowiek, który przełożył tę książkę, Harada Sogaku-roshi pięć lat później został moim nauczycielem zen.
Kiedy miałem osiemnaście czy dziewiętnaście lat, zdecydowałem stać się jak krzesło. Bowiem krzesło nie odmawia służenia nikomu: po prostu dba o tego, kto na nim siedzi i pozwala odpocząć jego nogom. Gdy spełni już swe zadanie, nikt wstając, nie dziękuje mu ani nie okazuje specjalnych uprzejmości. Usuwa je raczej z drogi. Co więcej krzesło nie skarży się, nie użala ani nie żywi urazy, przyjmując po prostu to, co się zdarza. Gdy ma wykonać zadanie, wkłada w to całą energię, nie stawiając żadnych warunków. Myślałem: „Czy nie byłoby wspaniale mieć takie serce?”.
Na dużej kartce papieru napisałem: „Bądź jak krzesło”, i codziennie odnotowywałem, jak daleko się posunąłem. Jeśli odczułem choć cień niezadowolenia, uważałem to za kłopotliwy stan krzesła. Rozważałem, w jakim stopniu jestem użyteczny dla innych. Krzesło nie przewraca się na siedzącego, czyż nie?
Było to pożyteczne, ponieważ gdy tylko mogłem, przedkładałem innych nad siebie. Działania te nie były wcale wymuszone lub nienaturalne, wyrastały z samego życia i były miłe oraz pozbawione bólu.
W czasie gdy to praktykowałem, udałem się na górę Kinpoku. Jest to mała góra na przełęczy Jukkoku w miejscowości Yugawara. W dniu wspinaczki nie myślałem o niczym innym, tylko o swoim egoizmie. Roniąc łzy wciąż zastanawiałem się i ubolewałem „Nie jestem dobry, nie jestem dobry”. Podczas trzydziestominutowej wspinaczki górskim szlakiem, na płaskim szczycie góry zobaczyłem duży kamienny posąg. Gdybym ujrzał go dziś, wiedziałbym, co to jest, lecz wówczas nie miałem pojęcia. Wzdłuż szlaku było wiele figur Bodhisattwy Kannon, myślę więc, że być może, był to posąg Buddy Siakjamuniego. W tamtych czasach nie wiedziałem nic o buddyzmie ani o oddawaniu czci jego założycielowi. Miałem jednak wyryte w pamięci zasady szkoły przygotowawczej profesora Shoin Yoshidy2) i zacząłem je śpiewać. Poprzez śpiew musiałem wejść w czystszy stan umysłu.
Wszedłem na przeciwległe zbocze góry, które kończyło się przepaścią. W dole rozciągała się dolina, a poza nią Ocean Spokojny. Z boku mogłem ujrzeć faliste wzgórza półwyspu Izu. Oszołomiony górskim pejzażem, owiany wiatrem z doliny, czułem jakbym się powiększał i rozrastał.
Patrząc wstecz można powiedzieć, iż doświadczyłem rzeczywistości bycia jednym i otoczony opieką przez wszystkie rzeczy tego świata, odkryłem sens życia, które zostało mi dane. Lecz wówczas czułem po prostu, że się powiększam i jestem chroniony zewsząd. W tamtej chwili nie panowałem już nad sobą i wielkim głosem wykrzyczałem swoje imię, siedem czy osiem razy, w bezkresną dal.
Wciąż jednak nie mogłem się uspokoić i nagle pobiegłem w dół górską ścieżką. Zbieganie górskim szlakiem jest ryzykowne, lecz dobiegłem bezpiecznie aż do stacji Atami. Stało się tak, jakbym zbiegł w jednej chwili. Ponieważ nikt nie znał wówczas stanu mego umysłu, gdybym się potknął i spadł w dolinę, wszyscy zapewne myśleliby, że popełniłem samobójstwo.3)
Wydawało mi się, że będę często powracał, żeby oddać cześć tej drogiej, kochanej górze, lecz ani razu tego nie uczyniłem.4)
Od tego momentu moim oczom ukazał się świat jasny i zmieniony. Przez dwa lub trzy miesiące po tym doświadczeniu, wszystko aż do małych kamyków wzdłuż drogi olśniewająco błyszczało. To bliskie, przyjazne życie. Dobrze pamiętam, jak wypełniła mnie świadomość bycia jednym z otaczającym mnie życiem. W tym czasie nadal nie wiedziałem nic o zazen, lecz ściany, które oddzielały mnie od innych, runęły. Moje życie stało się światem pozbawionym różnic. Czułem, że mógłbym nawet pogawędzić z ćwierkającymi wróblami. Później, gdy rozpocząłem zazen, potrafiłem przyjąć nauki mojego mistrza, których poszukiwałem od dzieciństwa, z całkowicie otwartym i chłonnym umysłem.
