Temat: Praca w gospodarstwie rolnym, a staż pracy
Oto odpowiedź, której pani poszukuje:
Cytuje za stroną internetową:
http://www.nszzfsg.org/opinie-prawne/25-opinia-w-spraw...
Opinia w sprawie zasad wliczania okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy.
1. Przedmiot: zasady wliczania okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy.
2. Stan prawny: - ustawa z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U.1990r., Nr 54, poz. 310), - ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 z późn. zm.), - ustawa z dnia 24 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. z 1998 r. Nr 24, poz.133 z późn. zm.), - rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 marca 1983 r. w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. z 1988 r., nr 2, poz. 10 ze zm.) - rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie sposobu i trybu zaliczania okresów służby i pracy do wysługi lat uwzględnianej przy ustalaniu wzrostu uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Straży Granicznej (Dz.U.2002 r., nr 99, poz. 902), - ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r., nr 16, poz.93 ze zm.).
Praca w indywidualnym gospodarstwie rolnym może być uznana do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Muszą być spełnione jednak ustawowe warunki. Jej wliczenie musi wynikać z przepisów, postanowień układu zbiorowego pracy albo porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania. Przy podejmowaniu decyzji o wliczeniu pracy na roli należy mieć na uwadze pojęcie „gospodarstwa rolnego”. Jego definicja znajduje się w art. 553 k.c., który za gospodarstwo rolne uważa grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Art. 1 ustawy z 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U.1990 r., nr 54, poz. 310, w skrócie: ustawa) określa tylko trzy rodzaje pracy w gospodarstwie, która daje prawo jej wliczenia do stażu pracy. Są to: 1. okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie prowadzonym przez współmałżonka, 2. przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem, 3. przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. Odnośnie pierwszego rodzaju pracy (gospodarstwa własnego lub małżonka) przyjęto w doktrynie i judykaturze, iż pod pojęciem prowadzenia gospodarstwa rolnego należy rozumieć samodzielną lub przy pomocy innych osób (osób bliskich, pracowników najemnych) faktyczną pracę w gospodarstwie rolnym wykonywaną na własny rachunek w charakterze właściciela bądź posiadacza w rozumieniu art. 336 kodeksu cywilnego (m.in. wyrok NSA z dnia 05.10.2001 II S.A. 1858/01 LEX nr 53365). Odnośnie drugiego rodzaju pracy (praca w gospodarstwie po 16 roku życia) art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy uzależnia zaliczenie tego okresu do stażu pracy od spełnienia łącznie dwóch warunków: objęcia gospodarstwa, tj. gospodarstwa rodziców lub teściów i rozpoczęcia jego prowadzenia osobiście lub ze współmałżonkiem. Nie jest natomiast konieczne, aby objęcie i prowadzenie gospodarstwa rolnego następowało bezpośrednio po zaprzestaniu w nim pracy. Przepis ten ma zastosowanie także przy zbyciu gospodarstwa i niezależnie od czasu, przez jaki było ono prowadzone (wyrok SN z dnia 07.09.1999 r.,I PKN 250/99, OSNP 2001/1/10, wyrok SN z dnia 16.12.1994 r., I PRN 115/94 OSNP 1995/16/205). Warunek z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy spełnia również objęcie gospodarstwa rolnego rodziców lub teściów w samoistne posiadanie na podstawie nieformalnej umowy darowizny, tak przyjął SN w uchwale z dnia 16.01.1996 r., I PZP 36/95,OSNP 1996/13/181). Dla przyjęcia ostatniego rodzaju pracy (praca jako domownik) wymagane jest osiągnięcie statusu domownika. Jak należy rozumieć domownika, wyjaśnia obecnie art. 6 pkt 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 1998 r. nr 7, poz. 25 ze zm.). Jest to osoba bliska rolnikowi, która spełnia następujące warunki: - ukończyła 16 lat, - pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, - stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. Powyższa definicja nie jest tożsama z definicją domownika zawartą w przepisach starej ustawy z dnia 24 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, obowiązującej od dnia 1 stycznia 1983 r. do dnia 31 grudnia 1990 r., zgodnie z którą pod pojęciem domownika należało rozumieć członków rodziny rolnika i inne osoby pracujące w gospodarstwie rolnym, jeżeli pozostawałyby we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, ukończyły 16 lat i nie podlegały obowiązkowi ubezpieczenia na podstawie innych przepisów, przy czym praca w gospodarstwie rolnym stanowiła ich główne źródło utrzymania. Według § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 marca 1983 r. w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. z 1988 r., nr 2, poz. 10 ze zm.) praca domownika w gospodarstwie rolnym nie stanowi głównego źródła utrzymania, jeżeli domownik między innymi