Temat: Rura gazowa na działce budowlanej
Ma Pani szczęście o tyle, że w tym przypadku nie ma jeszcze mowy o zasiedzeniu służebności, na którą przedsiębiorcy przesyłowi często i gęsto się powołują.
Ja właśnie teraz mam jedną sprawę z linią energetyczną na tapecie. Poniżej są fragmenty z pisma do jednego z przedsiębiorców przesyłowych (może sobie Pani poczytać wskazane orzeczenia i ich uzasadnienia - bardzo rozjaśnią Pani wątpliwości):
Budujący na cudzym gruncie urządzenia przesyłowe musiał uzyskać prawo do dysponowania w ten sposób cudzą nieruchomością. W przypadku urządzeń przesyłowych ograniczenie prawa własności jest jeszcze dalej idące, bo pociąga za sobą konieczność stałego dostępu do tych urządzeń. Jak trafnie podnosi się w orzecznictwie Sądu Najwyższego stałe korzystanie z linii przesyłowej, polegające na prowadzeniu prac o charakterze konserwacyjnym lub naprawczym, zakłada konieczność swobodnego dostępu do tych urządzeń, a uprawnień tych nie gwarantuje decyzja w sprawie lokalizacji szczegółowej, decyzja o pozwoleniu na budowę, jak też zgodność budowy z wymaganiami ustawy Prawo budowlane (tak SN m.in. w wyroku z dnia 9 sierpnia 2005 r., sygn. akt: IV CK 82/05; wyroku z dnia 29 stycznia 2008 r., sygn. akt: IV CSK 410/07; wyroku z dnia 6 maja 2009 r., sygn. akt: II CSK 594/08). Przedsiębiorstwo przesyłowe mogło uzyskać odpowiednie uprawnienia do ingerencji w prawo własności na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, czy to na podstawie umowy z właścicielem nieruchomości, czy to przez ustanowienie odpowiedniej służebności przez sąd. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 lipca 2007 r., sygn. akt: V CSK 120/07 "przepisy Kodeksu cywilnego w art. 244 i 245 § 1 i 2 k.c. określały sposób uzyskania prawa rzeczowego (służebności), uprawniającego do władania nieruchomością w charakterze posiadacza zależnego". Stosownie do treści art. 245 § 2 k.c. oświadczenie właściciela ustanawiającego takie prawo zależne wymagało formy aktu notarialnego. Jak dalej sąd wskazał "czynność dokonana bez zachowania takiej formy (...) nie mogła doprowadzić do ustanowienia służebności (por. wyrok SN z 8 lutego 1988 r., sygn. akt IV CR 45/88, OSNC 1990/2/33), a jedynie do nawiązania stosunku obligacyjnego podlegającego wypowiedzeniu. Kodeksowa regulacja prawna służebności (art. 285 § 1 k.c.) ukierunkowana na polepszenie korzystania z nieruchomości nie odpowiada potrzebom gospodarczym w razie budowy trwałych urządzeń liniowych należących do przedsiębiorstwa, które może przecież funkcjonować bez nieruchomości, a gdyby nawet je miało, to użyteczność i wartość nieruchomości nie jest istotnym czynnikiem w planowaniu inwestycji. Mimo tego niedostosowania praktyka przyjęła konieczność stosowania przepisów dotyczących służebności gruntowych do regulacji władztwa polegającego na budowie linii przesyłających energię, wodę, gaz itp. Stanowisko takie, mimo kontrowersyjności tej koncepcji, konsekwentnie wyrażał Sąd Najwyższy pod rządem Prawa rzeczowego z 1946 r. (vide: orzeczenie z dnia 31 grudnia 1962 r., sygn. akt II CR 1006/62, OSPiKA 1964, poz. 91), a następnie Kodeksu cywilnego (vide: uchwała SN z 3 czerwca 1965 r., sygn. akt III CO 34/65, OSNC 1966/7-8/109; wyrok SN z 8 września 2006 r., sygn. akt II CSK 112/06, M.Prawn. 2006/19/1016; uchwała SN 17 stycznia 2001 r., sygn. akt III CZP 79/02, OSNC 2003/11/142), zastrzegając tylko, aby umowy te nie tworzyły nowych nieznanych praw rzeczowych. Działalność gospodarcza pozwanej Spółki poddana prawom rynku, trwająca w tej formie prawnej od początku lat 90, usprawiedliwia wymaganie powoda uregulowania stanu prawnego linii przesyłowych niebędących częścią składową nieruchomości gruntowych, skoro doszło do konfliktu interesów Spółki i właściciela, a próba ustalenia na przyszłość wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości nie powiodła się. Należy bowiem zaznaczyć, że korzystający z cudzego mienia, w braku odmiennej umowy, powinien płacić odpowiednie wynagrodzenie. Wcześniej wyrażana zgoda na ułożenie linii przesyłowej może być odwołana, co w braku ustawy ograniczającej prawo własności wymaga podejmowania negocjacji przynajmniej w zakresie wynagrodzenia; żądanie przeniesienia urządzeń (art. 222 § 2 k.c.) podlegałoby ocenie pod kątem zgodności z gospodarczym i społecznym przeznaczeniem prawa, aż do odmowy udzielenia właścicielowi ochrony (art. 5 k.c.). Nie zwalnia to jednak przedsiębiorcy z obowiązku uiszczania wynagrodzenia, skoro odbiorcy gazu ponoszą koszty jego przesyłania i nie ma uzasadnienia aksjologicznego dla obciążania tymi kosztami właścicieli nieruchomości obciążonych”.
