Temat: Zapytanie o zamianę grzywny na karę zastępczą ?
„Czy upływ terminu 3 lat od dnia, kiedy należało uiścić zasądzone koszty procesu (art. 641 k.p.k.), stanowi przesłankę umorzenia z urzędu postępowania wykonawczego na podstawie art. 15§1 k.k.w.”?
W sytuacji, gdy nie nastąpi ściągnięcie kosztów procesu karnego w ciągu 3 lat od dnia, w którym należało je uiścić (art. 641 k.p.k.), postępowanie wykonawcze w tym zakresie należy umorzyć na podstawie art. 15§1 kodeksu karnego wykonawczego, wobec stwierdzenia przyczyny wyłączającej to postępowanie.
Artur K. wyrokiem Sądu Rejonowego w C. z dnia 13 listopada 2001r. w sprawie III K 680/01 został uznany winnym popełnienia czynu zakwalifikowanego z art. 278§3 i 5 k.k., za co wymierzono mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie zawieszono na okres próby wynoszący 2 lata.
Na podstawie art. 627 k.p.k. i art. 2 ust. 1 pkt 2 Ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych, od skazanego zasądzono koszty sądowe w kwocie 122 zł.
Postanowieniem z dnia 23 stycznia 2006r. Sąd Rejonowy w C. na podstawie art. 641 k.p.k. umorzył postępowanie wykonawcze w zakresie egzekucji kosztów sądowych z uwagi na przedawnienie ich ściągalności.
Powyższe postanowienie zaskarżył prokurator. Podniósł on zarzut obrazy przepisów prawa procesowego – art. 15§1 k.k.w. w zw. z art. 641 k.p.k., która miała wpływ na treść orzeczenia, gdyż jego zdaniem przedawnienie prawa do ściągania kosztów procesu nie może być podstawą umorzenia postępowania wykonawczego.
Wskazując na powyższe, prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że zasada jednolitości prawa nakazuje jednakowo traktować postępowanie przy egzekwowaniu kosztów zasądzonych w postępowaniu cywilnym i karnym, a zatem zgodnie z przepisami prawa cywilnego upływ terminu przedawnienia nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania z mocy prawa. Następstwem zaś jest to, że w przypadku przedawnienia egzekucji kosztów, nie może dojść do umorzenia postępowania wykonawczego na podstawie art. 15§1 k.k.w.
Sąd Okręgowy w C. rozpoznając wniesiony środek odwoławczy uznał, że wyłoniło się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy. Przedstawił je do rozpoznania Sądowi Najwyższemu w formie pytania: „czy upływ terminu 3 lat od dnia, kiedy należało uiścić zasądzone koszty procesu (art. 641 k.p.k.), stanowi przesłankę umorzenia z urzędu postępowania wykonawczego na podstawie art. 15§1 k.k.w.”?
Prokurator Prokuratury Krajowej w pisemnym wniosku wyraził pogląd, że termin określony w art. 641 k.p.k. jest cywilnoprawnym terminem przedawnienia i umorzenie postępowania wykonawczego dotyczącego kosztów procesu na podstawie art. 15§1 k.k.w. jest możliwe w warunkach określonych w art. 117§2 k.c.
Rozpoznając przedstawione zagadnienie prawne, Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przedstawiony problem ma dla praktyki sądowej ważkie znaczenie. Przykładem rozbieżności interpretacyjnych w tym zakresie jest choćby przywoływane w uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego pismo Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 19 sierpnia 2004r.
Przystępując do analizy tego problemu, bezsprzecznie należy zgodzić się z poglądem, że koszty procesu karnego mają charakter cywilnoprawny. Nie są bowiem karą. Obciążona nimi może zostać także osoba, która nie występowała w procesie karnym jako oskarżony. Co więcej, obejmują one wydatki Skarbu Państwa dokonane z tytułu uczestnictwa w procesie osób, które nie były jego stronami, jak choćby należności biegłych lub instytucji wyznaczonych do wydania opinii lub wystawienia zaświadczenia, należności świadków i tłumaczy, czy koszty ogłoszeń w prasie, radiu i telewizji.
