Temat: Stop treating these people like savages / Przestańcie...

This week we've got a very moving/thought-provoking Haiti-related article by Andy Kershaw from the Independent. Expert English was asked to produce the Polish version of the piece, so we're happy to share that with you as well.

Feel free to comment and/or make any suggestions.

The English version of the article was originally published at this link: http://www.independent.co.uk/opinion/commentators/andy...

Temat: Stop treating these people like savages / Przestańcie...

English version:

Andy Kershaw: Stop treating these people like savages
Haitians have faced their tragedy with dignity and stoicism – not that you would know it from the way the disaster has been reported
Thursday, 21 January 2010 - The Independent


Just a couple of hours before the earthquake hammered poor Haiti, I was reorganising my bookshelves at home. In the Haiti section I came across a lovely old volume I'd bought from a wandering bookseller in Port-au-Prince on one of my many visits to the former "Pearl of the Antilles", once – incredibly – the richest colony in the world.

The book, Haiti Cherie, published in 1953, was clearly intended for the souvenir stalls – in the days when Haiti had tourists. The full-page photos show a Haiti, and particularly the architectural splendours of Port-au-Prince, during what was known as la belle époque, that period between the Second World War and the arrival, in 1957, of the crazed Duvalier father-and-son dynastical dictatorship in the now-crumpled presidential palace (which was designed and built by British architects and engineers).

Even before the earthquake, and without the photographic evidence in the book, it was scarcely credible that the already broken country and the shattered streets of Port-au-Prince were once elegant and glamorous. But until the dark night of Duvalierism came down, the Haitian capital was a rival to Havana as the chi-chi tropical retreat of Hollywood stars and the literati. Noël Coward was a regular at the Hotel Oloffson, which, a decade later, would be the setting for Graham Greene's The Comedians, his mid-1960s not-so-fictional novel that blew the whistle internationally on Duvalier's terror.

The death of the old monster François Papa Doc Duvalier in 1971, and the succession of his slow-witted teenage son, Jean-Claude Baby Doc Duvalier, brought about a brief encore to la belle époque. Until it was realised that the young playboy President was almost as bloodthirsty as his father, celebrities sipped cocktails again in Port-au-Prince. Mick Jagger inherited the creative perch on the Oloffson's veranda, where he wrote some of the Rolling Stones album, Emotional Rescue, in the late-1970s. Jackie Onassis was often holed up in the privacy of Habitation Leclerc, the capital's most handsome estate.

Haiti will not be enjoying another belle époque for many generations. Ravaged by the cancer of Duvalierism, self-serving military regimes, predatory elites, the cruelties of previous US administrations' realpolitik, and overpopulation it was – long before the horrors and humiliations of last week – already a wreck, by the norms and measures applied by reeling visitors from the affluent outside world.

And they are there again this week, rightly outraged, in huge numbers and, no doubt, mostly well-intentioned. But many of these new arrivals – aid workers, journalists, diplomats, politicians and soldiers – are in Haiti for the first time. They cannot be blamed for not having been there before but their inexperience of the country and their unfamiliarity with Haitians seems to be contributing to the catastrophe, rather than easing it.

The crisis, for more than a week now, has been not about the shortage of donated food, water, fuel and medicines but the distribution of those essentials that are piling up, obscenely, at Port-au-Prince airport. On Monday evening's Channel 4 News, Jon Snow, at that same airport, interviewed the head of Oxfam in Haiti. Snow remarked that he and his team had been to areas around the capital that had not had any NGO visits, never mind material aid. The Oxfam woman spoke authoritatively, but emptily, about how her teams were all over the city conducting "assessments".

I'm certain every thirsty Haitian (water is a far more urgent priority than food) is much-comforted and reassured that armies of clerical teams from a leading NGO are all across town filling in forms.
(The runways, incidentally, at this allegedly grid-locked airport were, during Snow's broadcasts, disturbed by just one aircraft. The US military, now running the control tower, says there is no room to park more planes. Over Snow's shoulder, one could see acre upon acre of empty airport outfield.)

