Temat: Język łotewski. Ewolucja języka łotewskiego na...

Język łotewski, czyli po łotewsku latviešu valoda to jedyny,
obok litewskiego, istniejący obecnie język bałtycki, język
bałtyckiej grupy językowej, język narodu łotewskiego. Języków
bałtyckich było więcej, np. pruski, ale zostały one wyparte,
głównie przez język niemiecki. Języki bałtyckie to prawdziwie
europejska mowa, gdyż to jedne z najstarszych języków w Europie.

Pamiętajmy(!), że język estoński (sąsiad łotewskiego) nie ma
kompletnie nic wspólnego z językami bałtyckimi (litewskim i łotewskim). Język estoński to język grupy fińskiej i najbliższy krewny języka fińskiego.

Język łotewski posiada liczne wpływy obce, głównie są to
wpływy z języków germańskich (przedewszystkim z niemieckiego,
ale też ze szwedzkiego), są też wpływy fińskie oraz
słowiańskie.
Od wczesnego średniowiecza aż do XIX wieku język łotewski był
pod bardzo silnym wpływem języka niemieckiego z uwagi na setki lat
niemieckiego panowania na ternie Łotwy oraz tego, że nawet w
późniejszych czasach, wyższą klasę społeczeństwa, na Łotwie,
stanowili Niemcy. Dlatego nawet podstawowe słowa jak np. TAK to w
łotewskim JA czy I to UN od niemieckiego UND.

Stara ortografia łotewskiego bazowała na niemieckim i nie
reprezentowała zbyt dobrze wymowy języka łotewskiego. Na
początku teksty pisane były używane przez niemieckich duchownych
do pomocy w ich pracach z Łotyszami. Początkowo zasady pisowni
były chaotyczne, np. było 12 wariantów pisania głoski "Š". W
1631 duchowny Georgs (Juris) Mancelis starał się usystematyzować
pisownię. Tak powstały pierwsze, systematyczne zasady pisowni
języka łotewskiego. Stara ortografia była używana do XX wieku,
gdy powoli zastępowano ją nowoczesną ortografią.

Tak ewoluował język łotewski, na podstawie modliwy "Ojcze Nasz":

PIERWSZA ORTOGRAFIA (od wczesnego średniowiecza do 16 wieku):

Muuſze Thews exkan tho Debbes
Sweetyttz thope totws waerdtcz
Enaka mums touwe walſtibe.
Tows praetcz noteſe
ka exkan Debbes tha arridtczan wuerſſon ſemmes
Muſze beniſke mayſe bobe mums ſdjoben.
Vnbe pammet mums muſſe parrabe
ka mehs pammettam muſſims parabenekims
Vnbe nhe wedde mums exkan kaerbenaſchenne
Seth atpeſthmums no to loune
Aefto thouwa gir ta walſtibe
vnbe tas ſpeez vnb tas Goobtcz tur muſſige
Amen

STARA ORTOGRAFIA (od 16 wieku do początków 20 wieku) :

Muhſu Tehvs debbeſîs
Swehtits lai top taws wahrds
Lai nahk tawa walſtiba
Taws prahts kai noteek
kà debbeſîs tà arirdſan zemes wirsû
Muhsu deeniſchtu maizi dod mums ſchodeen
Un pametti mums muhſu parradus [później parahdus]
kà arri mehs pamettam ſaweem parrahdneekeem
Un ne eeweddi muhs eekſch kahrdinaſchanas
bet atpeſti muhs no ta launa
Jo tew peederr ta walſtiba
un tas ſpehks un tas gods muhſchigi [później muhzigi]
Amen

NOWA ORTOGRAFIA (od początków 20 wieku do teraz):

Mūsu tēvs debesīs
Svētīts lai top tavs vārds
Lai nāk tava valstība
Tavs prāts lai notiek
kā debesīs, tā arī virs zemes
Mūsu dienišķo maizi dod mums šodien
Un piedod mums mūsu parādus
kā arī mēs piedodam saviem parādniekiem
Un neieved mūs kārdināšanā
bet atpestī mūs no ļauna
Jo tev pieder valstība
spēks un gods mūžīgi
Āmen

Witryna rastaucji na Łotwie- "Šefpavārs Vilhelms" czyli "Szef
Wilhelm" przedstawiająca godziny otwarcia w poszczególne dni
tygodnia:




Łotewskie książki z międzywojennej Łotwy:








Juris Kronbergs, jeden z łotewskich pisarzy:




Eriks Adamsons, inny łotewski pisarz:




Łotewscy pisarze: Juris Kronbergs, Eriks Adamsons, Inguna
Jansone, Uldis Bērziņš, Sandra Kalniete, Jānis Elsbergs, Edvīns
Raups.