Temat: Szara strefa w Polsce to prawie 11% PKB

Szara strefa w Polsce to prawie 11% PKB

Szara strefa w Polsce ma wartość 229 mld zł, co stanowi blisko 11 procent naszego PKB. To poważny problem, z którym - w większym lub mniejszym stopniu - borykają się wszystkie gospodarki europejskie. Szara strefa negatywnie wpływa na konkurencję rynkową, nie mówiąc już o miliardach, które każdego roku tracą finanse publiczne. W naszym kraju wielkość strat wynikających wyłącznie z utraconych dochodów z VAT oraz podatków dochodowych od działalności gospodarczej szacowana jest na 38,4 - 48,8 mld zł - czytamy w komunikacie z analizy opracowanej przez firmę EY.

Z tego tekstu dowiesz się m.in.:
Jak duża jest szara strefa w Polsce?
Czym różni się aktywna szara strefa od pasywnej?
Jakie straty dla finansów publicznych generuje istnienie szarej strefy?

Analiza przeprowadzona przez EY wykazała, że wartość szarej strefy w Polsce wyniosła 229 mld złotych, co było równowartością 10,8% PKB. Za 9,9% PKB odpowiadała gotówkowa szara strefa, a za pozostałą jego część strefa niemonetarna, a więc przede wszystkim produkcja wytwarzana przez gospodarstwa domowe na własny użytek. Szacunkowe straty wynikające z gotówkowej szarej strefy (utracone dochody z
VAT oraz podatków dochodowych od działalności gospodarczej) kosztowały finanse publiczne 38,4 - 48,8 mld złotych (1,82% - 2,31% PKB w 2018 r.) - czytamy w komunikacie.

I wprawdzie - jak wyjaśnia EY - sama szara strefa ma wiele różnych „odcieni”, to wspólnym elementem dla zdecydowanej większości nierejestrowanych transakcji jest to, że są one realizowane w formie gotówkowej. W rezultacie badanie EY koncentruje się na nierejestrowanej wartości dodanej brutto powiązanej z płatnościami gotówkowymi, którą definiujemy jako gotówkową szarą strefą.

Szara strefa to wartość dodana (≈PKB) generowana w różnych rodzajach nierejestrowanej działalności. Odpowiada za pokaźną część luki podatkowej w Polsce, która stanowi różnicę pomiędzy wartością wpływów podatkowych, które teoretycznie powinny zostać uzyskane (przy założeniu pełnej zgodności ze wszystkimi obowiązującymi przepisami) a rzeczywistą wartością uzyskanych dochodów podatkowych.

Szara strefa w Polsce sukcesywnie się zmniejsza.
Ze względu na rolę, jaką odgrywa pieniądz gotówkowy, gotówkową szarą strefę można podzielić na jej część aktywną i pasywną. W przypadku usługi budowlanej czy naprawy samochodu po obniżonej cenie pod warunkiem braku wystawienia faktury, mamy do czynienia z aktywną szarą strefą. W tej sytuacji obie strony świadomie korzystają z dodatkowego zysku i dążą do ukrycia transakcji poprzez płatność gotówkową.

Z kolei w pasywnej szarej strefie tylko jedna ze stron – sprzedawca, osiąga korzyść z tytułu niezarejestrowania transakcji. Przykładem może być płatność za usługę w restauracji gotówką przy równoczesnym braku wydania paragonu. Brak paragonu nie wpływa na cenę zapłaconą przez klienta, ale umożliwia usługodawcy ukrycie transakcji i osiągnięcie dodatkowych korzyści z tytułu niezapłacenia podatku.

W aktywnej szarej strefie gotówka jest skutkiem, konsekwencją występowania szarej strefy i w tym przypadku promowanie płatności elektronicznych nie rozwiąże problemu, gdyż obie strony transakcji konsekwentnie będą korzystać z gotówki. Inna sytuacja ma miejsce w pasywnej szarej strefie, gdzie płatność gotówkowa jest źródłem, czynnikiem sprzyjającym niezarejestrowaniu transakcji.

Wówczas wprowadzenie zachęt czy innych mechanizmów promujących płatności elektroniczne mogłoby istotnie ograniczyć możliwości ukrycia transakcji, a tym samym sprzyjać obniżeniu pasywnej szarej strefy.

Z naszych szacunków wynika, że w 2018 r. gotówkowa szara strefa w Polsce wyniosła 9,9% PKB (228,7 mld PLN) i objęła prawie całą wartość dodaną wytworzoną w następujących obszarach: ukryta działalność, działalność nieformalna oraz działalność nielegalna - wyjaśnia Marek Rozkrut, Partner, Główny Ekonomista EY.

Do jej wyliczenia EY zastosował zmodyfikowaną i rozszerzoną analizę popytu na gotówkę (Currency Demand Analysis).
Według naszych wyliczeń, pasywna część gotówkowej szarej strefy stanowiła 7,9% PKB (168,0 mld PLN), natomiast aktywna szara strefa odpowiadała za 2,0% PKB (41,4 mld PLN) w 2018 roku. Niemonetarna szara strefa wyniosła natomiast 0,9% PKB (19,3 mld PLN) – dodaje Marek Rozkrut.

Szara strefa odpowiada za znaczną część luki podatkowej. W przypadku podatku VAT luka jest generowana nie tylko przez szarą strefę, ale także wyłudzenia podatku VAT, bankructwa firm, błędy czy spory dotyczące rozliczeń. Według wyliczeń EY, w 2018 r. z powodu gotówkowej szarej strefy utracone dochody z VAT w Polsce wyniosły 1,24% PKB (26,3 mld PLN), z czego 1% PKB (21,1 mld zł) wynikało z pasywnej szarej strefy. Był to równocześnie pierwszy rok, w którym oszacowany przez EY ubytek dochodów z VAT z tytułu szarej strefy był wyższy (choć nieznacznie) niż wstępnie szacowany przez Ministerstwo Finansów poziom całej luki VAT w 2018 r. (24,6 mld PLN).

Możliwe są następujące wyjaśnienia tej różnicy:
faktyczna luka VAT jest większa niż szacunek MF,
faktyczna gotówkowa szara strefa jest mniejsza niż szacunek EY i/lub
utracone dochody z VAT z powodu szarej strefy są mniejsze niż szacunek EY (np. gdyby się okazało, że szara strefa jest skoncentrowana w sektorach o relatywnie niskiej efektywnej stawce VAT).
...
http://www.egospodarka.pl/162005,Szara-strefa-w-Polsce...