The alarmingly unanimous priorities of the spokesmen and women of aid organisations and the military, have been with "issues" (for they love that word) of "security", "procedures", and "logistics" (what we used to call "transport" or "trucks"). These obsessions indicate not only a self-serving and self-important careerist culture among some, though not all, aid workers (although wide experience of the profession in Haiti and across Africa tells me it is more common than donors would like to think), but that the magnitude of the crisis has paralysed them into a gibbering strike force of box-tickers. Most worryingly, it reveals that many – even selfless – NGO workers on the ground haven't a clue about the country and its people.

There has now solidified a consensus among aid organisations that the relief they are bringing is itself a liability; that distributing what Haitians are dying for – literally – will bring on a second nightmare. So, supplies pile up at the airport because, apparently, the Haitians need to be fed and watered at gunpoint. And there aren't enough men with guns to provide this totemic "security" and there aren't enough trucks to move the supplies around the country. (Haiti is always absolutely full of trucks. The first relief priority ought to be fuel for those convoys, to deliver the water, medicines and food. In that order).

This self-imposed blockade by bureaucracy is a scandal but could be easily overcome. The NGOs and the military should recognise the hysteria over "security" for what it is and make use of Haiti's best resource and its most efficient distribution network: the Haitians themselves. Stop treating them as children. Or worse. Hand over to them immediately what they need at the airport. They will find the means to collect it. Fill up their trucks and cars with free fuel. Any further restriction on, and control of, the supply of aid is not only patronising but it is in that control and restriction where any "security issues" will really lurk. And it is the Haitians who best know where the aid is needed.

An unbelievable 10,000 charities were already working in Haiti when the earthquake rocked the island, most of them tiny independent organisations. Humanitarian aid is, almost by definition, never where it is needed when natural disasters strike. But, in Haiti, what's needed has been flown in with impressive speed. Yet the combined concern of all those organisations – many of them regarding fellow charities as professional rivals – has so far been unable to get that assistance a ride from the airport. Too much energy in the last week has been expended on bickering about procedure and the fetish about "security".

This assumption that there is a security threat has gone completely unchallenged by an army of foreign press, equally unfamiliar with Haiti and the character of the Haitians. Indeed, TV reporters particularly, having exhausted the televisual possibilities of rubble, have been talking up "security", "unrest" and "violence" when all available evidence would indicate anything but.

Astonishingly, among these TV dramatists, I am sorry to say, is the BBC's Matt Frei. An incongruously ample figure around Port-au-Prince, Frei has been working himself up all week into what is now a state of near hysteria about "security" and the almost non-existent "violence".

Over the weekend we saw him anticipating an outbreak of unrest, standing before a crowd of thousands of hungry, humiliated Haitians as they waited, patiently and quietly, to be given rations by UN soldiers. Their dignity and stoicism seemed to escape Frei who was, in any case, looking away from them while ranting about the inevitability of looming bloodshed – conspicuously unlikely, judging from the evidence of his own report. (When he is not almost tumescent about violence, Frei speculates and pontificates pompously to camera, or booms at earthquake victims in French. Most Haitians don't speak French. They speak Creole).

Frei's reluctance to recognise the amazing self-control of these desperate people, and instead to amplify the hysteria about violence for which he has scant evidence, has brought him at times worryingly close to calling the Haitians savages.

Disgracefully, on Monday's Newsnight, Frei had the audacity – and again, anything but the evidence – to declare: "The dignity of Haiti's past is long forgotten."

No, it certainly is not. And it took Bill Clinton, being interviewed by Frei on Monday, to correct him on that one, and to point out that Haiti still has dignity, immense quantities of it, especially in the present catastrophe. Their chat was turned by Frei, inevitably, to his appetite for imminent violence. "But what about this history of violence," he asked, "and civil unrest in this country?"

"When you consider," explained Clinton, "that these people haven't slept for four days, haven't eaten and have spent their nights wandering the streets tripping over dead bodies, I think they've behaved pretty well."

Clinton might have added that Haiti's history of violence has been state violence against its own people. And the Haitian enthusiasm for civil unrest has always been directed bravely at brutal and corrupt rulers.