Bez teoretycznego rozumienia i bez umiejętności wyjaśnienia, co zaszło, wstąpiłem w nurt radości życia i od tamtej pory zdecydowałem się poświęcić życie spłacaniu długu wdzięczności. Ponieważ była wojna, poczułem, że jedyną rzeczą, którą mogę zrobić natychmiast, to przy pierwszej sposobności wystawić się na kule. Natchniony duchem pomagania innym, wstąpiłem do armii.5)
Od początku byłem zdecydowany na śmierć. Czułem, jak każdy wówczas, że najbardziej naturalne jest oddać swoje życie na wojnie. Jednak, choć wielokrotnie znajdowałem się w groźnych sytuacjach, włączając w to rok, który spędziłem jako jeniec wojenny, zawsze cudem udawało mi się umknąć niebezpieczeństwu.
Od tego czasu, niezależnie, czy moje czyny były docenione przez tych, którzy znajdowali się dokoła mnie, cały swój wysiłek wkładałem w to, żeby stawać się coraz to mocniejszym. Wtedy to w 21 roku Showa (1946) rozpocząłem praktykę zen jako człowiek świecki, a w 24 roku Showa (1949) zostałem wyświęcony na kapłana.
Czym jest budda?
Jedną z najistotniejszych rzeczy w buddyjskich sutrach jest „przyjęcie schronienia”, po japońsku namu. To przyjmowanie schronienia w Trzech Klejnotach – Buddzie, Dharmie i Sandze – tworzy podstawę wszystkich wskazań. Przyjęcie Potrójnego Schronienia jest wejściem do świata buddy.
Sanskrycki termin namu i chińskie słowo kie wyrażają ducha i oznaczają powrót do naszego prawdziwego domu. By powrócić naprawdę do domu w duchu kie, należy zaufać sobie i pozbyć się ciała i umysłu, które dotąd nazywało się „mną”. Jeśli istnieje ta rzecz, którą traktujemy jako „ja”, wówczas namu oznacza rezygnację z tego wszystkiego przez wzgląd na prawdę. Sanskryckie namu i chińskie kie są wyrażeniami, które oznaczają pokładanie bezgranicznej ufności ciała i duszy w buddzie.
Jeśli więc śpiewamy Namu kie butsu – "Znajduję schronienie w buddzie", cóż rozumiemy poprzez buddę? Czym jest budda? Oto pytanie, na które praktykujący musi odpowiedzieć.
Jeśli nie jesteśmy wyraźnie świadomi rzeczywistości buddy jako oświeconej istoty, która całkowicie do końca wszystko odrzuciła, nie możemy naprawdę pozbyć się siebie. Pytanie więc brzmi: Jako kogo, jako co, lub w jakiej postaci ma się znaleźć buddę?
Przede wszystkim, czy rzeczywiście istnieje na tym świecie prawda, dla której mógłbyś się wszystkiego pozbyć? Jeśli tak jest, myślę, że mógłbyś dla niej zrezygnować ze wszystkiego. Idąc dalej, jeśli ta prawda zdarzy się być rzeczą, której najbardziej poszukujesz, tym chętniej oddasz dla niej wszystko. Wreszcie można powiedzieć, że najżarliwiej pragniemy posiąść wszystko bez wyjątku na własność. Jeśli ta prawda jest tak wszechogarniająca, wówczas nie zawahacie się wszystko dla niej porzucić.
