Temat: Filozofia buddyzmu jako postawa racjonalna i metafizyczna...

Filozofia buddyzmu jako postawa racjonalna i metafizyczna za razem !

http://pl.wikipedia.org/wiki/Filozofia_buddyjska
Filozofia buddyjska – została zapoczątkowana przez Buddę, prawdopodobnie w VI wieku p.n.e. lub V wieku p.n.e.

Opis podstawowych prawd[edytuj | edytuj kod]
Cztery szlachetne prawdy:
Pierwsza Szlachetna Prawda o Cierpieniu (Dukkha)
Druga Szlachetna Prawda o Przyczynie Cierpienia (Dukkha)
Trzecia Szlachetna Prawda o Ustaniu Cierpienia (Dukkha)
Czwarta Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej do Ustania Cierpienia (Dukkha)

Pierwsza Szlachetna Prawda o Cierpieniu[edytuj | edytuj kod]

"Oto, o mnisi, Szlachetna Prawda o dukkha (cierpieniu):
"Narodziny są dukkha, starzenie się jest dukkha, śmierć jest dukkha; rozpacz, lament, ból i napięcie są dukkha; powiązanie z niechcianym jest dukkhą; rozłąka z upragnionym jest dukkha; nie osiągnięcie pożądanego jest dukkha. Pokrótce, pięć znikających zespołów jest dukkha."[4]
Słowo dukkha tłumaczone jest jako cierpienie. Oznacza ono jednak nie tylko takie rozumienie cierpienia, jakie znamy w kulturze Zachodu, lecz również coś bardziej subtelnego, związanego z samą egzystencją, jak np. cierpienie wynikające ze zmian (zmian nie tylko stanu emocjonalnego, mentalnego czy materialnego ale też i duchowego – wszystko to odbywa się w ramach tzw. "samsary" czyli "wędrówki"), z połączenia z niemiłym lub rozłąki z miłym lub brak możliwości zaspokojenia.
Istoty doświadczają cierpienia, ponieważ nie ma nic trwałego, wszystko przemija, również my, a więc i nasze iluzoryczne poczucie bezpieczeństwa, które próbujemy oprzeć na nietrwałych podstawach (np. na wyobrażeniu trwałego ja).
Iluzoryczność "ja" tworzy "pięć znikających zespołów" zwanych też "pięcioma skupiskami", to "zespoły" tworzące istotę.
Ponieważ pięć skupisk lgnięcia wyznacza całą naszą egzystencję, logiczną konsekwencją tego ostatniego stwierdzenia jest wniosek, iż są one współodpowiedzialne za cierpienie.
Druga Szlachetna Prawda o Przyczynie Cierpienia[edytuj | edytuj kod]

"Oto, mnisi, jest Szlachetna Prawda o Powstawaniu Cierpienia:
"Pragnienie, które tworzy dalsze stawanie się – któremu towarzyszy namiętność i zachwyt, znajdujące rozkosz to tu, to tam – pragnienie zmysłowej przyjemności, pragnienie stawania się, pragnienie niszczenia się."[5]
Przyczyny powstawania cierpienia opisane są w naukach o Dwunastu Ogniwach Współzależnego Powstawania.
Trzecia Szlachetna Prawda o Ustaniu Cierpienia[edytuj | edytuj kod]

"Oto, mnisi, jest Szlachetna Prawda o Wygaśnięciu Cierpienia:
"[To] całkowite zaniknięcie i ustanie, wyrzeczenie się, zaniechanie, wyzwolenie, puszczenie pragnienia."[6]
Trzecia Szlachetna Prawda, która mówi o ustaniu cierpienia jest konsekwencją drugiej prawdy – jeśli przyczyną cierpienia jest pożądanie, to sposobem na usunięcie cierpienia jest wykorzenienie (wyeliminowanie) pożądania.
Stan doskonałego spokoju, który osiągany jest dzięki usunięciu tego korzenia cierpienia nazywany jest Nirwaną.
Czwarta Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej do Ustania Cierpienia[edytuj | edytuj kod]

W Czwartej Szlachetnej Prawdzie Budda mówi w jaki sposób można dojść do stanu wolności od cierpienia.
"Oto, mnisi, jest Szlachetna Prawda o sposobie praktyki wiodącej do wygaśnięcia cierpienia:
"Dokładnie ta Szlachetna Ośmioaspektowa Ścieżka – właściwy pogląd, właściwe postanowienie, właściwa mowa, właściwe działanie, właściwy żywot, właściwe dążenie, właściwe skupienie, właściwa medytacja."[7]
Warto zauważyć nierozerwalny związek pomiędzy Czterema Szlachetnymi Prawdami i Szlachetną Ośmioraką Ścieżką.
Cztery Szlachetne Prawdy stanowią część doktrynalną nauk buddyjskich, podkreślającą właściwe rozumienie. Natomiast Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, jest częścią praktyczną, mówiącą o (szeroko pojmowanej) dyscyplinie.
Razem więc stanowią niepodzielną jedność: Dharma (Nauka) i Vinaya (pāli. dyscyplina).