Most journalists were also reporting breathlessly that Port-au-Prince's main prison had collapsed. Good story. But not for the reasons we were told. The inexperience – and indeed arrogance – of every single reporter who drew our attention to the jail, missed the real significance of its destruction.

It was not that "violent criminals", "murderers", "gang bosses" "notorious killers" or "drug dealers" had "simply walked out the front gates". (And just how did these escapees miraculously avoid being crushed to death in their cells?) Even if true, that was a minor detail to the people of Port-au-Prince, who had more urgent concerns.

The true significance of the prison's implosion was that it represented for ordinary Haitians, like the wreckage of the presidential palace and the city's former central army barracks, exquisite revenge upon the prime symbols of decades of state cruelty and oppression.

And many of the prison's inmates were surely not the dangerous stereotypes of these lurid reports. Haiti's jails were, notoriously, full of petty thieves and other unfortunates who shouldn't have been in there anyway. I once had to go into that Penitentiaire Nationale, where I saw hundreds of men kept in cages, without room to lie down, shuffling around literally ankle deep in their own shit, to get out of there the son of a Haitian friend who'd been arrested so that the local police could extort money from his father for the release of his boy.

Like their fellow arrivistes in the NGOs, most reporters now in the country never saw Haiti in its everyday state of chaos and decay. They simply have no appreciation that, while the earthquake has magnified their misery, Haitians – rivalled, possibly only by the permanently flooded Bangladeshis – are the world champions at survival and that shortage, suffering, torment and the absence of infrastructure and effective government are their norms.

Haitians are extremely industrious and always busy, even though there are few formal jobs. They are resourceful, resilient, proud and dignified. On all my visits I have marvelled at Haiti's capacity not just to survive but to function and even, at times, to flourish. (The economy grew by 6 per cent last year. Things were on the up before the earthquake dished it out again on poor Haiti.) It is a puzzle I have never resolved and a fascination that has drawn me back to Haiti more than 20 times: it shouldn't work; nobody knows how it works; but somehow or other it does.

And it will again. I am reluctant to recruit Bob Dylan into the rescue and recovery operation in Haiti but, as Bob put it so neatly: "When you ain't got nothin', you got nothin' to lose..." No one understands that better than the Haitians.

In the past, with nothing to lose, they kicked out the French, overthrew colonialism with a slave rebellion and created the world's first black republic. Later, when still they had nothing, they chased Baby Doc to the airport, into exile, and took on his Tonton Macoutes death-squads with their bare hands. In 1990, against all odds, predictions and expectations of routine state violence, they voted-in their first democratically elected president.

Haitians certainly aren't happy always to have nothing. But they are accustomed to it. They are also adaptable and supremely skilled at making lives for themselves amid rubble, and out of rubble, both physical and political.

The pile of rubble today is more appalling and daunting than usual. But in that remarkable Haitian way, every lump of it will be recycled and, with it, the indefatigable Haitians will rise, rebuild and live again.

Temat: Stop treating these people like savages / Przestańcie...

Polish version:

Andy Kershaw: Przestańcie traktować tych ludzi jak dzikusów
Haitańczycy stawili czoła swej tragedii z godnością i stoicyzmem – ale tego się nie dowiecie z relacji z trzęsienia ziemi

czwartek, 21 stycznia 2010 - The Independent

Kilka godzin przed tym jak trzęsienie ziemi uderzyło w biedne Haiti przekładałem książki na półkach w domu. W dziale haitańskim natknąłem się na piękny stary wolumen, który kupiłem od wędrownego sprzedawcy książek w Port-au-Prince podczas jednej z moich licznych wizyt w niegdysiejszej ‘Perle Antyli’, kiedyś – w co się nie chce wierzyć- najbogatszej kolonii na świecie.