Zgodnie z dyspozycją art. 25§1 k.k.w. – egzekucję zasądzonych roszczeń cywilnych, orzeczonej grzywny, świadczenia pieniężnego, należności sądowych oraz zobowiązania określonego w art. 52 k.k., prowadzi się według przepisów kodeksu postępowania cywilnego (z wyjątkami wprost wskazanymi w ustawie – art. 28 k.k.w.).
Oznacza to, że przepisy kodeksu postępowania cywilnego określają sposób i zasady prowadzenia egzekucji wymienionych roszczeń, świadczeń, należności i grzywien. Kodeks karny wykonawczy odsyła do tej części k.p.c., gdyż zbędne byłoby powtarzanie in extenso zawartych tam przepisów.
Zauważyć należy jednak, że odesłanie to dotyczy jedynie przepisów egzekucyjnych zamieszczonych w k.p.c., nie zaś całego systemu prawa cywilnego.
Odesłanie następuje do przepisów o egzekucji świadczeń pieniężnych (tytuł II i odpowiednie przepisy tytułu I części trzeciej k.p.c.). Dotyczy więc samych metod i zasad prowadzenia egzekucji, nie zaś uregulowań cywilnoprawnych dotyczących kosztów procesu cywilnego, gdyż te nie zostały zamieszczone w k.p.c., lecz w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005r., Nr 167, poz.1398), a wcześniej w stanowiącej jej odpowiednik ustawie z dnia 13 czerwca 1967r. (Dz. U. z 1967r., Nr 24, poz.1100).
Co najistotniejsze, odesłanie to, a nawet sam charakter instytucji kosztów sądowych, nie zmieniają faktu, że są to koszty procesu karnego i jako takie, są z nim integralnie związane. Wszak nie może budzić najmniejszej wątpliwości, iż koszty postępowania karnego, nie stają się od chwili ich zasądzenia odrębną instytucją i że nie przestają być poddane reżimom procedury karnej, czego wymownym przykładem jest choćby cały zespół zagadnień związanych z postępowaniem zażaleniowym, które przecież nie jest prowadzone przez sądy cywilne, lecz przez sądy karne w oparciu o przepisy procedury karnej, a nie cywilnej.
Dobitnie zatem stwierdzić należy, że rozwiązania postawionego problemu poszukiwać należy wyłącznie na gruncie instytucji prawnokarnych, a mianowicie w art. 15§1 k.k.w., który stanowi, że: „sąd umarza postępowanie wykonawcze w razie przedawnienia wykonania kary, śmierci skazanego lub innej przyczyny wyłączającej to postępowanie”.
Jedną zaś z przyczyn wyłączających prowadzenie postępowania o charakterze karnym jest przedawnienie.
Tak też zagadnienie to postrzegane jest w piśmiennictwie (vide: K. Postulski /w:/ Z. Hołda, K. Postulski, Kodeks Karny Wykonawczy. Komentarz, Gdańsk 1998r. – teza 14 do art. 15, str. 68: „przedawnienie prawa do ściągnięcia zasądzonych kosztów (art. 641 k.p.k.) stanowi ujemną przesłankę postępowania wykonawczego w rozumieniu art. 15§1 i powoduje umorzenie postępowania w tej części”, oraz S. Pawela: Kodeks Karny Wykonawczy. Praktyczny komentarz, Warszawa 1999r., s. 80: „przedawnienie wykonania innych części orzeczenia, np. prawa do ściągnięcia zasądzonych kosztów (art. 641 k.p.k.) również stanowi ujemną przesłankę postępowania wykonawczego w znaczeniu art. 15§1 k.k.w.”.).
