Temat: Podatek w spółce ZOO
Za Onet.pl
Kiedy rodzina spłaca długi podatkowe przedsiębiorcy?
Przedsiębiorca odpowiada za zobowiązania podatkowe całym swoim majątkiem. Fiskus może zająć zarówno mienie związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, jak i prywatne. Kłopoty z powodu podatków niezapłaconych przez przedsiębiorcę mogą mieć jednak również jego najbliżsi: małżonek, dziecko pomagające w prowadzeniu firmy czy członek rodziny obdarowany przez niego mieszkaniem.
Majątek przedsiębiorcy
Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za niezapłacone podatki. Stanowi tak art. 26 Ordynacji podatkowej.
Egzekucja podatków nieuiszczonych przez osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą może więc zasadniczo objąć wszystko, co do niej należy. Fiskus może zająć zarówno majątek firmowy, np. towar, konta bankowe, wierzytelności pieniężne z tytułu dostaw, jak i mienie prywatne, np. mieszkanie, sprzęt fotograficzny, wyposażenie domu. Wyjątek stanowią rzeczy i prawa majątkowe niepodlegające egzekucji. Są to m.in.: narzędzia i inne przedmioty potrzebne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez dłużnika (z wyłączeniem środków transportu), niezbędne przedmioty urządzenia domowego, kwoty otrzymane z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych. Pełny katalog znajduje się w art. 8-10 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Sprzedaży mienia zajętego przez fiskusa można zapobiec na dwa sposoby. Pierwszy to wniesienie zarzutu zastosowania zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, drugi - wystąpienie z wnioskiem o zwolnienie wybranych składników majątku z egzekucji. Zarzut należy zgłosić w ciągu 7 dni od dnia doręczenia odpisu tytułu wykonawczego. Podatnik, kwestionując w ten sposób zajęcie określonego składnika majątku, np. samochodu, powinien wskazać mienie, które może być w zamian zajęte, np. konto bankowe. Jeżeli urząd skarbowy uzna podniesiony zarzut za uzasadniony, postanawia o zastosowaniu mniej uciążliwego środka egzekucyjnego. Zwolnienie określonych składników majątku z egzekucji jest natomiast dopuszczalne, gdy przemawia za tym ważny interes podatnika. Zwolnienie można uzyskać na czas oznaczony lub bezterminowo.
Dorobek małżeński
Przedsiębiorca, który jest w związku małżeńskim, odpowiada za zobowiązania podatkowe majątkiem osobistym oraz majątkiem wspólnym swoim i małżonka. Majątek "dorobkowy" tworzą przedmioty i prawa nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej - zasadniczo od momentu zawarcia związku małżeńskiego - przez oboje małżonków lub jednego z nich. Są to m.in. pobrane pensje, dochody z działalności gospodarczej, dochody z majątku wspólnego, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą natomiast przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością majątkową. Zalicza się do nich m.in. przedmioty nabyte przed ślubem, prawa autorskie, spadki (więcej w ramce).
Przedsiębiorcy, chcąc zabezpieczyć się przed zajęciem przez fiskusa całego majątku zgromadzonego po zawarciu związku małżeńskiego, często decydują się na sporządzenie umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową, tzw. intercyzy. Można ją podpisać zarówno przed, jak i po ślubie. Skutki prawne takiej umowy nie odnoszą się jednak do zobowiązań podatkowych powstałych przed jej zawarciem.
Rozdzielność majątkowa może powstać nie tylko w efekcie podpisania porozumienia, ale także orzeczenia sądu. Każdy z małżonków ma prawo wystąpić z powództwem o ustanowienie takiego ustroju majątkowego. Muszą jednak istnieć ku temu ważne powody. Skutki prawne ustanowienia w tym trybie rozdzielności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu. Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych przypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z datą wcześniejszą niż dzień wytoczenia powództwa.
Rozwód również nie uwalnia od odpowiedzialności za długi podatkowe przedsiębiorcy, które powstały w czasie trwania małżeństwa, a małżonków łączyła wspólność majątkowa - co najwyżej ogranicza zakres tej odpowiedzialności. Wynika to z art. 110 Ordynacji podatkowej. Urząd skarbowy może w drodze decyzji przenieść na rozwiedzionego małżonka odpowiedzialność za długi przedsiębiorcy z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej. Fiskusowi nie wolno jednak domagać się pokrycia należności niepobranych przez przedsiębiorcę w związku z pełnieniem funkcji płatnika albo inkasenta oraz odsetek i kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie.
To nie jedyne ograniczenie. Rozwiedziony małżonek odpowiada tylko do wysokości wartości jego udziału w majątku wspólnym. Fiskusowi wolno jednak zająć całe jego mienie. Egzekucja zobowiązania obciążającego byłego małżonka może być wszczęta dopiero wówczas, gdy ściągnięcie zaległości podatkowych z majątku przedsiębiorcy okaże się w całości lub w części bezskuteczne.
Małżonek oraz rozwiedziony małżonek może uzyskać zaświadczenie o wysokości zaległości podatkowych przedsiębiorcy powstałych w czasie trwanie wspólności majątkowej. Małżonek pozostający z przedsiębiorcą we wspólności majątkowej składa w tym celu wniosek i oświadczenie potwierdzające układ panujących między nimi stosunków majątkowych. Oświadczenie sporządza się na druku oznaczonym symbolem ORD-M. Składa się je pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Składanie fałszywych zeznań zagrożone jest karą pozbawienia wolności do 3 lat.
