Temat: Zaliczka za projekt
Prawo do odstąpienia od umowy na podstawie art. 644 zd. 1 k.c. przysługuje zamawiającemu w każdym czasie aż do momentu ukończenia dzieła. Zamawiający realizuje wskazane prawo przez złożenie jednostronnego oświadczenia woli.
Za nieukończone należy traktować dzieło, które nie nadaje się do wydania i odbioru (zob. uwagi do art. 643). W konsekwencji uprawnienie zamawiającego do odstąpienia od umowy wygasa z momentem zaoferowania mu przez przyjmującego zamówienie dzieła do odbioru jako ukończonego (tak też K. Kołakowski (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. II, 2006, s. 200; A. Brzozowski (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, 2005, s. 370; podobnie K. Zagrobelny (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2006, s. 1059, który zasadnie przyjmuje ewidentne wygaśnięcie prawa zamawiającego do odstąpienia od umowy na podstawie art. 644 zd. 1 k.c., jedynie w wypadku, gdy w związku z przedstawieniem do odbioru dzieło istotnie nadawało się do odbioru).
Ustawodawca w przepisie art. 644 zd. 1 k.c. używa jednoznacznego określenia "umówione wynagrodzenie", które uzasadnia operowanie ekwiwalentem, a nie jego surogatem czy też zryczałtowanym odszkodowaniem (kara za zawód), co sugeruje pewne podobieństwo konstrukcji z art. 644 k.c. do odstępnego (art. 396 k.c.; zob. uwagi do tego artykułu). Jednakże podobieństwo odstąpienia na podstawie art. 644 k.c. do odstępnego polega jedynie na tym, że oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą określonej sumy pieniężnej. Wydaje się zatem, że rozwiązanie z art. 644 k.c. jest szczególnego rodzaju konstrukcją prawną odstąpienia, zakładającą konieczność zapłaty "umówionego wynagrodzenia" za nieukończone dzieło jako świadczenia należnego w rozumieniu przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (z możliwością odliczenia zgodnie z przepisem art. 644 zd. 2 k.c. tego, co wykonawca "oszczędził z powodu niewykonania dzieła"; tak również R. Szostak, glosa do wyroku SN z 14 października 1998 r., II CKN 5/98, OSP 1999, z. 6, poz. 113).
W związku z odstąpieniem od umowy o dzieło na podstawie art. 644 k.c., od wskazanego w tej umowie wynagrodzenia zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła (art. 644 zd. 2 k.c.). Oszczędnością może być w tym wypadku w szczególności wartość majątkowa wszystkiego, co przyjmujący zamówienie musiałby zużyć do wykonania dzieła, a co wskutek zaniechania wykonywania dzieła może wykorzystać zarobkowo w inny sposób (w tym także czas potrzebny do wykonania zamówienia); szerzej zob. uwagi do art. 639). Ciężar dowodu powstania oszczędności przyjmującego zamówienie spoczywa w tej sytuacji na zamawiającym (art. 6 k.c.).
W cytowanym wyżej wyroku z 23 czerwca 2004 r. (V CK 587/03, niepubl.) SN uznał między innymi, że oszczędnością w rozumieniu przepisu art. 639 k.c. nie jest samo zaoszczędzenie czasu wykonawcy i jego osobistego trudu. Wydaje się jednak, że zasadne jest pomniejszenie wynagrodzenia za wykonanie dzieła również o wykazaną przez zamawiającego (zgodnie z art. 6 k.c.) wartość korzyści, którą przyjmujący zamówienie osiągnął lub mógł osiągnąć w wyniku wykorzystania zaoszczędzonego czasu na inne cele (np. wykonanie innego dzieła (innych dzieł) na podstawie zawartej równolegle umowy); tak, słusznie, A. Brzozowski (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, 2005, s. 367; K. Zagrobelny (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2006, s. 1056; inaczej, dyskusyjnie, K. Kołakowski (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. II, 2006, s. 196, który przewiduje możliwość pomniejszenia wynagrodzenia za wykonanie dzieła o wartość korzyści, którą przyjmujący zamówienie w zaoszczędzonym czasie istotnie osiągnął (uzyskał), z wyłączeniem tego, co jedynie mógłby wtedy osiągnąć.
8. Przy określaniu oszczędności przyjmującego zamówienie powinno się uwzględniać także tzw. oszczędności podatkowe, w tym szczególnie oszczędności w podatkach pośrednich (VAT), a w niektórych wypadkach również podatkach dochodowych (vide Grzegorz Kozieł, komentarz do art. 644 kc)
пропозиції роботи
