Temat: Sny nasze codzienne. Znaczenie, wskazówki, symbole.
Jajo symbolizuje
chaos, zarodek Wszechświata, Wszechświat, świat; Słońce (elipsa z kropką); Ziemię (elipsa z krzyżykiem); siłę życiową, płodność; zmartwychwstanie, odrodzenie, nieśmiertelność; trójcę (żółtko, białko, skorupka), słońce w eterze pod sklepieniem nieba; zbawienie; powrót wiosny, Wielkanoc; jajo łączy w sobie symbolikę bezpieczeństwa, odpoczynku, domu, gniazda, muszli, z wyobrażeniem więzienia, z którego pisklę się wyzwala tłukąc dziobem w skorupkę; zawiera więc sprzeczność wewnętrzną.
Jajo — początek.
Narodziny świata z jaja to wierzenie, które znajdujemy w całym Starym Świecie, od Galii do Japonii, od Kartaginy do Indonezji.
Jajo Świata pojawia się zazwyczaj po Chaosie, z Chaosu, z niebytu, jako pierwsza zasada organizacji i zróżnicowania się składników (ziemia i niebo, wody górne i dolne itd.).
Jajo Świata w mitach śródziemnomorskich to zazwyczaj nieboskłon złożony z siedmiu sfer.
Według pelasgijskiego mitu stworzenia świata Eurynome, bogini wszechrzeczy, powstała z Chaosu, oddzieliła morze od nieba tańcząc samotnie na falach; wielki wąż Ofion, powstały z wiatru północnego, zapłodnił ją; wówczas Eurynome przybrała postać gołębicy i złożyła Jajo Świata; Ofion owinął się wokół niego siedmiokroć, po czym pękło na połowy, z których wysypało się wszystko, co istnieje: Słońce, Księżyc, gwiazdy, planety. Ziemia, zwierzęta, rośliny i ludzie.
Jajo jako emblemat początku już w czasach antycznych niekoniecznie wiązało się z mityczną genealogią świata.
W micie greckim Leda, córka króla Testiosa z Etolii, żona Tyndareosa, króla Sparty, uwiedziona przez Zeusa w postaci łabędzia, złożyła jajo, z którego zrodziła się Helena trojańska (i Dioskurowie). Horacy w Sztuce poetyckiej (147) sławi Homera, że nie rozpoczął Iliady „od jaja” Ledy (lub Nemezis), z którego wykluła się Helena, ale przystąpił od razu do sedna sprawy (tac. in medias res), do gniewu Achilla, zwrotnego punktu wojny trojańskiej.
Łacińskie: ab ovo usque ad maa dosł. ’od jajka aż do jabłek; od zakąski aż do deseru; od początku do końca’.
Omne vivum ex ovo tac. ’wszystko, co żyje, pochodzi z jaja’, zdanie przypisywane Williamowi Harveyowi (1578—1657), fizjologowi ang.
Jajo — zmartwychwstanie. W grobowcach beockich znajdowano posążki Dionizosa z jajkiem w dłoni, obietnicą reinkarnacji, powrotu do życia.
Jako znak zmartwychwstania i odrodzenia, powrotu, powtarzania się życia, jajko wyobraża zwycięstwo wiosny i Słońca w walce z zimą i nocą w okresie wiosennego przesilenia; jajka składano do przedhistorycznych grobów (łamliwa, ale niezniszczalna skorupka symbolizowała może nieśmiertelność dusz?), do grobowców staroegipskich, do katakumb rzymskich; były nieodzownym daniem na stypach żałobnych; wraz z ciasteczkami składali je Gallowie i Germanowie w ofierze bogom w czasie uroczystości wiosennych.
Przejęte przez chrześcijaństwo jako emblemat zmartwychwstania Chrystusa (który wstał z grobu jak pisklę z jajka), z zachowaniem pogańskich, wiosennych, kwietnych ozdób symbolicznych (u nas pisanki i kraszanki).
W tradycji żydowskiej pieczone jajko (hebr. betzah) podawane jest do stołu na paschalną ucztę sederową, jako symbol ofiar składanych w wiosenne święta w świątyni jerozolimskiej.
Jajko — przeciwieństwo skorpiona; potrawa jadalna. ,,Gdzież jest taki ojciec pośród was, który, gdy syn (…) będzie go prosił o jajo, poda mu skorpiona?” (Ew. wg Łuk. 11,11—12).
Jajo w folklorze — przedmiot złowróżbny: nie należy przynosić jajek do (lub wynosić z) domu po zachodzie słońca; trzeba unikać wypowiadania jego nazwy w czasie żeglugi, podobnie jak kilku innych wyrazów będących marynarskim tabu (pies, kot. szczur itd.); po zjedzeniu jajka należy rozgnieść dokładnie skorupkę, aby nie posłużyła czarownicy do powietrznych podróży albo do czarnej magii ;)(zwyczaj ten przeniknął do reguł savoirvivre’u).