Książka ta, Haiti Cherie, wydana w roku 1953, miała z pewnością trafić na stragany z pamiątkami w czasach, gdy na Haiti przyjeżdżali turyści. Fotografie na całą stronę ukazują Haiti, a szczególnie przepych architektoniczny Port-au-Prince, w czasach tak zwanej belle époque, to jest w okresie pomiędzy Drugą Wojną Światową a przybyciem w roku 1957 do obecnie zrujnowanego pałacu prezydenckiego (który został zaprojektowany i wzniesiony przez brytyjskich architektów i budowniczych) oszalałej dyktatury składającej się z ojca i syna Duvalier.

Nawet przed trzęsieniem ziemi trudno było uwierzyć bez dowodów w postaci fotografii z książki, że już wtedy rozbity kraj i zniszczone ulice Port-au-Prince były kiedyś eleganckie i wytworne. Ale aż do nadejścia mrocznych czasów duvalieryzmu haitańska stolica była konkurentem Hawany jako ulubione miejsce wypadowe hollywoodzkich gwiazd i literatów. Noël Coward regularnie gościł w Hotelu Oloffson, który dziesięć lat później był miejscem, w którym działy się wydarzenia z ‘Komediantów’ Grahama Greene’a, jego powieści z połowy lat 60-tych ubiegłego stulecia, która nie była czystą beletrystyką i zwróciła międzynarodową uwagę na terror Duvalier’a.

Śmierć starego satrapy, François Papa Doc Duvalier’a w roku 1971, oraz przejęcie władzy przez jego ograniczonego umysłowo nastoletniego syna, Jean-Claude Baby Doc Duvalier’a, przyniosły krótką powtórkę z belle époque. Zanim zdano sobie sprawę z tego, że młody playboy Prezydent jest takim samym krwiopijcą jak jego ojciec, celebryci znów popijali koktajle w Port-au-Prince. Mick Jagger przejął lożę twórców na werandzie w Hotelu Oloffson, na której, w połowie lat 70-tych ubiegłego wieku, stworzył część albumu Rolling Stones, Emotional Rescue. Jackie Onassis częstokroć chowała się w zaciszu Pensjonatu Leclerc, najpyszniejszej posiadłości w stolicy.

Haiti nie będzie się mogło pochwalić kolejną belle époque prze wiele pokoleń. Zżarte przez raka duvalieryzmu, służących samym sobie reżimom wojskowym, grabieżcze elity, okrucieństwa realpolitik poprzednich rządów USA oraz przeludnienie było ono już na długo przed horrorem i upokorzeniem w poprzednim tygodniu wrakiem wedle standardów i porównań stosowanych przez przetaczających się turystów z bogatego zewnętrznego świata.

I są tam znowu w tym tygodniu, słusznie wzburzeni, przybyli w dużej sile i bez wątpienia mający dobre intencje. Ale wielu z nowoprzybyłych – pracowników organizacji niosących pomoc, dziennikarzy, dyplomatów, polityków oraz żołnierzy – jest na Haiti po raz pierwszy. Nie można ich winić za to, że tam wcześniej nie byli, ale ich brak doświadczenia w tym kraju oraz ich nieznajomość Haitańczyków wydaje się pogłębiać katastrofę a nie ją zmniejszać.

Kryzys od ponad tygodnia nie polega na braku podarowanej żywności, wody, paliwa czy leków lecz na dystrybucji piętrzących się w sposób nieprzyzwoity zapasów na lotnisku w Port-au-Prince. W poniedziałkowych wieczornych wiadomościach na Kanale 4 Jon Snow na tym samym lotnisku przeprowadzał wywiad z szefową Oxfam w Haiti. Snow wspomniał, że był na obszarach wokół stolicy, których nie odwiedziły organizacje pozarządowe, nie wspominając już o pomocy materialnej. Pracowniczka Oxfam mówiła w sposób autorytatywny acz pusty o tym, jak to jej podwładni znajdowali się w całym mieście przeprowadzając ‘oceny.’

Jestem przekonany, że każdy spragniony Haitańczyk (woda jest znacznie pilniej potrzebna niż żywność) odczuwa sporą ulgę i spokój wiedząc, że armie urzędników z jednej z najważniejszych organizacji pozarządowych krążą po mieście wypełniając formularze. (Przez przypadek na pasach startowych rzekomo zapchanego lotniska w trakcie relacji Snow’a pojawił się tylko jeden samolot. Amerykańska armia, w której rękach znajduje się obecnie wieża kontrolna, mówi, że nie ma miejsca na zaparkowanie większej liczby samolotów. Przez ramię Snow’a widać było akr za akrem pustego lotniska).