Nasze pragnienia nie są takie, że możemy powiedzieć: „O, już wystarczy”. Jesteśmy nienasyceni. Nie będziemy w pełni zaspokojeni dopóty, dopóki nie spełnimy wszystkich pragnień aż do końca. Kilka łagodnie usposobionych dusz może działać z rezerwą i zdecydować, że mają dosyć. Gdyby jednak zapytać je: „Czy to naprawdę wystarczy?” – prawdopodobnie odrzekną: „Cóż, jeśli możliwe to jeszcze troszeczkę”. Jednak jeśli wiesz, że niezależnie od tego, czego szukasz, każde twe życzenie zostanie spełnione, chętnie wyrzekniesz się całej swej jaźni. Jeśli wszystko, czego szukasz, jest twoje, czyż nie będzie właściwe powiedzieć, że nie ma straty?
Gdyby zapytać dziecko o nazwę najcenniejszej rzeczy, odpowie, że jest to „życie”. To świadomość życia. Jeśli istnieje życie, którego nie można stracić na zawsze, chętnie oddasz za nie wszystko. A potem istnieje bogactwo materialne. Jeśli zwykłe pragnienie czegoś zostaje spełnione, czemu miałbyś wahać się cokolwiek porzucić. Wreszcie, jeśli wiesz, że uwolnisz się od wszystkich ograniczeń, by żyć w doskonałej wolności, powiedziałbym, że słuszne jest oddać za to wszystko.
Jeśli możesz spełnić te trzy warunki, wierzę, że będziesz gotów odrzucić swe małe ja. Możemy powiedzieć, że to, co zwiemy buddą jest samo w sobie doskonałym ucieleśnieniem życia, bogactwem i wolnością. Wieczne życie jako własność, całkowita wolność we wszystkim, posiadanie wszelkiej prawdy tego świata – jeśli wiecie, że to jest budda, serce, które sobie ufa, nie może być niezdecydowane.
Teraz, tutaj
Jeśli zbadacie siebie, przekonacie się, że czegoś wam brakuje. Lub jeśli nawet czujecie się teraz zaspokojeni, żyjecie w obawie, że to zadowolenie ulotni się. Czujecie, że po prostu musicie znaleźć coś bardziej stałego. Wtedy istnienie buddy może się wam ujawnić.
Chociaż umysł buddy różnie się objawia poprzez indywidualne talenty i zdolności, budda jest teraz, tutaj. Lecz gdzie jest „tutaj”? Jeden mistrz odpowiedział na to: „Napij się herbaty”. Inny stwierdził: „Jaka ładna dziś pogoda”.
To za czym tęsknimy jest już rzeczą w pełni obecną i bliską. Nasi starożytni nauczyciele, zgodnie z dostępnymi sobie okolicznościami zawsze ukazywali, że budda jest tutaj, teraz.
A więc skupiamy się na tym, co jest teraz, tutaj.
Podczas gdy to, czego szukacie jest teraz i tutaj, nawykowo myślicie o tym, jako o czymś, co jest poza wami, a więc, poszukujecie i poszukujecie na próżno. To, czego szukacie jest już całkowicie i zupełnie wasze. Jest to bez granic. Jesteście panem tego życia. Jeśli szczerze przyjmujecie schronienie (namu) tutaj i teraz, odnajdziecie siebie w tym, co najbardziej bezpieczne, do czego serce najżarliwiej tęskni – w czystej naturze buddy.
Praktyka ichi tantei
Być może zastanawiacie się, czy czasami nie praktykujemy zazen w pogoni za czymś, czego najbardziej pragniemy. Nie, nie jest tak. Praktykowanie zazen jest buddą. Praktykowanie zazen jest już pełnym wyrazem natury buddy.
Szybko dajemy pochwycić się kształtom rzeczy, gotowi poddać się sugestiom innych. Jest tak, że jeśli wam mówią: „Hej, praktykowanie zazen jest buddą”, łatwo odpowiecie „Tak, praktykowanie zazen jest buddą, no nie?”.
W tym wypadku muszę powiedzieć: „Nie, mylicie się”.
Na zebraniu w ośrodku buddystów Czystej Krainy w Kioto, główny kapłan wygłosił kazanie, w którym powiedział: „Właśnie tak jak jest, właśnie to jest zbawieniem. Zbawienie jest tym”.
Jeden z wyznawców odpowiedział na to: „Właśnie tak jak jest, jest to zbawieniem, czyż nie?”.