kształci się w szkole ponadpodstawowej lub wyższej. Od dnia 1 stycznia 1991 r. pobieranie nauki w szkole przez domownika nie wyklucza zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym przy ustalaniu prawa do świadczeń pracowniczych. Wobec wskazanej zmiany przepisów, możliwość zaliczenia określonego okresu pracy, świadczonej w gospodarstwie rolnym w charakterze domownika, należy więc oceniać w świetle przepisów dotyczących ubezpieczenia społecznego rolników obowiązujących w okresie, w którym praca ta była wykonywana. Dla wliczenia okresów pracy w gospodarstwie rolnym w charakterze domownika pozostaje bez znaczenia, czy za okresy te opłacano składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Cel ustawy wskazany jest w jej tytule przez użycie zwrotu „okresy pracy”. Gdyby zamierzano ograniczyć stosowanie tej ustawy wyłącznie do okresów ubezpieczenia, za które opłacane są składki, to zostałyby umieszczone w niej stosowne zastrzeżenia, iż uwzględnieniu podlegają wyłącznie okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki. Stosowne zastrzeżenia poczyniłby również ustawodawca w definicji pojęcia „domownika”. Odprowadzanie składek z tytułu ubezpieczenia społecznego za osobę bliską rolnikowi, która spełnia łącznie wyżej wskazane warunki nie stanowi zatem dodatkowej, koniecznej podstawy do uznania pracy tej osoby za pracę wykonywaną przez domownika (tak też m.in. serwis informacyjny prawa pracy dla specjalistów do spraw personalnych „Aktualności kadrowe”, Luty 2006 , str. 9). Zamieszkiwanie poza gospodarstwem rolnym przez znaczną część roku oraz praca dorywcza w gospodarstwie rolnym lub w czasie przerw wakacyjnych lub ferii zimowych nie spełnia warunku, przewidzianego w art. 1 ust.1 pkt 3 ustawy. Każdy przypadek wskazywania na pracę w gospodarstwie rolnym powinien być oceniany indywidualnie, tzn. z uwzględnieniem wszelkich towarzyszących okoliczności, m.in. wieku osoby powołującej się na taką pracę, wykonywane czynności, charakter i rozmiar gospodarstwa, liczbę domowników oraz inne, nawet obiektywne, istniejące po stronie danej osoby np. uczęszczanie do szkoły w miejscowości znacznie oddalonej od miejsca zamieszkania - położenie gospodarstwa rolnego (wyrok SA w Rzeszowie z dnia 21.02.1995 r., III Aur 3/95). Praca w gospodarstwie rolnym musi być udokumentowana. Art. 3 ustawy określa, w jakiej formie należy to uczynić. Według niego pracownik powinien przedstawić zaświadczenie z urzędu gminy potwierdzające okresy pracy w gospodarstwie rolnym osoby zainteresowanej, w oparciu o posiadane przez nią dokumenty, takie jak np. rejestry gruntów, księgi podatkowe itp. Jeśli urząd gminy nie dysponuje dokumentami uzasadniającymi wydanie takiego zaświadczenia, ma obowiązek zawiadomić o tym zainteresowanego na piśmie. Wówczas istnieje możliwość udowodnienia okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym zeznaniami co najmniej dwóch świadków zamieszkujących w tym czasie na terenie, na którym jest położone gospodarstwo rolne. Ustawodawca nie uregulował jednak, przed kim i w jakim trybie powinny być złożone zeznania świadków. Przyjmuje się, że powinno to nastąpić przed urzędnikiem gminy, a nie np. przed zainteresowanym pracodawcą. Złożone zaświadczenie podlega ocenie zakładu pracy, jak każdy inny dowód. Zakład pracy może więc (i w zasadzie - zgodnie z ustawą - powinien) nie przyznać prawa do danego świadczenia pracowniczego, zwłaszcza gdy sam dysponuje dowodami wskazującymi na odmienny niż podany w zaświadczeniu stan faktyczny (T. Śmiśniewicz-Podgórska w artykule Praca na roli a świadczenia pracownicze, PUG 1993/2/14 – t.10).
Przepisy ustawy nie wymagają zatem od osoby zainteresowanej przedkładania pracodawcy innych dokumentów potwierdzających okresy jej pracy w gospodarstwie rolnym i ich nieprzedstawienie na ewentualne wezwanie zakładu pracy nie powinno pociągać dla pracownika negatywnych skutków. Jeśli pracodawca nie zaliczy okresu pracy w gospodarstwie rolnym mimo przedstawienia zaświadczenia z urzędu gminy, to powinien się liczyć z tym, że pracownik może wystąpić przeciwko niemu na drogę sądową.
W stosunku do funkcjonariuszy Służby Granicznej przepisy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie sposobu i trybu zaliczania okresów służby i pracy do wysługi lat uwzględnianej przy ustalaniu wzrostu uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Straży Granicznej (Dz.U.2002 r., nr 99, poz. 902) dopuszczają możliwość zaliczania takich okresów do wysługi lat uwzględnianej przy ustaleniu wzrostu uposażenia zasadniczego, jak również określają okoliczności wyłączające zaliczenie okresu służby lub pracy do wysługi lat, podmioty właściwe do ich zaliczania, sposób dokumentowania tych okresów oraz formę w jakiej następuje ich zaliczenie.
adw. Władysław Harkiewicz
Kancelaria Adwokacka adwokata Władysława Harkiewicza
16-400 Suwałki, ul. Kościuszki 66
Tel./fax (087) 563 02 66
Suwałki, dnia 17 października 2007 r.