Temat: DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie...

DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii.

UZASADNIENIE

1. KONTEKST WNIOSKU

•Przyczyny i cele wniosku

Do działań bezprawnych i przypadków nadużywania prawa może dojść w każdej organizacji, niezależnie od tego, czy jest ona organizacją prywatną czy publiczną, czy jest duża czy mała. Działania te mogą przybierać wiele różnych form, takich jak korupcja lub nadużycia finansowe, zaniedbanie obowiązków lub niedbalstwo. Jeśli nie zostaną w odniesieniu do nich podjęte odpowiednie działania zaradcze, mogą one niekiedy poważnie zaszkodzić interesowi publicznemu. Osoby pracujące dla danej organizacji lub utrzymujące z nią kontakt w związku ze swoją działalnością zawodową niejednokrotnie dowiadują się o takich działaniach jako pierwsze, dlatego też są najlepiej usytuowane do tego, by powiadomić o problemie podmioty zdolne do jego rozwiązania.

Działalność sygnalistów (ang. whistleblowers), tj. osób zgłaszających (w ramach danej organizacji lub organowi zewnętrznemu) lub ujawniających (opinii publicznej) informacje o nadużyciach uzyskane w kontekście związanym z pracą, przyczynia się do zapobiegania szkodom i wykrywania niebezpieczeństw i zagrożeń dla interesu publicznego, które w przeciwnym wypadku pozostałyby niewykryte. Osoby te często niechętnie zgłaszają jednak zastrzeżenia z obawy przed odwetem. Z tych względów zarówno na szczeblu europejskim 1 , jak i na szczeblu międzynarodowym 2 w coraz większym stopniu dostrzega się znaczenie zapewnienia skutecznej ochrony sygnalistów dla zagwarantowania należytej ochrony interesu publicznego.

Brak skutecznej ochrony sygnalistów stanowi źródło dalszych obaw co do negatywnego wpływu tego stanu rzeczy na wolność wypowiedzi i wolność mediów zagwarantowane w art. 11 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej („karta”). W trakcie dyskusji prowadzonych podczas drugiego corocznego seminarium w sprawie praw podstawowych pt. „Pluralizm mediów i demokracja”, zorganizowanego przez Komisję w listopadzie 2016 r., zwrócono uwagę na fakt, że ochrona sygnalistów jako źródeł informacji dla dziennikarzy ma kluczowe znaczenie dla zagwarantowania dziennikarstwu śledczemu możliwości należytego wypełniania powierzonej mu strażniczej roli. 3

Brak skutecznej ochrony sygnalistów może również utrudnić egzekwowanie prawa Unii. Sygnalizowanie nieprawidłowości stanowi – obok innych metod gromadzenia dowodów 4 – jeden ze sposobów przekazywania informacji na potrzeby krajowych i unijnych systemów egzekwowania przepisów, który zapewnia możliwość skutecznego wykrywania przypadków naruszenia przepisów unijnych, prowadzenia dochodzeń w sprawie tych naruszeń oraz ścigania ich sprawców.

Ochrona, z której mogą obecnie korzystać sygnaliści w UE, ma charakter rozdrobniony 5 . Brak ochrony sygnalistów w danym państwie członkowskim może wywierać negatywny wpływ na funkcjonowanie polityki UE w tym państwie, ale może również wywoływać skutki uboczne w innych państwach członkowskich. Na szczeblu UE sygnaliści są objęci ochroną tylko w określonych sektorach, przy czym zakres tej ochrony jest zróżnicowany 6 . Wspomniane rozdrobnienie i wymienione luki sprawiają, że w wielu sytuacjach sygnaliści nie są należycie chronieni przed odwetem. Sytuacja, w której potencjalni sygnaliści nie czują się dostatecznie bezpiecznie, aby ujawnić posiadane przez siebie informacje, przekłada się na niski poziom zgłaszania nieprawidłowości, a tym samym skutkuje „utratą szans” na przeciwdziałanie przypadkom naruszenia prawa Unii oraz ich wykrywanie, co może poważnie zaszkodzić interesowi publicznemu.

Orientacyjne wnioski na temat skali zjawiska niedoraportowania wśród sygnalistów można wyciągnąć z badań takich jak specjalne badanie Eurobarometr z 2017 r. dotyczące korupcji 7 : 81 % Europejczyków wskazało, że nie zgłosiło przypadków korupcji, których doświadczyło lub których było świadkiem. 85 % respondentów, którzy wzięli udział w konsultacjach publicznych zorganizowanych przez Komisję w 2017 r., uważa, że pracownicy bardzo rzadko lub rzadko zgłaszają obawy dotyczące potencjalnego zagrożenia lub potencjalnej szkody dla społeczeństwa ze strachu przed konsekwencjami prawnymi i finansowymi 8 . W badaniu przeprowadzonym przez Komisję w 2017 r. 9 , w którym przedstawiono powiązane z opisaną sytuacją czynniki wywierające negatywny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie jednolitego rynku, oszacowano, że w samym obszarze zamówień publicznych brak ochrony sygnalistów naraża UE jako całość na straty rzędu 5,8–9,6 mld EUR rocznie.

Instytucje Unii i wiele zainteresowanych stron wzywało do podjęcia działań na szczeblu UE, aby rozwiązać problem rozdrobnienia ochrony sygnalistów w UE. W swoich rezolucjach z dnia 24 października 2017 r. w sprawie uzasadnionych środków ochrony sygnalistów działających w interesie publicznym oraz z dnia 20 stycznia 2017 r. w sprawie roli demaskatorów w ochronie interesów finansowych UE 10 Parlament Europejski wezwał Komisję do przedstawienia przekrojowego wniosku ustawodawczego służącego zagwarantowaniu wysokiego poziomu ochrony sygnalistów w UE zarówno w sektorze publicznym, jak i w sektorze prywatnym, a także w instytucjach krajowych i unijnych. Rada zachęcała Komisję do zbadania możliwości podejmowania przyszłych działań w tym obszarze na szczeblu UE w swoich konkluzjach z dnia 11 października 2016 r. w sprawie przejrzystości podatkowej 11 . Organizacje społeczeństwa obywatelskiego i związki zawodowe 12 konsekwentnie wzywały do przyjęcia ogólnounijnych przepisów dotyczących ochrony sygnalistów działających w interesie publicznym.

W swoim komunikacie z 2016 r. pt. „Prawo Unii: lepsze wyniki dzięki lepszemu stosowaniu” 13 Komisja zwróciła uwagę na fakt, że egzekwowanie prawa Unii pozostaje wyzwaniem, oraz zobowiązała się do położenia „większego nacisku na egzekwowanie, aby prawo służyło interesowi ogólnemu”. W szczególności Komisja zwróciła uwagę na fakt, że „[w] przypadku wystąpienia problemu – na przykład w odniesieniu do badania poziomu emisji z pojazdów, zanieczyszczenia wody, nielegalnych składowisk odpadów lub bezpieczeństwa transportu – często okazuje się, że przepisy UE wprawdzie istniały, ale zabrakło ich skutecznego stosowania [...]”.

Zgodnie z tym zobowiązaniem celem niniejszego wniosku jest zapewnienie pełnego wykorzystania potencjału w zakresie ochrony sygnalistów, aby przyczynić się do poprawy sytuacji w zakresie egzekwowania przepisów. Przedstawiono w nim zrównoważony zbiór wspólnych norm minimalnych zapewniających sygnalistom zgłaszającym przypadki naruszenia przepisów w określonych obszarach polityki 14 wysoki poziom ochrony przed odwetem, jeżeli w danej sytuacji: ...
...
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CEL...