Kapłan odparł: „Jesteś w błędzie” i kontynuował wyjaśnianie dharmy ponownie dochodząc do stwierdzenia: „Rozumiecie? Właśnie tak jak jest, jest to zbawieniem”.
Inny uczestnik powtórzył jego słowa: „Właśnie tak jak jest, jest to zbawieniem?”.
„Nie”.
Wszyscy byli zbici z tropu. Kapłan kontynuował mowę. „Słuchajcie uważnie. Dobrze? Właśnie tak jak jest, jest to zbawieniem” – powtarzał wielokrotnie.
Na to jeden z wiernych w zgromadzeniu krzyknął – „Dziękuję” i uczynił głęboki pokłon. Kapłan w odpowiedzi pokiwał głową. „Dobrze” – powiedział i zakończył mowę.
Krótko mówiąc, jeśli ktoś w słowach szuka zbawienia, które jest właśnie takie, zaprzecza temu. Zazen jest właśnie takie. Gdy praktykuje się zazen, rzecz zwana jaźnią w ogóle się nie ujawnia.
Ciekawie jest obserwować, jak wielka istnieje rozbieżność pomiędzy teoretycznym rozumieniem a samą prawdą. Weźmy na przykład kluskę; bez spróbowania, każdy opis, niezależnie od tego jak dokładny, da tylko przybliżone pojęcie o jej smaku, lecz nigdy nie odda go w pełni. W zależności od tego, co jemy, nasze doznania smakowe, jak sądzę, mogą się różnić, ale istota jest zawsze taka sama.
Rzeczywistość prawdziwego smakowania tej kluski jest taka sama, niezależnie od tego, czy jecie ją po raz pierwszy, czy też jesteście smakoszami klusek. Zen jest właśnie taki.
Od pierwszego siedzenia możecie całkowicie doświadczyć smaku zen.
Na tysiąc ludzi, którzy zdecydują się siedzieć, przypada tysiąc motywów i rozpiętość aspiracji od bardzo skromnych po niezwykle wysokie. Jednak zasadniczą rzeczą jest przebudzenie ku prawdzie, ku Prawdziwej Jaźni. Ta Prawdziwa Jaźń jest najwyższa i niezastąpiona i możemy nazwać ją buddą.
Oczywiście, prawdziwe ja nie jest tym, które zwykle wywołujemy w naszych głowach i zwyczajowo uważamy za „ja”. Prawdziwego ja nie można pochwycić, zobaczyć czy też mówić o nim. Główną rzeczą jest więc stać się po prostu świadomym swego ja.
Możemy mówić o etapach w procesie dochodzenia do samowiedzy i powiedzieć, że sytuacja dojrzała. Istnieje etap nieprzebudzenia, etap, w trakcie którego dochodzimy do wiedzy o istnieniu tej rzeczywistości, etap, kiedy wierzy się, a zatem świadomie utrzymuje pełną przytomność, i wreszcie etap, w którym zostaje się przebudzonym.
Istnieje wyrażenie ichi tantei. TERAZ. TERAZ. Oto jest ichi tantei. Nauczyciel jest tym, który jasno ukazuje to uczniowi. „Rzeczywistość nie leży poza miejscem, z dala od właśnie teraz i tutaj. TERAZ. TUTAJ. Nie bądźcie niedbali. Miejcie się na baczności”. Nauczyciel wskazuje ścieżkę, bezpośredni kierunek na najodpowiedniejszej drodze dla każdego ucznia.
Tak pokierowany uczeń może praktykować najcenniejszą prostą ścieżkę.
By zachować tego ducha praktyki i uczynić tantei stałym, uczeń szczerze pracuje, po to, żeby wszystko w jego codziennym życiu stało się tą praktyką, poszukiwaniem jego prawdziwej tożsamości; wtedy wszystko staje się zazen. Oto, co znaczy być prawdziwie żywym.
Gdy ktoś osadzi się w ichi tantei, niezależnie od pracy, którą musi wykonać na tym świecie, skuteczność jego działania wzrasta. Jest tak, ponieważ jego praktyka staje się niezależna od tego, co robi, stąd też nie pojawia się roztargnienie. Zatem w każdych okolicznościach jego sprawność staje się coraz większa.
Zaczyna on nawet dziwić się, czemu ten świat tak dba o niego. Życie w takiej prawdzie jest cudowne!