Proces ustawania Cierpienia (Dukkha) opisany jest poprzez Dwanaście ogniw współzależnego powstawania, gdzie pierwszym ogniwem oraz pierwotnym źródłem Cierpienia jest Niewiedza.
Information icon.svg Osobny artykuł: Dwanaście ogniw współzależnego powstawania.
Stan doskonałego ustania Cierpienia to Nirwana, gdzie następuje wyzwolenie od cyklu narodzin i śmierci, czyli samsary, ponieważ ustanie niewiedzy prowadzi do tego, że nie powstają splamienia i odpowiadająca im karma, a po śmierci nie dochodzi do kolejnego wcielenia (zgodnie z procesem reinkarnacji według dwunastu ogniw współzależnego powstawania).
Information icon.svg Osobny artykuł: Nirwana.
Siunjata to kluczowe pojęcie występujące w buddyzmie i jest niezbędnym pojęciem dla zrozumienia mahajany. Zgodnie z jej doktryną wszystkie rzeczy i dharmy są przejawieniami pozbawionymi realnego istnienia (pustymi). Szkoły buddyzmu wczesnego (tzw. hinajany) na ogół przyjmowały realne istnienie dharm, takimi jakimi wydają się przejawiać, choć zakładały brak tożsamości "ja". Zrealizowanie "pustości" (Siunjata) zjawisk oprócz doprowadzenia do wyzwolenia od cierpienia (dukkha) umożliwia w buddyzmie również osiągnięcie Doskonałego Oświecenia. Nauka o tym odnosi się do postawy bodhisattwy, który szuka Doskonałego Oświecenia nie tylko dla samego siebie, ale przede wszystkim w celu pomocy wszystkim czującym istotom.
Information icon.svg Osobny artykuł: Sunjata.
Podstawy buddyjskie wspólne dla wszystkich tradycji:
Wszystkie złożone zjawiska są nietrwałe.
Wszystkie naznaczone skazą (splamieniami i prowadzącą do nich odpowiednią karmą) rzeczy i zdarzenia są Cierpieniem (Dukkha).
Wszelkie zjawiska i stany są pustością i są pozbawione własnego istnienia, bądź braku tożsamości "ja".
Nirwana jest prawdziwym ustaniem Cierpień i Niewiedzy.
Hinajana[edytuj | edytuj kod]
Hinajana (sanskr. Mały Wóz) jest uznawana za jeden z trzech głównych i zarazem najwcześniejszy odłam buddyzmu. Nazwę wprowadzono z punktu widzenia nauk mahajany w odróżnieniu do wcześniejszych od niej 18 tradycyjnych szkół kanonu palijskiego, z których najbardziej znane to sautrantika i wajbaszika. Doktryny hinajany oparte są bezpośrednio na naukach Buddy - przede wszystkim trzech "koszach" kanonu palijskiego - vinaya (reguł dotyczących życia zakonnego, np. wg szkoły mulasarvastivady), sutrach Buddy oraz naukach abidharmy. Szkoły hinajany obecnie nie istnieją, choć jej nauki są nadal kultywowane jak podstawa nauk buddyzmu. Obecnie najbardziej zbliżoną do hinajany tradycją jest theravada.
Nauki hinajany akcentują indywidualną pracę nad umysłem, wyrzeczenie się niewłaściwych działań oraz wykonywanie właściwych, zgodnie z Ośmioraką Ścieżką, aż do osiągnięcia stanu nirwany, wyzwolenia od cierpień i przyczyn cierpienia.
Information icon.svg Osobny artykuł: Hinajana.
Mahajana[edytuj | edytuj kod]
Mahajana pochodzi z Indii i pierwotnie istniała w północnej części tego subkontynentu, na terenie współczesnego Pakistanu. Jak wynika z obecnych badań źródłem nauk mahajany jest wyłoniona na bazie przekazu Buddy Siakjamuniego ok. 320 r. p.n.e. tradycja mahasanghika. Podczas pierwszego stulecia naszej ery mahajana rozprzestrzeniła się na tereny Dalekiego Wschodu. Następnie w Indiach z mahajany wyodrębniła się wadżrajana i w ósmym wieku naszej ery została przeniesiona do Tybetu i dalej do innych krajów Wschodu.
Mahajana jest systemem opartym przede wszystkim na sanskryckiej adaptacji Kanonu palijskiego. Charakterystyczną cechą buddyzmu mahajany na tle nauk hinajany jest zmiana ideału soteriologicznego, rozumienie "pustości" (sanskryt. Siunjata), gdzie głównymi doktrynami o niej są czittamatra i madhjamaka, nauki o naturze Buddy oraz zastosowanie terminu trzech ciał Buddy. Ideałem staje się nie arhat, tak jak w hinajanie, który osiągnął wyzwolenie od cierpień Nirwana poprzez wyrzeczenie się Samsary, ale bodhisattwa - czyli istota, która rozwinęła postawę bodhiczitty, aby osiągnąć Doskonałe Oświecenie dla pożytku wszystkich czujących istot poprzez praktykę Sześciu Paramit.
Information icon.svg Osobny artykuł: Mahajana.
Madhjamaka[edytuj | edytuj kod]
Madhjamaka, czyli "Droga Środka" (sanskryt: माध्यमक, Mādhyamaka, pinyin: Zhōngguānzōng; zwana też Śunyavada) - jest tradycją nauk mahajany na temat m.in. siunjaty usystematyzowaną przez Nagardżunę (ok. 150-250 r n.e.). Nagardżuna zawarł w madhjamace esencję nauk Buddy jakie on przekazywał w tzw. Drugim Obrocie Kołem Dharmy. Obecnie madhjamaka jest akceptowana jako najwyższa teoretyczna wiedza we wszystkich szkołach buddyzmu tybetańskiego oraz w innych tradycjach związanych z naukami mahajany np. w buddyzmie zen.
"Drogi Środka" jest teoretyczną doktryną na temat siunjaty poza wszelkimi "skrajnościami" błędów popadnięcia w omylnie rozumiany stan "pustości" jako nicości (nihilizmu) oraz błędów eternalizmu (inherentnego, wrodzonego i niezależnego istnienia zjawisk). Według buddyzmu tybetańskiego dotychczas w madhjamace wyodrębniły się trzy główne podszkoły doktrynalne: swatantrika, prasangika i szentong oraz inne prezentacje nauk madhajamaki, np stosowane w tradycji sakja kompleksowe podejście zwane "Wolnością od Skrajności" (transliteracja Wyliego: spros bral).
Information icon.svg Osobny artykuł: Madhjamaka.
Czittamatra[edytuj | edytuj kod]
Czittamatra - szkoła filozoficzna "tylko umysłu" wywodząca się od przekazu "jogaczary" o naturze buddy Maitrei przekazanego przez Asangę (Indie, IV w.n.e) oraz rozpowszechnionego przez Vasubandhu (Indie, IV). Główna obecnie występująca doktryna mahajany obok madhjamaki. Interpretację jogaczary jako czittamatry dokonali m.in. Dharmapala (530-561 r. n.e.), Sthiramati i Gunamati. Termin czittamatra, oznaczający z sanskrytu "Tylko Umysł", odnosi się do istnienia samoświadomego i samorozświetlającego się umysłu wolnego od dualizmu postrzegającego i postrzeganego aspektu doświadczania, który możliwy jest do urzeczywistnienia bezpośrednio w czasie praktyki buddyjskiej. Inherentne istnienie owego " tylko umysłu" jako natury umysłu i rzeczywistości negowane jest przez madhjamakę, która uważane jest za najbardziej precyzyjną doktrynę buddyjską przez mahajanę. Tym niemniej przekaz "jogaczary" na bazie którego wyodrębniono czittamatrę uważany jest jako dopełnienie madhjamaki przez niektóre nurty buddyjskie[1].
Information icon.svg Osobny artykuł: Czittamatra.
Wadżrajana[edytuj | edytuj kod]
Wadżrajana - kierunek buddyzmu , który wyodrębnił się w II wieku n.e. w Indiach w ramach tradycji mahajany, znacząco różniący się od niej metodami praktyk, który również pielęgnuje ideał bodhisattwy, rozwija miłujące współczucie (skt. bodhiczitty) dla pożytku wszystkich istot oraz zrozumienie natury rzeczywistości Siunjata i wiedzy o naturze Buddy. W tradycyjnej mahajanie bodhisattwa praktykuje postawę bodhiczitty oraz właściwe zrozumienie rzeczywistości, zgodnie z naukami o "pustości" (Siunjata) i naturze Buddy poprzez Sześć Paramit, zbierając stopniowo oraz oddzielnie (podczas medytacji lub poza nią) nagromadzenie zasługi i mądrości, niezbędne, aby osiągnąć oświecenie, tj trzy ciała Buddy, co wg tradycyjnych tekstów powinno stać się w czasie trzech niezliczonych okresów (skt. kalpa) w przyszłych odrodzeniach bodhisattwy. Wadżrajana jest jednak szczególną ścieżką, gdyż umożliwia to bodhisattwie niezwykle szybko oraz jednocześnie, szczególnie poprzez praktykę tantr Jogi Najwyżej lub dzogczen, bezpośrednio prowadząc do oświecenia, tj trzech ciał buddy, już za życia praktykującego.
Information icon.svg Osobny artykuł: Wadżrajana.
Poglądy na siły nadprzyrodzone[edytuj | edytuj kod]

