Temat: Ciężki żywot demaskatora.

Ciężki żywot demaskatora.

Zasada swobody wypowiedzi, czyli zakaz kneblowania ust, jest mało znanym problemem prawnym w rozgrywce między tajemnicą służbową bądź przedsiębiorstwa a prawem opinii publicznej do rzetelnej informacji.





24 sierpnia 1912 roku Kongres Stanów Zjednoczonych przyjął ustawę o prawie do wypowiedzi (anti-gag law), która dawała pracownikom rządowym prawo do bezpośredniego kontaktowania się z Kongresem, lub członkami komisji obu izb. Innymi słowy, była to pierwsza ustawa chroniąca demaskatorów (whistleblower).

Ustawa Lloyda-La Follette była początkiem procesu chroniącego
urzędników w Stanach Zjednoczonych przed nieuzasadnionym
odwołaniem ze stanowiska poprzez ujęcie w ustawie zapisu o
„słusznej sprawie”, jako tej, która wpływa na zwiększenie
wydajności służby. Postulat „słusznej sprawy” jest
zabezpieczony w niej dzięki gwarancji „przedstawienia informacji,
zwracając się zarówno do Kongresu, Komisji, lub członka
któregokolwiek z wymienionych podmiotów, a informacji tych nie
można odmówić, ani w żaden sposób na nie wpłynąć ”.

Ustawa został przyjęta jako odpowiedź na uregulowania wprowadzone w 1902 roku przez administrację Roosevelta w 1902 roku i Tafta w 1909 roku, które zakazywały federalnym pracownikom kontaktowania się z Kongresem bez autoryzacji swoich przełożonych.

Ideą ustawy, pierwszego prawa krajowego dotyczącego
demaskatorów, było chronienie przed reperkusjami tych, którzy
odważą się skrytykować pracodawców. Mimo, iż impulsem do
działania dla La Follette stanowiła skarga pracownika
chicagowskiej poczty na warunki sanitarne tam panujące, to dziś
prawo chroniące whistleblowerów służy często do ujawniania
przypadku korupcji i nadużyć.

Rozwój prawa przeciw kneblowaniu kolejny etap zaznaczył w 1978
roku w ustawie o reformie służby cywilnej. Jej celem, było
udostępnienie ustawodawcom nieocenzurowanych informacji od
pracowników federalnych. Kongres zezwolił w ten sposób na
bezpośredni kontakt pracowników, którzy zgłaszali przypadki
korupcji i niekompetencji przełożonych.

Przestępstwa, które najczęściej prowadzą do akcji pracowników
to defraudacje, korupcja i pogwałcenie praw obywatelskich. Niemniej
whistleblower nie może przekazywać informacji niesprawdzonych,
opartych na plotkach, czy pomówieniach.

Od czasu ustanowienia Lloyda-La Follette Law wprowadzano różne
ustawy dające pracownikom prawo wypowiedzi, włączając w to Clean
Water Act (1972), Surface Transportation Assistance Act (1982),
False Claims Act of (1982), czy Sarbanes-Oxley Act (2002).

Ciągle jednak wielu z whistleblowerów staje przed sądem za swoje działania. Tracą oni pracę, lub trafiają na niższe stanowisko, w drastycznych przypadkach są zastraszani. Taki los spotkał Franca Serpico, który odkrył korupcję w nowojorskiej policji. Późniejsze postrzelenie Serpico w twarz wiąże się z jego zeznaniami przed Komisją Knappa, która została powołana do zbadania oskarżeń o korupcję.

Historia policjanta mającego zeznawać w sprawie nieprawidłowości w NYPD została uwieczniona kreacją Ala Pacino w dramacie kryminalnym z 1973 roku pt. „Serpico” na podstawie książki Petera Maasa.

Kolejną demaskatorską była Cyntia Cooper z Worldcom i Sherron Watkins z Enronu. Obie zadenuncjowały przełożonych i wyeksponowały olbrzymie nadużycia w swoich firmach. Magazyn „Time” przyznał obu paniom tytuł „Osobowości 2002 roku”.

Jednak najsłynniejszym whistleblowerem był z pewnością W. Mark
Felt, pseudonim –„ Deep Throat”, który przekazał informacje
o udziale prezydenta Nixona w aferze „Watergate”.

Rewelacje dostarczone przez Felta doprowadziły do rezygnacji Nixona
i orzeczenia kar więzienia w stosunku do kilku współpracowników
prezydenta. Hal Holbrook zagrał „Deep Throat” w filmie
„Wszyscy ludzie prezydenta”, jednak w czasie jego kręcenia
personalia osoby kryjącej się pod tym pseudonimem nie były
jeszcze znane.

Natomiast w obrazie „The Insider” Russell Crow wcielił się w
postać innego whistleblowera – Jeffreya Wiganda, który 4 lutego
1996 roku w programie „60 minutes” oskarżył swoją firmę o
manipulowanie wynikami z laboratoriów i dodawanie do papierosów
słodkawej substancji o działaniu rakotwórczym. Władze CBS przez
wiele miesięcy nie wyrażały zgody na opublikowanie tego
miażdżącego dla producentów papierosów reportażu.

Źródła: absoluteastronomy.com; congress.gov; lawyersandsettlements.com; new-arch.rp.pl
Opublikowano w dniu 24.08.2017 r.przez Wydział Informacji i
Edukacji Antykorupcyjnej GSz CBA