Wielki Umysł, Radosny Umysł, Rodzicielski Umysł
Całkowicie objęty i wspomagany przez cały wszechświat, jesteś jak góry, jak morza, jak wielkie niebo, które nie zna granic. Wspaniały, wielki bezmiar jest waszym własnym umysłem, „Wielkim Umysłem”. By przebudzić się ku temu Wielkiemu Umysłowi, róbcie wszystko, cokolwiek by to było, całym sercem. Jeśli czynicie to z całą mocą, ten świat niechybnie się wam objawi. Ta mała twarda bryła „ja” rozpuści się i w sposób nieunikniony przebudzicie się ku Wielkiemu Umysłowi.
„Radosny Umysł” jest umysłem, który czuje wyłącznie wdzięczność. Nie polega to na odczuwaniu wdzięczności, kiedy oczekuje się od was bycia wdzięcznym, lecz raczej na tym, że nie możecie powstrzymać się od uczucia wdzięczności. Czujecie się nią przepełnieni – tryska z was radość. A więc z tej bezmiernej radości powstaje dobroć zrodzona z całkowitego wyczerpania się małej jaźni i następuje zlanie się w jedno z innym. Oto „Rodzicielski Umysł”. Jeśli Wielki Umysł, Radosny Umysł i Rodzicielski Umysł złączą się w jedną całość, właśnie to, samo w sobie, jest Umysłem Bodhisattwy.
I czyż nie jest to podstawą całego wychowania naszych dzieci? W ten sposób Budda Siakjamuni i patriarchowie uczą podstaw edukacji. Każde dziecko od samego początku jest mistrzem Wielkiego Umysłu. Jeśli jego serce zachęcane jest do rozkwitu, dziecko w sposób naturalny stanie się pogodne, a problemy same się rozwiążą. Dziecko stanie się ludzką istotą wrażliwą na ból innych. Wrażliwość na innych, radość, która wypływa sama z siebie – rozwijają się stopniowo jako funkcje samego życia.
Bez względu na to, jak wiele studiujecie, ile czytacie książek, ile teorii opanujecie, ten rodzaj wiedzy może być tylko pomocą, lecz nigdy siłą prowadzącą do uspokojenia umysłu.
I w istocie, jeśli ktoś nie jest uważny, teoretyczne ćwiczenie może nawet stać się przeszkodą. Ważną rzeczą jest pozbyć się umysłu i ciała i przyjąć schronienie w samej prawdzie. Polega to na tym, by całą mocą rozpoznać prawdę, by szczerze żyć w TERAZ i TUTAJ, które JEST waszym życiem.
Jeśli widzicie tylko różnice pomiędzy sobą a innymi, łatwo wpadacie w rozdrażnienie lub stajecie się nadwrażliwi. Wysilacie się, by zajmować się waszą małą jaźnią, strzec waszego małego zamku, ochraniać jak najdokładniej swój odrębny byt. Wszystko to w końcu, tak czy inaczej, zniknie, czyż nie? Wróćcie więc do punktu wyjścia, wróćcie do swego prawdziwego domu, domu, który jest taki sam dla każdej istoty tego świata. Chciałbym zobaczyć was przebudzonych ku waszej prawdziwej jaźni.
--------------------------------------------------------------------------------
1
Fragment rozmowy z Haradą Tangenem-roshim w świątyni Bukkokuji, opublikowany przez Takashi Aoyamę w miesięczniku „Kongetsu no Tera”, w lipcu 1984 r. Wszystkie przypisy zostały dodane przez tłumacza, Belendy Attawaya za zgodą roshiego.
2
Szkoła przygotowawcza Shoin Yoshidy przyciągnęła wielu spośród najbardziej błyskotliwej i idealistycznie nastawionej młodzieży w końcowym okresie Tokugawa. Niektórzy z tych uczniów stali się później słynnymi politycznymi przywódcami, przyczyniając się do restauracji cesarstwa Meiji w 1868 r.
3
Zapytany, czy można by to doświadczenie określić jako kensho, roshi odpowiedział, że nie było to kensho, ale można by to nazwać kangi. Słowo kangi składa się z dwóch znaków, obydwa oznaczają „radość” lub „szczęście”. Roshi określił to jako „głęboko zadowolony, żywy”.