W buddyzmie nie kładzie się nacisku na osiąganie nadprzyrodzonych mocy i zdolności, ale na praktykę w celu osiągniecia wyzwolenia od Cierpień (Dukkha) i aby być pomocnym w tym dla innych. Podczas praktyki można uzyskiwać różne duchowe "doświadczenia" i rozwijać tzw. cudowne właściwości (w sanskrycie zwane siddhi) nie przywiązując się do nich. Przykładem może być jeden z najbliższych uczniów Buddy arhat Maudgaljajana znany z owych niezwykłych nadprzyrodzonych zdolności. Jeżeli chodzi o istnienie nadprzyrodzonych istot, buddyzm naucza, że oprócz świata ludzkiego też istnieją inne światy w samsarze. Jest on jednak religią, w której pojęcie Boga odgrywa drugorzędne znaczenie. Zasadniczym zagadnieniem, które umożliwia ostatecznie osiągniecie oświecenia, czyli doskonałego stanu Buddy, jest natomiast idea Siunjaty. Idei tej nie można pogodzić z dogmatami występującymi w innych religiach np. pojęciem Boga "Stwórcy", które również zaprzecza buddyjskim naukom o prawie przyczynowo-skutkowym (tzw. karmie), reinkarnacji, czy wspózależności wszystkich zjawisk (Dwanaście ogniw współzależnego powstawania).
Information icon.svg Osobny artykuł: Bóg w buddyzmie.
Etyka[edytuj | edytuj kod]