Małżonek niepozostający z przedsiębiorcą we wspólności majątkowej oraz były małżonek musi mieć zgodę przedsiębiorcy na wydanie zaświadczenia. Niezbędna jest zgoda pisemna. Podpis musi być urzędowo lub notarialnie poświadczony. Aby uzyskać zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach lub stwierdzające stan zaległości podatkowych, związanych z działalnością gospodarczą, potrzebna jest zgoda przedsiębiorcy wyrażona na piśmie, z jego podpisem i pieczęcią używaną dla celów tej działalności.
Rodzinne kłopoty
Długi podatkowe przedsiębiorcy mogą stać się zmartwieniem także tych członków rodziny, którzy pomagają w prowadzeniu firmy. Przewiduje to art. 111 Ordynacji podatkowej. Członkowie rodziny mogą być w drodze decyzji obarczeni odpowiedzialnością za zaległości podatkowe wynikające z działalności gospodarczej powstałe w okresie, w którym stale współdziałali z przedsiębiorcą, osiągając z tego tytułu korzyści. Stałe współdziałanie oznacza trwałe - a nie incydentalne - współdecydowanie, współkierowanie, współtworzenie firmy.
Krąg osób, które mogą znaleźć się w centrum zainteresowania fiskusa, jest bardzo szeroki. Obejmuje zstępnych (dzieci, wnuki itd.), wstępnych (rodziców, dziadków itd.), rodzeństwo, małżonków zstępnych, osoby pozostające z przedsiębiorcą w stosunku przysposobienia. Status członka rodziny mają również w tym zakresie konkubiny i konkubenci. Odpowiedzialność za firmowe zaległości podatkowe ponoszą ponadto małżonkowie, którzy pomagają w prowadzeniu działalności gospodarczej, mimo zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, zniesienia wspólności majątkowej przez sąd albo pozostawania w separacji. Za zaległości podatkowe nie odpowiada jednak osoba, wobec której na przedsiębiorcy ciążył obowiązek alimentacyjny, z tym że w zakresie wynikającym z tego obowiązku.
Zakres odpowiedzialności najbliższych jest ograniczony do wysokości uzyskanych korzyści. Nie obejmuje przy tym niepobranych przez przedsiębiorcę należności związanych z pełnieniem przez niego funkcji płatnika lub inkasenta, z wyjątkiem kwot niepobranych od wymienionych wcześniej osób uznawanych za członków jego rodziny.
Ryzykowne transakcje
Przedsiębiorcy, chcąc ochronić swój majątek przed zajęciem na poczet spłaty zaległości podatkowych, przekazują go czasami najbliższym w formie darowizny. Fiskus może dochodzić na drodze sądowej uznania takich transakcji za bezskuteczne w stosunku do niego.
Rozwiązanie to, nazywane skargą pauliańską, stosuje się w przypadkach spełniających warunki określone w art. 527-534 Kodeksu cywilnego. Po pierwsze, osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dokonanej z dłużnikiem, np. umowy darowizny. Po drugie, czynność prawna została przeprowadzona z pokrzywdzeniem wierzyciela. Oznacza to, że w wyniku czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed jej dokonaniem. Nie jest więc w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań finansowych. Po trzecie, dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Jeśli tą osobą trzecią jest osoba pozostająca z dłużnikiem w bliskim stosunku, np. małżonek lub dziecko, domniemywa się, że wiedziała o tym.
Umowy darowizny łatwiej jest podważyć. W przypadku gdy osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła dowiedzieć się, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Domniemywa się przy tym, że dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli był niewypłacalny w chwili dokonania darowizny lub stał się niewypłacalny w wyniku tej umowy.
Uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela za bezskuteczną nie można żądać po upływie 5 lat od daty tej czynności.
Urząd skarbowy, działając w imieniu Skarbu Państwa (wierzyciela), może więc podważyć transakcje prowadzące do wyzbywania się przez przedsiębiorcę majątku, jeżeli mają na celu udaremnianie ściągnięcia zaległości podatkowych. Wymaga to złożenia pozwu w sądzie przeciwko osobie, do której trafiły składniki mienia. Uznanie czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do Skarbu Państwa umożliwia prowadzenie egzekucji z przedmiotów majątkowych przekazanych przez przedsiębiorcę osobie trzeciej, np. mieszkania darowanego małżonkowi lub dziecku.
Osoba, która uzyskała korzyść majątkową, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu fiskusa żądającego uznania czynności za bezskuteczną. Są dwie możliwości. Pierwsza opcja to spłacić zaległości podatkowe obciążające przedsiębiorcę, druga - wskazać fiskusowi wystarczające do jego zaspokojenia mienie przedsiębiorcy.
Majątek osobisty każdego małżonka
» przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej
» przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił
» prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom
» przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków
» prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie
» przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość
» wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków
» przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków
» prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy
» przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.)
Ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.)
Ustawa z dnia 23.04.1964 - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121)
Gazeta Podatkowa nr 88 (1129) z dnia 3.11.2014, strona 13
Dział: Przewodnik Gazety Podatkowej
Autor: Małgorzata Żujewska
Źródło: Gazeta Podatkowa