Niepokojąco jednomyślnymi priorytetami rzeczników organizacji pomocowych oraz wojska są ‘kwestie’ (bo uwielbiają oni to słowo) ‘bezpieczeństwa’, ‘procedur’ oraz ‘logistyki’ (którą kiedyś zwykliśmy nazywać ‘transportem’ bądź ‘ciężarówkami’). Obsesje te wskazują na egoistyczną i napuszoną karierowiczowską kulturę pośród niektórych, acz nie wszystkich, pracowników niosących pomoc (chociaż szerokie doświadczenia w tym zawodzie na Haiti oraz w Afryce podpowiadają mi, że jest to zjawisko częstsze niż darczyńcy chcieliby się dowiedzieć), ale ogrom kryzysu ich sparaliżował i przemienił ich w bełkotliwą armię gryzipiórków. Pokazuje to, że wielu – nawet bezinteresownych – pracowników organizacji pozarządowych na miejscu nie ma pojęcia na temat tego kraju i tamtejszych ludzi, co niepokoi najbardziej.

Panuje teraz utwierdzona zgoda pośród organizacji pomocowych, że pomoc, którą niosą jest sama w sobie zobowiązaniem; że dystrybucja tego, przez brak czego umierają Haitańczycy – dosłownie – przyniesie ze sobą drugi koszmar. Tak więc zapasy gromadzone są na lotnisku ponieważ Haitańczycy podobno muszą być karmieni i pojeni przy wymierzonych w nich muszkach karabinów. A nie ma wystarczającej ilości ludzi z karabinami, żeby zapewnić owe mityczne ‘bezpieczeństwo’ oraz nie ma wystarczającej liczby ciężarówek aby rozwieźć te zapasy po całym kraju. (Na Haiti zawsze jest pełno ciężarówek. Priorytetem pomocy powinno być paliwo do tych konwojów aby dostarczały wodę, lekarstwa oraz żywność. W takiej kolejności).

Narzucona przez samą siebie biurokratyczna blokada jest skandaliczna ale można ją łatwo pokonać. Organizacje pozarządowe oraz wojsko powinno zdać sobie sprawę z histerii dotyczącej ‘bezpieczeństwa’ i wykorzystać najlepsze zasoby haitańskie i przy okazji najlepszą sieć dystrybucyjną: samych Haitańczyków. Przestańcie ich traktować jak dzieci. Albo jeszcze gorzej. Przekażcie im natychmiast to, czego potrzebują na lotnisku. Oni znajdą sposoby, żeby to odebrać. Napełnijcie baki ich ciężarówek i samochodów darmowym paliwem. Jakiekolwiek dalsze ograniczenia oraz kontrola dostaw pomocy nie są tylko protekcjonalnym traktowaniem, ale to właśnie w tej kontroli i ograniczeniach czają się owe ‘kwestie bezpieczeństwa’. A to właśnie Haitańczycy najlepiej wiedzą, gdzie potrzebna jest pomoc.

Niewiarygodna liczba 10.000 organizacji charytatywnych działała na Haiti, kiedy wyspą zatrzęsło, z czego większość to małe niezależne organizacje. Pomoc humanitarna, prawie z definicji, nigdy nie znajduje się tam, gdzie mają miejsca kataklizmy. Ale na Haiti z podziwu godną szybkością dostarczono to, co potrzebne. Cóż z tego, skoro wspólnym zmartwieniem wszystkich tych organizacji – z których wiele traktuje inne organizacje charytatywne jak konkurencję zawodową – jak dotąd nie uporało się z przetransportowaniem tej pomocy z lotniska. W poprzednim tygodniu zużyto zbyt wiele energii na gadanie na temat procedur oraz traktowanego jak fetysz ‘bezpieczeństwa.’