Podstawą etyki buddyjskiej jest Pańcasila:
Zobowiązuję się przestrzegać nakazu, by nie niszczyć żywych istot.
Zobowiązuję się przestrzegać nakazu, by nie brać tego co nie dane.
Zobowiązuję się przestrzegać nakazu, by powstrzymywać się od złego seksualnego prowadzenia się.
Zobowiązuję się przestrzegać nakazu, by powstrzymywać się od niewłaściwej mowy.
Zobowiązuję się przestrzegać nakazu, by powstrzymywać się przed spożywaniem napojów odurzających i narkotyków, które prowadzą do nieuważności.
Budda w swoim nauczaniu przywiązywał dużo wagi do współczucia, miłości oraz przebaczenia.
Poglądy na życie pośmiertne[edytuj | edytuj kod]

Buddyzm naucza reinkarnacji, jednak równocześnie odrzuca koncepcję duszy nieśmiertelnej i niezależnej (anatman). Po śmierci następuje rozpad człowieka na pięć składników, tzw. skandh - forma materialna, uczucia, rozum, wola, świadomość. Jedynie karma danego człowieka przeniesie się do przyszłego wcielenia. Zwolennicy mahajany w szkole czittamatry, mają jeszcze bardziej wysublimowaną teorię na temat rzeczywistości jako umysłu, który nie ulega procesowi umierania. Jednak najbardziej szczegółowe nauki o procesie rozpadu związanym z umieraniem opisane są w teorii wadżrajany, więcej czytaj Proces umierania w teorii wadżrajany.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Volker Zotz Historia filozofii buddyjskiej, Wydawnictwo WAM, 2007, ISBN 978-83-7318-878-5
Lama Jigme Rinpoche, o. Robert Le Gall, Frederic Lenoir Mnich i Lama, Wydawnictwo "KOS" (wydanie polskie), ISBN 83-86757-79-5