Temat: Nagroda im. Gieysztora  dla wrocławskiego  Ossolineum

Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu został laureatem IX edycji Nagrody im. prof. Aleksandra Gieysztora. Uroczystość wręczenia nagrody odbyła się we wtorek w Warszawie.

Nagroda przyznawana jest przez Fundację im. Leopolda Kronenberga za osiągnięcia w działalności na rzecz ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego.

Kapituła Nagrody im. profesora Aleksandra Gieysztora doceniła Zakład Narodowy Ossolińskich za "pozyskiwanie i gromadzenie najcenniejszych archiwalnych i bibliofilskich pozycji o wybitnym znaczeniu dla polskiej kultury narodowej już od 190 lat".

"Przyznanie nagrody ma szczególny związek z odzyskaniem najważniejszych materiałów archiwalnych stanowiących integralną część przedwojennych zbiorów Zakładu, a pozostałych na terenie Ukrainy" - zaznaczyła kapituła.

Obecny na uroczystości minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski podkreślił, że Ossolineum to instytucja, która "tworzy ciągłość". "W przypadku Polski dziedzictwo kulturowe jest niezwykle ważne, bo przez lata nie mieliśmy własnej państwowości. To właśnie kultura - zarówno ta materialna, jak i duchowa - pozwalała nam zachować ciągłość historii, walczyć o wartości podstawowe i najważniejsze - o zachowanie języka czy dbałość o polskie zabytki. Z tego też powodu wielki ukłon należy się tym, którzy opiekują się naszym dziedzictwem kulturowym" - powiedział Zdrojewski jednocześnie dziękując Fundacji Kronenberga za nagradzanie osób i instytucji zajmujących się ochroną dziedzictwa kulturowego.

Dyrektor Ossolineum Adolf Juzwenko podkreślił, że Nagrodę im. Prof. Aleksandra Gieysztora przyjmuje w imieniu całego Zakładu im. Ossolińskich "z ogromną radością i wdzięcznością".

"Jest ona wyrazem uznania dla 190-letniej służby polskiej nauce i kulturze w trudnym wieku XIX i w powikłanym wieku XX" - ocenił Juzwenko.

Fundacja Zakład Narodowy im. Ossolińskich została założona w 1817 roku przez Józefa Maksymiliana Ossolińskiego. Zgodnie z wolą założyciela, miała składać się ze zbiorów: książek, rękopisów, muzealiów oraz numizmatów; Zakład miał także wydawać własne pismo naukowe i opiekować się młodymi uczonymi.

Ossoliński nie doczekał uruchomienia Zakładu Narodowego we Lwowie. Zmarł w 1826 roku w Wiedniu. Zbiory zapisane Zakładowi zostały przewiezione do Lwowa w rok po jego śmierci.

Ossolineum stało się ośrodkiem nauki i kultury. W jego murach odbywały się coroczne spotkania naukowe, urządzano wieczory literackie i koncerty. Podjęto prace edytorsko-wydawnicze, które zaowocowały m.in. reedycją "Słownika języka polskiego" Samuela Lindego. W ossolińskiej oficynie wydawniczej, której początki wiążą się z uruchomieniem w 1829 roku drukarni, publikowano rozprawy z historii piśmiennictwa polskiego, podręczniki, prace krytyczne.

Instytucja została zlikwidowana po zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie w 1939 r. W czasie wojny wiele cennych zbiorów zostało skradzionych.

Część pozostałej we Lwowie kolekcji została w latach 1946-1947 przekazana do Wrocławia. Ze Lwowa przysłano wówczas ponad 217 tys. woluminów, w tym 7 tys. rękopisów. Szacuje się, że ok. 70 proc. przedwojennego zasobu Ossolineum pozostało we Lwowie. Od 1992 r. trwają negocjacje z Ukraińcami w sprawie dalszych losów tych zbiorów.

W roku 2003 nastąpił przełom w prowadzonych rozmowach, Ossolineum uzyskało możliwość pełnego dostępu do polskich kolekcji przechowywanych w Bibliotece im. Wasyla Stefanyka, z możliwością ich kopiowania oraz opracowania. Ze swej strony Ossolineum we Wrocławiu udostępniło w ten sam sposób swoje kolekcje Bibliotece im. Wasyla Stefanyka.

W 1953 r. Zakład Narodowy im. Ossolińskich został wcielony w struktury Polskiej Akademii Nauk i podzielony na dwie odrębne placówki: Zakład Narodowy im. Ossolińskich oraz Zakład Narodowy im. Ossolińskich - wydawnictwo.

W 1990 r. dyrektorem Ossolineum, wówczas jeszcze placówki PAN, został dr Adolf Juzwenko, który podjął starania o restytucję Fundacji. Wysiłki te zostały uwieńczone sukcesem 5 stycznia 1995 r., kiedy Sejm uchwalił ustawę o Fundacji - Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Ustawa nadała Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich status fundacji dotowanej z budżetu państwa, tym samym Ossolineum przestało być placówką podległą Polskiej Akademii Nauk. Dała też możliwość stopniowego przywracania pierwotnego kształtu Zakładu czyli trójczłonowej struktury -Biblioteki, Muzeum i Wydawnictwa.

Wydawnictwo Ossolineum funkcjonuje obecnie jako przedsiębiorstwo państwowe. Najbardziej znaną serią wydawniczą Ossolineum jest "Biblioteka Narodowa", ukazująca się nieprzerwanie od 1919 roku i obejmująca arcydzieła literatury polskiej i obcej.

Nagroda im. Aleksandra Gieysztora w wysokości 50 tys. zł przyznawana jest przez Fundację im. Leopolda Kronenberga (działającą przy banku Citi Handlowy) od 2000 roku.

W gronie dotychczasowych laureatów Nagrody znaleźli się m.in.: prezes Fundacji Pogranicze i dyrektor Ośrodka "Pogranicze - sztuk, kultur, narodów" w Sejnach, Krzysztof Czyżewski, Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami, dyrektor Warszawskiej Opery Kameralnej Stefan Sutkowski, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu prof. Kazimierz Piotr Zaleski.(PAP)