Założenie dotyczące zagrożenia bezpieczeństwa nie zostało podważone przez armię zagranicznych dziennikarzy, która jest równie nieobeznana z Haiti oraz z charakterem Haitańczyków. I rzeczywiście, szczególnie reporterzy telewizyjni, kiedy pokazywanie gruzów stało się już nudne, zajmują się ‘bezpieczeństwem, ‘niepokojami’ oraz ‘przemocą’, kiedy wszelkie dostępne dowody wskazują na coś wręcz przeciwnego.

Co zdumiewające, pomiędzy tymi histerykami z TV, przykro mi to powiedzieć, znajduje się Matt Frei z BBC. Frei, absurdalnie potężna postać w okolicach Port-au-Prince, od tygodnia doprowadza się do czegoś, co obecnie jest już stanem histerii dotyczącej ‘bezpieczeństwa’ oraz prawie nieistniejącej ‘przemocy’.

W trakcie weekendu widzieliśmy, jak przewidywał on wybuch niepokojów społecznych stojąc na tle tłumu tysięcy głodnych, upokorzonych Haitańczyków, podczas gdy oni czekali cierpliwie i cicho, aż żołnierze ONZ wydadzą im racje. Ich godność i stoicyzm wydawały się nie docierać do Frei’a, który w każdym razie na nich nie patrzył podczas gdy paplał o nieuchronności grożącego rozlewu krwi – wyraźnie mało prawdopodobnego sądząc po faktach przytoczonych w jego własnej relacji. (Kiedy omal go nie rozsadzi z powodu przemocy, Frei spekuluje i wygłasza kazania do kamery albo ryczy po francusku do ofiar trzęsienia. Większość Haitańczyków nie mówi po francusku. (Oni mówią po kreolsku.)

Niechęć Frei’a do zauważenia tej niezwykłej samokontroli tych zdesperowanych ludzi i zamiast tego wzmacnianie histerii dotyczącej przemocy, na którą posiada bardzo słabe dowody, doprowadziła go niepokojąco blisko do nazwania Haitańczyków dzikusami.

Wstyd ale w poniedziałkowym programie Newsnight Frei miał czelność – i znów wszystko oprócz dowodów – obwieścić: ‘Godność haitańskiej przeszłości została dawno zapomniana.’

Nie, z całą pewnością nie jest. I potrzeba było Billa Clintona, z którym Frei przeprowadził w poniedziałek wywiad, żeby go w tej kwestii poprawić i powiedzieć, że Haiti ciągle ma godność, olbrzymie jej ilości, szczególnie w obliczu obecnej katastrofy. Frei zwrócił tą rozmowę, wedle swego upodobania, ku przemocy. ‘A co z historią przemocy i niepokojów społecznych w tym kraju?’ zapytał.

Clinton wyjaśnił: ‘Kiedy weźmiesz pod uwagę to, że ludzie ci nie spali od czterech dni, nie jedli i spędzili noce snując się po ulicach potykając się o trupy, sądzę, że zachowują się całkiem poprawnie.’

Clinton mógł dodać, że haitańska historia przemocy to historia przemocy państwowej wymierzonej przeciwko własnym obywatelom. A haitański entuzjazm dla niepokojów społecznych był zawsze dzielnie kierowany przeciwko brutalnym i skorumpowanym władcom.

Większość dziennikarzy w swoich relacjach donosiła łapiąc oddech, że zawaliło się główne więzienie Port-au-Prince. Niezła historia. Ale nie z tych powodów, o których byliśmy informowani. Niedoświadczenie oraz faktyczna arogancja każdego dziennikarza, który zwrócił naszą uwagę na więzienie doprowadziło do niezrozumienia znaczenia tego zniszczenia.

Tu nie chodzi o to, że ‘brutalni przestępcy’, ‘mordercy’, ‘szefowie gangów’, ‘notoryczni zabójcy’ czy ‘handlarze narkotyków’ ‘po prostu wyszli główną bramą’. (A tak w ogóle to jakim cudem owi uciekinierzy uniknęli śmiertelnego przygniecenia we własnych celach?) Nawet jeżeli to prawda, był to niewiele znaczący szczegół dla ludzi z Port-au-Prince, którzy mają na głowie większe zmartwienia.