Kukułcze Jajo — podrzutek, wyrodek. Jajo — rzecz małej wartości.
Nosić się jak kura z jajkiem — robić wielki szum dokoła mało ważnej sprawy.
Nie mieć kogoś za jaje — mieć kogoś za nic. Nie stać za jaje — być mało (lub zgoła nic nie) wartym.
„Na sztych wystawia fortunę i życie za marną skorupkę jaja” (Hamlet 4,4 Szekspira), tzn. idzie na wojnę o lichy szmat nieurodzajnej ziemi polskiej. „Przyjacielu, czy wziąłbyś jajka za dukaty?” — Pyta Laontes Mamiliusza w Opowieści zimowej (1,2) Szekspira.
W powieści Podróże Guiiwera (1726) Swifta państwa Liliputu i Bblfusku prowadzą z sobą nie kończące się wojny o to, czy jajka otwierać należy z cieńszego, czy z grubszego końca (drwina z wojen religijnych Europy, zwłaszcza Anglii z Francją).
Zgniłe jajo — sprzeciw, potępienie, pogarda.
Nieudolnych aktorów i mówców o poglądach nie do przyjęcia obrzucano dawniej zgniłymi jajami.
Jajo — rzecz cenna. Przysłowie fr.: Mettre tous ses oeufs dans m meme panier ’włożyć wszystkie jaja do jednego koszyka’, tj. ryzykować od razu wszystkim. „Jak zrachowane jaja, kiedy idą w kosze ostrożnie i pomału” (Pióro 10—11 Norwida).
Obchodzić się z kimś jak z jajkiem, tj. ostrożnie, delikatnie.
Jajo mędrsze od kury. Jajko kurę uczy (przysłowie wyrażające podziw albo ironię). Jajko wiąże się z problemami filozoficznymi: czy jajko jest starsze od kury, czy kura od jajka? Jeżeli jajko, to kto je zniósł? Jeżeli kura, to skąd się wykluła?
Inny problem: czy można jajko postawić sztorcem na gładkim blacie? Stara hiszpańska opowiastka ludowa o głupim Jasiu, który rozwiązał to zadanie (lekko nadtłukując skorupkę), na co nie mogli wpaść uczeni w piśmie, przerobiona w 1550 r. przez architekta wł. Vasariego na anegdotę o Brunelleschim i kopule katedry florenckiej, a w 1565 przez Benzoniego o Kolumbie; stąd „jajko Kolumba” — zaskakująco prosty pomysł rozwiązania trudnego zadania.
Dwa jajka — podobieństwo. „Non tam ovo ovum simile” łac. ’podobni do siebie jak dwa jajka’ (Quaest. acad. 4,18 Cicerona).
Jajo filozoficzne alchemików, w którym odbywać się miała przemiana metali, zwano również kamieniem ormiańskim (lub miedzianym), mózgowym, eterycznym, egipskim, obrazem świata, miejscem i przedmiotem wszelkich przemian, symbol materia prima, naczynie materii i myśli.
Wypełnione szafranem jajo — odtrutka średniowieczna i lek przeciw zarazie.
Żółtko — symbolem złota, białko — srebra. Złote jajo — wielka korzyść, wielki zysk; bajka Ezopa o chłopie, który miał gęś znoszącą mu co dzień złote jajo; sądząc, że musi ona mieć w sobie całą masę złota, zabił ją i rozciął, aby się przekonać, że miała w środku to tylko, co mają wszystkie gęsi (Ks. 5 13).
U La Fontaine’a jest to kura. Zabić kurę, która niesie złote jaja, znaczy pozbyć się przez krótkowzroczną chciwość źródła wielkich docho dów.
Przysłowie (ok. 1580): Umarła już Rokosz, która złota jajca niosła.
Symbolika jaja wyraża się także pośrednio w takich przedmiotach jak kulka nawozu formowana przez skarabeusza poświętnika (zob. Chrząszcz); jak półkolista czasza (zwana anda ’jajo’), przykrywająca buddyjskie relikwiarze w Indiach, zwane stupa, będące zmonumentalizowaną formą kurhanu grobowego; pępek świata (gr. omphaios), serce, jaskinia, muszla itd.
W marzeniu sennym miedzy innymi : (stłuczone) niepowodzenie, kłótnia; (czerwone) obfitość, dobrobyt; (jajecznica) niezgoda; (całe) dobra wiadomość.
Plus dodatkowo cała "prywatna" symbolika poszczególnych śniących osób.