Ryszard
Mierzejewski
poeta, tłumacz,
krytyk literacki i
wydawca; wolny ptak
Temat: Magia kina
Wasyl MachnoCornelia Street Café
Elżbieta Czyżewska rozpruła obcasem
biały ekran lat 60.
i przyszła na spotkanie ze mną
już w 2004
- w nowym jorku -
razem z nią przypłynął
papierosowy dym
dwóch skręconych aluminiowym drutem
skrzydeł
skrzydła to się rozpościerały
to całkiem znikały
to ciągnęły się opuszczone - jak sztandary -
za jej plecami
Elżbieta spojrzała na mnie
i wykonała dwa ważne ruchy
- przysunęła twarde pudełko z papierosami
- i odsunęła kawę
jakbyśmy rozpoczęli nieskończoną
partię szachów
i uroniła klucz słów
którym zamknęła się
brama
jej przeszłości
podobno wszyscy wyjeżdżają
do Francji
bo tam
jeszcze można palić
w kawiarniach
kiedyś tam
można było spotkać
Sartre'a
który wciśnięty w kąt
- pisze -
bo boi się
samotności
te papierosy
wszystkich nas
wykończą
być może tak myśli - ale nie mówi
na głos
nie wszystko jest na sprzedaż Elżbieto*
nie wszystko:
jednak byle przeciąg
rozwiewa wszystkie nasze słowa Elżbieto
- te niedbale rozsypane ziarna kawy -
- te pospiesznie zapisane wiersze -
- te chwiejne zielone cienie - ?
i czemu - Elżbieto - wszystko staje się
popiołem
który strząsamy
do mokrej popielniczki?
czy właśnie nie tę świadomość
że nocny nowy jork
w żaden sposób nie zmieni
ani twojego ani mojego życia
schowasz - jak miętówkę -
do kieszeni?
tłum. Bohdan Zadura
*nie wszystko jest na sprzedaż Elżbieto – aluzja do roli Eli, żony zaginionego aktora,
w głośnym filmie autotematycznym Andrzeja Wajdy „Wszystko na sprzedaż” (1968) –
- jednej z ważniejszych ról filmowych Elżbiety Czyżewskiej. – R. M.
Elżbieta Czyżewska (ur. 1938-2010) – polska aktorka filmowa, jej pierwszym mężem był Jerzy Skolimowski, była bardzo popularna w latach 60-tych, stworzyła wiele niezapomnianych postaci w polskich filmach tamtego okresu, m. in. Renaty w „Mężu swojej żony”- reż. Stanisława Barei, 1960; Hanki Rębowskiej w „Żonie dla Australijczyka - reż. Stanisława Barei, 1963; Marusi
w „Gdzie jest generał” – reż. Tadeusza Chmielewskiego, 1963; zalotnej Frasquetty Salero
w „Rękopisie znalezionym w Saragossie” – reż. Wojciecha Hasa, 1964; Marii w „Giuseppe
w Warszawie” – reż. Stanisława Lenartowicza, 1964; Joanny w „Małżeństwie z rozsądku” –
- reż. Stanisława Barei. W 1967 roku wyjechała wraz ze swoim drugim mężem, amerykańskim dziennikarzem Davidem Halberstamem, do USA. Wyjazd ten spowodowany był uznaniem
w Polsce Halberstama za persona non grata, po jego krytycznym artykule o Władysławie Gomułce. Aktorka przyjechała jeszcze do Polski w 1968 roku, aby zagrać w filmie „Wszystko na sprzedaż”. Występuje nadal (ostatnia rola w 2006 r.) w filmach amerykańskich, grając jednak w większości role drugoplanowe. W polskim filmie pojawiła się też w: „Kocham kino” (Maria) –
- reż. Piotra Łazarkiewicza, 1987 i „Szczur” (Małpka) – reż. Jana Łomnickiego” (1995). W 2007 zmarła Jej siostra Krystyna, a w wypadku samochodowym zginął mąż David Halberstam. Aktorka wpadła wówczas w głęboką depresję, która towarzyszyła już Jej aż do śmierci. Zmarła trzy lata później, w nowojorskim szpitalu, na raka przełyku.
Elżbieta Czyżewska z Andrzejem Łapickim w filmie „Wszystko na sprzedaż”
- reż. Andrzej Wajda, 1968Ryszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 24.07.10 o godzinie 09:31