Prawdziwe znaczenie implozji więzienia było takie, że symbolizowało ono dla zwyczajnych Haitańczyków, tak samo jak ruiny pałacu prezydenckiego oraz byłego centralnego garnizonu miejskiego, doskonałą zemstę na głównych symbolach dekad państwowego okrucieństwa i opresji.

A wielu z lokatorów tego więzienia to nie niebezpieczne stereotypy tych spłoszonych reporterów. Haitańskie więzienia były ciągle pełne drobnych złodziejaszków i innych nieszczęśników, którzy i tak nie powinni tam być przetrzymywani. Musiałem pójść kiedyś do Penitentiaire Nationale, gdzie zobaczyłem setki osób przetrzymywanych w klatkach, w których nie było dość miejsca, żeby się położyć, powłóczących nogami dosłownie po kostki we własnym gównie, aby wydobyć stamtąd syna haitańskiego przyjaciela, który został aresztowany, żeby policja mogła od jego ojca wymusić pieniądze za jego uwolnienie.

Tak jak żółtodzioby z organizacji pozarządowych, większość reporterów znajdujących się teraz w tym kraju nigdy nie widziała Haiti w jego codziennym stanie chaosu i rozkładu. Nie mogą oni po prostu pojąć, że, pomimo tego, że trzęsienie ziemi pogłębiło ich nędzę, Haitańczycy – mający konkurentów być może w zmagających się z ciągłymi powodziami mieszkańcami Bangladeszu – są mistrzami świata w przeżyciu oraz, że niedobór, cierpienie, udręka i brak infrastruktury czy skutecznego rządu są dla nich normą.

Haitańczycy są niezwykle przedsiębiorczy i zawsze zajęci, pomimo tego, że niewiele jest formalnych miejsc pracy. Są zaradni, energiczni, dumni i pełni godności. Podczas moich wizyt podziwiałem zdolność Haiti nie tylko do przetrwania, ale również do funkcjonowania a nawet, momentami, do rozkwitania. (Gospodarka urosła w zeszłym roku o 6 procent. Miało się ku lepszemu zanim trzęsienie ziemi znów dało w kość biednemu Haiti.) Jest dla mnie zagadką, której nigdy nie udało mi się rozwiązać oraz rzeczą fascynującą, która przyciągnęła mnie do Haiti ponad 20 razy: nie powinno działać a działa; nikt nie wie, jak to działa ale jakoś działa.

I znowu zadziała. Nie jestem chętny zwerbowaniu Boba Dylana do operacji ratowania i odbudowy na Haiti ale, jak to Bob zgrabnie ujął: ‘Jeżeli nie masz nic, nie masz nic do stracenia...’ Nikt tego nie rozumie lepiej niż Haitańczycy.

W przeszłości nie mając nic do stracenia wykopali Francuzów, obalili kolonializm podczas buntu niewolników i stworzyli pierwszą na świecie czarną republikę. Później, kiedy ciągle nic nie mieli, wygonili Baby Doc’a na lotnisko na wygnanie i stanęli z gołymi rękami przeciwko oddziałom śmierci Tonton Macoutes. W roku 1990, na przekór wszystkim przeciwnościom, prognozom czy przewidywaniom o rutynowym państwie przemocy, zagłosowali na pierwszego demokratycznie wybranego prezydenta.

Haitańczycy oczywiście nie są szczęśliwi z tego powodu, że nigdy nic nie mają. Ale są do tego przyzwyczajeni. Łatwo się również przystosowują i posiadają nadzwyczajną zdolność układania sobie życia pośród ruin oraz z ruin, zarówno fizycznych jak i politycznych.

Dzisiejsza sterta ruin jest bardziej zatrważająca i zniechęcająca niż zwykle. Ale na ten niesamowity haitański sposób każdy kawałek zostanie poddany ponownej przeróbce a przy jego pomocy niezmordowani Haitańczycy ponownie powstaną, odbudują i będą na nowo żyć.