Kiedy wskazano widoczną łatwość tego pierwszego doświadczenia, które zdarzyło się bez przechodzenia przez rygory formalnych przygotowań, roshi wyjaśnił, że wpływ na to musiało mieć jego dzieciństwo. Matkę stracił przy swoich narodzinach i nie wychowywał się w sprzyjających warunkach. Gdy traci się matkę, ostoję bezpieczeństwa większości dzieci, poszukuje się wtedy jakiegoś innego oparcia. Miał on bardzo smutne dzieciństwo i od najmłodszych lat był bardzo wrażliwy.
Kiedy wspomniano, że lektura tego wywiadu może zniechęcić tych. którym podobne doświadczenia nie przychodzą łatwo, roshi zaśmiał się i powiedział, że była to tylko przyjacielska pogawędka przy ciastkach i herbacie i cokolwiek by z tego wynikło, nie było to zaplanowane. Intensywne ćwiczenia w różnych niesprzyjających warunkach, włączając w to kilka lat ciężkiej choroby, nie zostały wspomniane w tej rozmowie.
4
Pod wpływem tego wywiadu roshi powrócił na górę Kinpoku. Przybył tam w swoje 60. urodziny, chwili szczególnie ważnej dla człowieka wyrosłego w kulturze japońskiej. Po powrocie do świątyni, roshi z wielką radością i entuzjastycznie opowiadał o dwóch rzeczach. Był on zdziwiony, jak dużo czasu zajęło mu wejście na górę, w porównaniu z okresem sprzed 42 lat oraz był zafascynowany pięknym kwiatem, który ujrzał na szczycie.
5
Zapytany, czy udałby się teraz na wojnę „natchniony duchem pomagania innym”, roshi natychmiast odpowiedział: „Nie. Jestem zdecydowanie przeciwny wojnie”. Roshi powiedział, że po rozpoczęciu praktyki zrozumiał, że wszyscy ludzie są braćmi i siostrami i „nawet jeśli mają cię zabić, ty nie zabijesz”.
--------------------------------------------------------------------------------
mahajana.net -
Jak zalewałem Polskę chińszczyzną ( cz.2 )
W poprzednim odcinku: Nie każdy import z Chin skazany jest na sukces. Dlatego zaczęliśmy od znalezienia polskich partnerów, którzy byliby zainteresowani dostawami mebli i akcesoriów biurowych. Znając cenę, która mieściła się w przedziale określonym przez zainteresowanych ofertą handlowców, zaczęliśmy szukać chińskich producentów. Skorzystaliśmy ze wszystkich swoich znajomości, rozsyłając zapytania do chińskich firm, by ostatecznie wyłonić siedem interesujących propozycji z zakładów produkcyjnych w prowincjach Guangdong oraz Zhejiang. Odbyliśmy wycieczkę po chińskich fabrykach, znaleźliśmy właściwego producenta i po długich negocjacjach uzgodniliśmy płatności.
Po burzliwych negocjacjach i wyczerpujących wojażach po Chinach wróciliśmy do Polski w poczuciu dobrze spełnionego obowiązku. Jeśli nie wszystko zostało uzgodnione w stu procentach, to i tak mieliśmy poczucie, że wszystko było na dobrej drodze.
Kolejnym problemem, z którym musieliśmy się zmierzyć, były wzory. Kilka pudeł zabraliśmy ze sobą do samolotu. Nie były to typowe meble i produkty - już obecne na polskim rynku, znane klientom i wypróbowane. Jednak na produkcję partii pod nasze zamówienie trzeba było poczekać. 300 dolarów za ich wykonanie i przesyłkę zostawiliśmy już w fabryce.
I znowu to czekanie. Tym mniej przyjemne, im bardziej Chińczycy zwlekali z dostarczeniem nowych wzorów, a klient domagał się ich obejrzenia. Dopiero po prezentacji wyrobów, akceptacji klienta "to jest to, co chcę od was kupić", mogłem przystąpić do konkretnego zamówienia.
Radyjko za dolara
Przez cały czas wisiała nad nami groźba, że nie zdążymy z dostawą na początek sezonu, który w przypadku naszego produktu zaczynał się na początku sierpnia. Właśnie w takich sytuacjach pierwszymi słowami, jakie przychodzą do głowy, jest banalne i wyświechtane powiedzenie "czas to pieniądz".
