Temat: Cel i charakter grupy- bloga

Deregulacja zawodu detektywa wynika z dyrektyw UE o deregulacji szeregu zawodów. Warto jednak zadbać w interesie całego środowiska firm detektywistycznych oraz ich klientów, aby ustalić pewne standardy rzetelności działania firm detektywistycznych. Temu celowi służy ten blog stowarzyszenia KARTA 99.

Jest przyjęte w krajach o utrwalonej demokracji europejskiej że w społeczeństwie konieczna jest równowaga istnienia, działania, współpracy i wzajemnego oddziaływania 3 sektorów:
-Sektor I - organy władzy państwowej i samorządowej powinna ( goverment)
-Sektor II - prywatne przedsiębiorstwa
-Sektor III - Stowarzyszenia społeczne , N.G.O. - non goverment organisations

Gdy III sektor jest w społeczeństwie słaby ( np. Polska , Ukraina) dochodzi do szeregu społecznie szkodliwych zjawisk (np korupcja -czyli dogadywanie się "pod stołem" przedstawicieli I i II sektora).

Nazwa KARTA 99 powstało w 1999 r kiedy to po wprowadzeniu w życie konstytucji RP z 1997
dążąc do poprawienia sytuacji pokrzywdzonych przestępstwami w 1999 r. Ministerstwo Sprawiedliwości – we współpracy z instytucjami i organizacjami rządowymi i pozarządowymi – przygotowało Kartę praw ofiary.
Nasze Stowarzyszenie Obrony Praw Człowieka ,Obywatela i Konsumenta KARAT 99 potraktowało moment wprowadzenia tej karty jako impuls do konieczności sformułowania w Polsce analogicznej Kraty Poszkodowanego Obywatela i Konsumenta naruszającymi konstytucję RP i k.p.a. lub ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów działaniami na szkodę obywatela popełnianymi przez niektórych przedstawicieli "I i II sektora" .

POLSKA KARTA PRAW OFIARY
Ministerstwo Sprawiedliwości
Warszawa październik 1999 r.

PRZEDMOWA
Dążąc do poprawienia sytuacji pokrzywdzonych Ministerstwo Sprawiedliwości - we współpracy
z instytucjami i organizacjami rządowymi i pozarządowymi - przygotowało KARTĘ PRAW OFIARY.
Karta praw ofiary powołuje się na zagwarantowaną w Konstytucji przyrodzoną i niezbywalną godność
człowieka i obywatela, będącą źródłem jego wolności i praw, które władze publiczne mają obowiązek
szanować i chronić oraz fakt, iŜ Rzeczpospolita Polska jest państwem prawnym, urzeczywistniającym
zasady sprawiedliwości społecznej, w którym kaŜdy ma obowiązek przestrzegania prawa, a takŜe
zalecenia wypracowane przez międzynarodową społeczność kształtujące politykę postępowania z ofiarami
przestępstw.
W ostatnim czasie katalog praw pokrzywdzonego uległ znacznemu poszerzeniu. Wiedza o tym jest jednak
niewystarczająca, a praktyka odbiega od zasad określonych w obowiązujących przepisach. A przecieŜ
chodzi o to, aby uprawnienia ofiary były przestrzegane w praktyce, a nie pozostawały martwymi zapisami
ustawowymi.
Karta jest zatem zestawieniem obowiązujących praw przysługujących ofiarom przestępstw wraz
z instrukcją, konkretnie czego i od kogo ofiary przestępstw mogą się domagać. Karta ma stanowić pomoc
dla kaŜdego pokrzywdzonego w sytuacji, gdy jego prawa nie są respektowane oraz przypominać
policjantom, prokuratorom i sędziom, Ŝe dąŜąc do zebrania materiału dowodowego oraz ustalenia i
osądzenia faktycznych sprawców przestępstw nie mogą zapominać o szczególnej sytuacji
pokrzywdzonego.

