Temat: Rzetelność i prawidłowość danych finansowych

Rzetelność i prawidłowość danych finansowych

Ustawa o rachunkowości wymaga – podobnie jak MSR – aby sporządzone przez jednostkę sprawozdanie finansowe prawidłowo, rzetelnie i jasno przedstawiało sytuację majątkową i finansową jednostki oraz jej wynik finansowy. Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, należy ująć w księgach rachunkowych i wykazać w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną.
Przez pojęcie prawidłowości zastosowanych zasad rachunkowości należy rozumieć to, że sprawozdanie finansowe zostało sporządzone zgodnie z istniejącymi przepisami prawa w zakresie rachunkowości, finansów, praw podatkowych i praw cywilno-handlowych, a przez jasność i rzetelność – że sprawozdanie finansowe w sposób pełny, uczciwy, dokładny i zgodny z treścią ekonomiczną przedstawia obraz osiągniętych wyników za okres objęty sprawozdaniem oraz sytuację majątkową i finansową jednostki na dzień kończący rok obrachunkowy.
Kanonom wiernego i rzetelnego obrazu przedsiębiorstwa podporządkowane są wszelkie inne zasady rachunkowości.

Ustawa nie określa bezpośrednio celu sprawozdania finansowego. Takie postanowienia zawierają MSR, jak też wiele innych zagranicznych standardów o krajowym zasięgu, m.in. amerykańskie US GAAP, brytyjskie UK GAAP i niemieckie DAS.
Artykuł 4 definiujący pojęcie rachunkowości w rozumieniu ustawy wymaga jedynie, aby jednostka stosowała określone ustawą zasady rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Dodatkowo, art. 8 ust. 1 ustawy wymaga, aby jednostka dokonując wyboru rozwiązań dopuszczonych ustawą i dostosowując je do swoich potrzeb zapewniała wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności. Można zatem przyjąć, że głównym celem sprawozdania finansowego jest prawidłowe i rzetelne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej jednostki, jej wyniku finansowego i osiągniętej rentowności w okresie sprawozdawczym.

Głównymi odbiorcami sprawozdań finansowych są wierzyciele i inwestorzy. Mając to na uwadze, sprawozdania finansowe powinny zawierać te informacje, które są przez te grupy uważane za niezbędne. Z reguły potrzeby informacyjne inwestorów są wielowymiarowe, gdyż dotyczą zarówno oceny zdarzeń historycznych, jak i prognozy przyszłej rentowności.

Sprawozdanie finansowe powinno zawierać zarówno informacje dotyczące skutków finansowych transakcji już zakończonych w okresie sprawozdawczym, jak też dostarczyć istotnych informacji o zdarzeniach zaistniałych w okresie sprawozdawczym, ale których skutki finansowe dopiero się ujawnią w przyszłych okresach sprawozdawczych. Siłą rzeczy, znaczna część informacji odnośnie przyszłych zdarzeń może zostać przedstawiona wyłącznie w formie informacji uzupełniających. Zakres i forma informacji dodatkowej to klasyczne problemy każdego sprawozdania finansowego. Jakie i w jakiej formie informacje powinna udostępnić jednostka czytelnikowi sprawozdania finansowego, aby był on w stanie podjąć rozsądne decyzje finansowe?
W uproszczeniu, sprawozdanie finansowe – pod rygorem prawidłowości i rzetelności – powinno zawierać wszystkie istotne informacje umożliwiające inwestorom podjęcie racjonalnych decyzji, przedstawione w sposób jasny i zrozumiały.

W teorii rachunkowości próbuje się rozwiązać te kwestie określając normy (cechy jakościowe) sprawozdania finansowego, jakimi jednostka sprawozdawcza powinna się kierować sporządzając sprawozdanie finansowe, zwłaszcza w sytuacji, gdy regulacje prawne lub środowiskowe nie zawierają szczegółowych wytycznych. W międzynarodowych standardach rachunkowości, brytyjskim i amerykańskim prawie bilansowym, cechy jakościowe sprawozdania finansowego zebrane zostały pod wspólną egidą True and Fair View lub Fair Presentation.

Pojęcie True and Fair View pierwotnie użyte w brytyjskim prawie bilansowym zastosowane zostało także w IV Dyrektywie Unii Europejskiej, aczkolwiek niektóre kraje członkowskie podczas późniejszej implementacji w narodowych ustawach o rachunkowości znacznie zmodyfikowały ten termin. Podobne założenia, choć ze znacznym ograniczeniem, zawiera znowelizowana ustawa o rachunkowości. Artykuł 4 ustawy zobowiązuje jednostki sprawozdawcze do stosowania określonych ustawą zasad rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Aby osiągnąć zakładane cele, w praktyce rachunkowości opracowanych zostało szereg cech jakościowych, jakimi powinna kierować się jednostka sporządzająca sprawozdanie finansowe. Powszechnie przyjętymi cechami tworzącymi prawidłową rachunkowość są:
• zrozumiałość,
• trafność,
• wiarygodność,
• przydatność,
• porównywalność,
• istotność.

Autor: dr Andre Helin, BDO Numerica