I w końcu doczekaliśmy się. Z wielkim zniecierpliwieniem rozpakowaliśmy paczkę. Pierwsze przymiarki i... jeden z testowanych produktów po prostu się rozpadł. Zawiniło kiepskie tworzywo, z którego odlano kilka ważnych elementów. Konsternacja. Skoro wzór, który z założenia miał być o klasę lepszy, by zachęcić do zamówienia, był tak słaby, to co będzie z jakością całej partii? Jeśli fabryka kiepsko wykonała wzór, czy dobrze wykona tysiące sztuk produktu?
W tej sytuacji chińscy inżynierowie zwykle mawiają "wszystko da się wyprodukować, ale wszystko jest konsekwencją ceny". Możemy zrobić kieszonkowe radyjko za jednego dolara i rzeczywiście tylko tyle będzie ono warte. Jak chcesz coś lepszego, czytaj: nie do jednorazowego użytku, trzeba podnieść cenę do trzech dolarów.
Znając te realia, wskazaliśmy producentowi, jakie mankamenty należy zlikwidować. Zaakceptowaliśmy podwyżkę ceny produktu. Byliśmy pewni słusznego wyboru tym bardziej, że ze strony handlowców mieliśmy już pozytywne opinie. Towar spełnia podstawowe wymagania jakościowe, natomiast jego cena jest konkurencyjna.
Kasa na stół
Po przesłaniu zamówienia, jeszcze tego samego dnia otrzymaliśmy Proforma Invoice (faktura proforma). Wnikliwie sprawdziliśmy wszystkie pozycje i ceny, a także czas realizacji zamówienia, który miał wynosić - co już wcześniej uzgodniliśmy - 40 dni. Jednak podpisanie i odesłanie P/I do chińskiego dostawcy nie rozpoczynało produkcji. By tak się stało, musieliśmy zapłacić pierwszą ratę, czyli 30% wartości zamówienia.
Sytuacja była dosyć konfliktowa. W naszym interesie leżała bowiem płatność tuż przed wysyłką towaru. Chińczyk upierał się przy standardowej praktyce - 30% przed rozpoczęciem produkcji, a 70% po wysyłce.
Zapłata pierwszej raty przed rozpoczęciem produkcji wydawała się być nie do końca bezpieczna. Argumentem dostawcy był fakt, że wyprodukowane dobra będą na tyle specyficzne, że nikt już ich nie kupi - spełniały one bowiem określone przez nas parametry, które były zawsze cechą indywidualną każdego klienta. Dla producenta byłoby wielkim problemem znaleźć kogoś, kto szukałby identycznego towaru. Trzeba było przystać na warunki producenta. Transfer pieniędzy do banku w Hongkongu zajął cztery dni. Dopiero wówczas inżynier produkcji wpisał nas na listę i produkcja ruszyła pełną parą.
Patrz na ręce producentowi
Po kilku tygodniach, kiedy umówiony czas na produkcję dobiegał końca, postanowiliśmy sprawdzić, jak idzie realizacja zamówienia. Chodziło nam przede wszystkim o kontrolę jakości - chcieliśmy zmniejszyć do minimum ryzyko kompletnej klapy i rozpadającego się towaru, a także przypilnować terminowej wysyłki i wedle zasady, iż strzeżonego Pan Bóg strzeże, sprawdzić, czy właściwy towar został zapakowany.
Znane były bowiem historie, kiedy to zamiast kontenera niebieskich trzewików do Polski docierały czerwone, na koszulce piłkarskiej zamiast "Polska" było "Poklsa". Znam też historię o tym, jak inżynier produkcji postanowił zaoszczędzić parę dolarów na produkcji butów i do szycia użył znacznie tańszych nici. Efekt? Renomowana firma została zasypana reklamacjami.
Sprawdzenie jakości to obowiązkowa wyprawa bezpośrednio do fabryki. Wiązało się to z kosztami minimum 6000 złotych (sam bilet około 2500 zł) plus tak naprawdę pół tygodnia wyjętego z życiorysu, zmiana czasu, klimatu i inne niedogodności.