W księdze wieczystej nieruchomości nie są uwidocznione żadne ograniczone prawa rzeczowe, w tym żadna omawiana w niniejszym przypadku służebność przesyłu (jako służebność gruntowa). Z faktu tego wynika wniosek, iż uprawnienie do wykonania robót budowlanych na nieruchomości, jak również do korzystania z niej w celu dokonywania konserwacji i napraw urządzeń przesyłowych, nie zostało zagwarantowane w postaci odpowiedniej służebności.
O ile zatem przedsiębiorca przesyłowy nie korzysta z ustanowionej służebności, to nawet uprzednio wyrażona zgodna na posadowienie urządzeń i ich utrzymywanie, nie oznacza powstania po stronie przedsiębiorstwa energetycznego prawa do korzystania z nieruchomości skutecznego wobec każdoczesnego jej właściciela. W przypadku wyrażonej uprzednio zgody na usytuowanie urządzeń przesyłowych i dostęp do nich właściciel może wypowiedzieć tę zgodę, a korzystający z cudzego mienia, wobec braku ustawy ograniczającej prawo własności, jest zobowiązany do podejmowania negocjacji przynajmniej w zakresie wynagrodzenia za korzystanie z cudzej rzeczy. Wypowiedzenie dotychczasowego sposobu korzystania z nieruchomości oznacza brak dalszych podstaw do ingerencji w prawo własności i konieczność umownego uregulowania tej kwestii. Zaniechanie bowiem prawnego uregulowania zasad korzystania z nieruchomości oznacza brak tytułu prawnego do dalszego ingerowania w sferę cudzej własności (tak SN w wyroku z dnia 6 maja 2009 r., sygn. akt: II CSK 594/08). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 kwietnia 2009 r., sygn. akt: II CSK 560/08 w odniesieniu do gruntów należących do Skarbu Państwa i wykorzystywanych przez zakład energetyczny poprzez posadowienie słupów i linii energetycznych "korzystanie z tych gruntów przez przedsiębiorstwo energetyczne pozwanego wymaga podstawy prawnej, nie odnoszącej się do samego postawienia słupów i rozwieszenia sieci energetycznej, co miało miejsce przed laty i zostało już rozpatrzone, ale do obecnego korzystania. Skoro strony przyznają, że nie ma między nimi zawartej stosownej umowy, a w nowych warunkach prawnych wykonywania własności przez podmioty prawa cywilnego nie występuje żadna podstawa do korzystania z własności Skarbu Państwa ex lege i nieodpłatnie, to mamy do czynienia z bezumownym korzystaniem z cudzej własności. Nie występuje żadne, jak podnosi się w skardze kasacyjnej pozwanego, "trwałe ograniczenie uprawnień właścicielskich Skarbu Państwa do nieruchomości i pozbawienie możliwości domagania się wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości przez stronę powodową". Jeśli tak, to pozwanego obciąża obowiązek zapłacenia powodowi należnego wynagrodzenia. (...) Dodać trzeba, że ze względu na sygnalizowane wcześniej wprowadzenie od dnia 3 sierpnia 2008 r. do kodeksu cywilnego przepisów o służebności przesyłu (ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, Dz.U. Nr 116, poz. 731), roszczenia o wynagrodzenie za bieżące korzystanie z gruntu w zakresie służebności przesyłu należy rozpatrywać z uwzględnieniem nowych przepisów (art. 305 1 - 305 4 k.c.) oraz zmienionego jednocześnie art. 49 k.c."
Podstawą obliczenia wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości są pożytki cywilne jakie z tej nieruchomości mógłby uzyskać właściciel zawierając umowę najmu czy też dzierżawy tej nieruchomości będącej w takim stanie, w jakim była w okresie, za jaki żąda wynagrodzenia – wysokość tego wynagrodzenia powinno się ustalać według stawek cen rynkowych (tak m.in. SN w wyroku z dnia 15 września 2005r., sygn. akt: II CK 61/05; w wyroku z dnia 11 maja 2005r., sygn. akt: III CK 556/04; w wyroku z dnia 7 kwietnia 2000r., sygn. akt: IV CKN 5/00).
Łukasz Łobodziec edytował(a) ten post dnia 12.10.10 o godzinie 08:13