Temat: Ordynacja Zamojska czyli państwo w państwie

Jan Zamoyski swoją karierę zaczynał mając 4 wsie odziedziczone po ojcu, kasztelanie chełmskim, Stanisławie Zamoyskim. Statutem ordynacji mógł objąć 2 miasta i 39 wsi. Pod koniec jego życia ordynacja obejmowała już 23 miasta i 816 wsi i nazywana była "państwem zamojskim". Dobra własne i dzierżone starostwa zajmowały obszar 17 500 km² (mniej więcej obszar dzisiejszego województwa podkarpackiego), rozrzucone były po całej Koronie oraz w Inflantach, tworząc większe skupiska na Podolu i wokół założonego przez hetmana Zamościa. Roczne dochody kanclerza szacowane były na 700 tys. ówczesnych złotych. Dla porównania, przeciętny dochód roczny ze średniej wielkości wsi wynosił wówczas ok. 200 złotych, zaś cały koszt zwycięskiej wyprawy połockiej Stefana Batorego z 56-tysięczną armią w 1579 kosztował skarb państwa ok. 330 tys. złotych. Centralnym ośrodkiem ordynacji był Zamość, prywatne miasto-twierdza z wyższą uczelnią zwaną Akademią Zamojską, drukarnią oraz sądem (trybunał). Dzięki majątkowi i urzędom ordynacja w znacznym stopniu była jednostką samodzielną administracyjnie i gospodarczo, tworząc swoiste państwo w państwie.

W przededniu I wojny światowej ordynacja była dobrze prosperującym przedsiębiorstwem. W jej skład wchodziło 156 folwarków podzielonych między trzy klucze ziemskie (godziszowski, księżopolski, zwierzyniecki) i tzw. administrację michałowską. Pracowało w niej 36 młynów, 15 leśnictw, 14 cegielni, 3 browary, 3 wapienniki, 2 tartaki, cukrownia w Klemensowie, fabryka wyrobów drzewnych, wyłuszczarnia nasion, klinkiernia i kamieniołomy. Funkcjonowała ordynacka kolejka wąskotorowa (Płoskie k. Zamościa – Klemensów). Wojna spowodowała znaczne zniszczenia i straty materialne w majątku ordynacji. Dodatkowo podczas rewolucji w Rosji przepadły zdeponowane w tamtejszych bankach kapitały pieniężne ordynacji i osobiste XV ordynata, Maurycego Klemensa Zamoyskiego. Ordynacji nie oszczędziła również wojna polsko-sowiecka w 1920 r. Wojska Siemiona Budionnego splądrowały Klemensów i poniszczyły inne zakłady przemysłowe. Ogółem straty ordynata w latach 1914-1921 oceniono na 8,5 miliona rubli.

W 1939r. na ordynację składało się 56199 ha lasów, dwa klucze ziemskie: michałowski (1484 ha) i zwierzyniecki (3242 ha) oraz dwa folwarki: Zwierzyniec (104 ha) i Florianka (54 ha), szkółka ogrodnicza, kilka cegielni, 3 tartaki, 3 młyny, wapienniki, browar, cukrownia w Klemensowie, fabryka wyrobów drzewnych, klinkiernia, kopalnia kamienia, kopalnia piasku i wyłuszczarnia nasion. Zreorganizowany majątek przynosił ok. 2 miliony złotych czystego zysku rocznie. Folwarki i zakłady przemysłowe dawały zatrudnienie wielu mieszkańcom. Pomyślny rozwój ordynacji przerwała II wojna światowa

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ordynacja_ZamojskaMarcin C. edytował(a) ten post dnia 15.06.10 o godzinie 19:49