W tej sytuacji postanowiliśmy, że kontroli jakości i wysyłki dopilnuje mój chińskojęzyczny znajomy. Koszt jego wizyty, co było dodatkowym atutem, zamknął się w kwocie 1500 zł.
Pomógł nieoceniony internet. W czasie, gdy odwiedził fabrykę, połączyliśmy się telefonicznie i mogliśmy na bieżąco zadawać pytania. Po wizycie otrzymaliśmy kilkadziesiąt zdjęć, w tym zdjęcia z magazynu wypełnionego po brzegi kartonami z naszym towarem, z naklejonym kodem kreskowym i nadrukowanym firmowym logiem. To wystarczająco nas uspokoiło i przekonało, że wszystko zmierza do szczęśliwego finału.
Droga do Polski
Wtedy czekała nas kolejna przykra niespodzianka - nieoczekiwanie okazało się, że wszystkie statki płynące do Europy są już obładowane towarem i nie ma wolnych miejsc. Najbliższy wolny termin był dopiero za 10 dni. Okazało się także, że towar musi dotrzeć do portu na 3 dni przed wypłynięciem (wszystkie formalności związane z dokumentami są wtedy ostatecznie załatwiane), a dodatkowo dojazd z fabryki do portu zajmował prawie 2 dni. Oznaczało to, że straciliśmy kolejne 5 dni.
Kara za to była kosztowna. Trzeba było te 5 dni odzyskać gdzieś w trakcie transportu po Europie. Kiedy porównaliśmy oferty na kontenery 40-stopowe z Szanghaju do Hamburga i Gdyni, cena zdecydowanie przemawiała za Gdynią. Transport po opłaceniu wszystkich kosztów (opłata BAF i inne) zamykał się w kwocie 4000 dolarów (najtańsza oferta to 2550 dolarów, do tego dochodziło 1500 zł za transport lądowy z portu do magazynu).
Problemem było to, że towar docierał do polskiego portu w 35 dni (zwykle megakontenerowiec zrzuca ładunek w Hamburgu, a kontenery do Polski płyną już mniejszym statkiem). Tymczasem transport do Hamburga zajmował jedynie 25 dni i kosztował 2800 dolarów, tyle że kolejne 1400 euro należało wyłożyć za każdy kontener transportowany później ciężarówkami.
W efekcie przyspieszenie transportu o 8 dni jednak kosztowało nas dodatkowo 500 dolarów. Ze względu na presję czasową nie mieliśmy innego wyboru, a zasada, by w jak najmniejszym stopniu korzystać z transportu lądowego, nie mogła być w naszej sytuacji zastosowana.
Patent na cło
Wiadomość, że transport dotarł do Hamburga na piątek wieczorem była dla nas wielkim rozczarowaniem. Pech to pech. To oznaczało bowiem, że będzie mógł zostać zwolniony z portu dopiero w poniedziałek rano. Zbieg okoliczności zdecydował o tym, że traciliśmy kolejne dwa dni, na których zaoszczędzeniu tak bardzo nam zależało. Ze względu na wyższe koszty clenia towaru, który wjeżdżał do UE, zdecydowaliśmy się zrobić to w Polsce.
Pierwszy kontener dotarł do Agencji Celnej już we wtorek po południu, jednak ze względu na to, iż wszystkie były wypisane na jednej fakturze, musieliśmy zaczekać kolejny dzień na pozostałe i dopiero wtedy je oclić. Koszty oclenia wyniosły symboliczny 1000 zł, jednak podatek VAT to już 22% wartości zamówienia. W ten sposób państwo polskie wzbogaciło się o niebagatelną kwotę, którą my chwilowo musieliśmy wyłożyć, a którą w przyszłości i tak pokryją polscy konsumenci. Po podpisaniu dokumentów ciężarówki z towarem pojechały do magazynu. Okazało się, że zalewanie Polski chińszczyzną nie jest tak skomplikowane, jak można by przypuszczać.
Łukasz Kamiński, Tygodnik Rynki Zagraniczne
Źródło: GW 27.10.2006
http://BiznesChiny.pl
Marcin Nowak edytował(a) ten post dnia 23.01.07 o godzinie 10:15
Dołącz do GoldenLine
Oferty pracy
Sprawdź aktualne oferty pracy
Aplikuj w łatwy sposób
Aplikuj jednym kliknięciem