Art. 641 k.p.k. stanowi jednoznacznie, że prawo do ściągnięcia zasądzonych kosztów procesu przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, kiedy należało je uiścić.
Oznacza to zatem, że przewidziany w tym przepisie termin przedawnienia prawa do dochodzenia zasądzonych kosztów procesu odnosi się zarówno do możliwości egzekwowania ich przez Skarb Państwa, jak i strony, na rzecz których je zasądzono (vide: Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 listopada 1975, VI KZP 30/75 OSNKW 1976, z.1, poz.2, oraz J. Bratoszewski /w:/ Z. Gostyński /red./ Kodeks Postępowania Karnego. Komentarz, Warszawa 2004r., t. III, s. 947).
Bezprzedmiotowe byłoby zatem dalsze „utrzymywanie” trwania procesu wykonawczego prowadzonego z urzędu, w sytuacji, gdy żaden z wierzycieli nie może już podejmować żadnych skutecznych działań egzekucyjnych.
W ramach prowadzonej wykładni językowej, przede wszystkim jednak zwrócić należy uwagę na to, że art. 116 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przewiduje przedawnienie roszczenia Skarbu Państwa o uiszczenie kosztów sądowych, gdy tymczasem art. 641 k.p.k. wskazuje na to, iż przedawnieniu ulega prawo do ściągnięcia zasądzonych kosztów.
Zatem zapis z cytowanej ustawy o kosztach sądowych rzeczywiście wskazuje, że przedawnia się możność żądania przez Skarb Państwa od dłużnika zapłaty należności sądowych. Tymczasem kodeks postępowania karnego odwołuje się do „prawa do ściągania” należności, a więc zamyka definitywnie jakąkolwiek możliwość dochodzenia zapłaty kosztów, nawet opartą na dobrowolnym uiszczeniu ich przez zobowiązanego.
W tym kontekście, dostrzec należy treść art. 206§1 k.k.w. (jedynego przepisu regulującego zagadnienia wykonawcze w zakresie należności sądowych), który określa, że sąd wzywa osobę zobowiązaną do uiszczenia kosztów sądowych do ich zapłacenia w terminie 30 dni, a w razie bezskutecznego upływu tego terminu należności te ściąga się w drodze egzekucji. Przepis ten nie zawiera dla sądu jakichkolwiek wskazań co do dalszego postępowania po nieskutecznym zakończeniu egzekucji. W szczególności, nie zobowiązuje po upływie 3 letniego terminu z art. 641 k.p.k., do dokonywania kolejnych wezwań czy zapytań, które pozwoliłyby ustalić wolę dłużnika w zakresie wywiązania się z zapłaty należności.
Na koniec, dobitnie zauważyć należy, że gdyby nadając prymat zasadzie „jednolitości prawa” przyjąć, iż w jednakowy sposób należy prowadzić postępowania w przypadku egzekucji kosztów zasądzonych w procesie cywilnym i karnym, to art. 641 k.p.k. w ogóle byłby zbędny, gdyż upływ terminów przedawnienia roszczeń Skarbu Państwa uregulowany został w art. 116. (dawniej art. 25 ust. 1) ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Skoro zatem procedura karna nie odsyła do tych przepisów, ale wprowadza w art. 641 k.p.k. własne uregulowanie, należy to traktować jako podkreślenie autonomiczności procesu karnego w tym zakresie.
Stąd, przyjąć należy, że w sytuacji, gdy nie nastąpi ściągnięcie kosztów procesu karnego w ciągu 3 lat od ich prawomocnego zasądzenia /lub ustalenia ich wysokości – art. 626§2 k.p.k./, postępowanie wykonawcze w tym zakresie, wobec zaistnienia przyczyny wyłączającej to postępowanie, na podstawie art. 15§1 k.k.w., należy umorzyć.
Uchwała Sadu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2006 r. (sygn. akt I KZP 12/06).
пропозиції роботи