Minister Sprawiedliwości
Hanna Suchocka






Polska Karta Praw Ofiary
TREŚĆ
Wszystkie polskie organizacje, instytucje i osoby prywatne stykające się w swojej pracy z ofiarami
przestępstw postanowiły dla poprawienia sytuacji ofiar w Polsce podpisać ten dokument.
Mając na względzie:
• zagwarantowaną w Konstytucji Rzeczpospolitej przyrodzoną i niezbywalną godność człowieka i
obywatela, będącą źródłem jego wolności i praw, które władze publiczne mają obowiązek
szanować i chronić (art. 30 Konstytucji RP);
• fakt, iŜ Rzeczpospolita Polska jest państwem prawa, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości
społecznej, w którym kaŜdy ma obowiązek przestrzegania prawa (art. 2 i art. 83 Konstytucji RP);
• zalecenia wypracowane przez międzynarodową społeczność kształtujące politykę postępowania z
ofiarami przestępstw, a w szczególności:
Deklarację ONZ o podstawowych zasadach sprawiedliwości dla ofiar przestępstw
i naduŜyć władzy z 1985 r.,
Europejską Konwencję o kompensacji dla ofiar przestępstw popełnionych z uŜyciem przemocy z
1983 r.,
Zalecenia Rady Europy Nr R(85)11 w sprawie pozycji ofiary w prawie i procesie karnym,
Zalecenia Rady Europy Nr R (87)21 w sprawie zapobiegania wiktymizacji i pomocy dla ofiar
przestępstw;
oraz
• rozumiejąc, iŜ posiadanie prawa oznacza rzeczywistą moŜliwość korzystania z procedur
gwarantujących ich realizację, zwłaszcza gdy są one naruszane lub nie wypełniane;
• rozumiejąc potrzebę podniesienia kultury prawnej poprzez realną egzekucję praw
obowiązujących;
• kierując się dobrem ofiar przestępstw oraz chęcią pomocy i naprawienia doznanej przez nie
krzywdy postanawiamy spisać i upowszechnić Polską Kartę Praw Ofiary.
I. Definicja i zakres uprawnień
1. Ofiarą w rozumieniu Karty jest osoba fizyczna, której dobro prawem chronione zostało bezpośrednio
naruszone lub zagroŜone przez przestępstwo, a takŜe jej najbliŜsi (art. 115 § 11 Kodeksu karnego [k.k.],
Rezolucja 40/34 Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 29 XI 1985 r., Deklaracja podstawowych zasad
sprawiedliwości dla ofiar przestępstw i naduŜyć władzy, pkt A [ONZ 85], art. 47 Konstytucji RP, art. 49 i
art. 51 § 2 Kodeksu postępowania karnego [k.p.k.]).
2. Ofiara ma prawo do:
1) pomocy,
2) godności, szacunku i współczucia,
3) wolności od wtórnej wiktymizacji,
4) dostępu do wymiaru sprawiedliwości,
5) mediacji i pojednania ze sprawcą,
6) do restytucji i kompensacji (ONZ 85, art. 2 Konstytucji RP, art. 2 § 1 [k.p.k.]).
3. Ofiara niezaleŜnie od tego, czy ujawniony został sprawca przestępstwa i czy ma miejsce postępowanie
karne (kiedy ofiara uzyskuje status pokrzywdzonego), bądź cywilne (kiedy ofiara uzyskuje status
poszkodowanego) oraz niezaleŜnie od więzi rodzinnej łączącej sprawcę i ofiarę winna uzyskać potrzebną
jej pomoc prawną, materialną, medyczną, psychologiczną i socjalną (art. 2, art. 31 pkt. 1,2; art. 32
Konstytucji RP, art. 2 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania karnego [k.p.k.], art. 49 § 1 k.p.k.).
II. Prawo do godności, szacunku i współczucia 4. Ofiara ma prawo do traktowania jej z godnością, szacunkiem i współczuciem. Do szczególnego
przestrzegania tego prawa zobowiązani są przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości, słuŜby zdrowia i
słuŜb socjalnych (art. 47 Konstytucji RP, art. 1 ust. 2 oraz art. 14.3 ustawy o Policji z 1990 r., Deklaracja
o Policji, przyjęta w 1979 r. przez Radę Europy oraz Kodeks ONZ postępowania funkcjonariuszy porządku
prawnego (Rezolucja nr 34/169 Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 17 XII 1979 r.), art. 30 ustawy o
zawodzie lekarza w zw. z art. 12 i art. 13 Kodeksu etyki lekarskiej z 1993 r., art. 8 Kodeksu
postępowania administracyjnego z 1960 r. [k.p.a.]),
5. Nie moŜna przerzucać odpowiedzialności za przestępstwo ze sprawcy na ofiarę. Nie moŜna
usprawiedliwiać przestępstwa tradycją, kulturą, stereotypami minimalizującymi winę sprawcy.
III. Prawo do bezpieczeństwa i zakaz ponownego dręczenia ofiary
6. Ofiara ma prawo do bezpieczeństwa i ochrony oraz poszanowania jej Ŝycia rodzinnego i prywatnego.
Ofiary nie wolno ponownie dręczyć naleŜy dołoŜyć wszelkich starań, by uniknęła ona powtórnej
wiktymizacji. Oznacza to zakaz wkraczania w prywatność ofiary i jej rodziny ze strony wszystkich, którzy
stykają się z nią w związku z popełnionym przestępstwem, w szczególności: przedstawicieli organów
państwowych, słuŜb medycznych i socjalnych, mediów (art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności z 1950 r. [KE], art. 191 § 3, art. 20 k.p.k.).
7. Ofiara ma prawo do traktowania ze szczególną troską i powagą przez organy wymiaru sprawiedliwości i
organy ścigania. Postępowanie w sprawie powinno być prowadzone tak, by uwzględniać interesy i stan
ofiary. Jej przesłuchania winny być: ograniczone do minimum, prowadzone w sposób kulturalny, wolne od
opóźnień, odwołań i zmuszania ofiary do wielokrotnego przeŜywania na nowo tragedii jakiej doświadczyła
(art. 30 Konstytucji RP, art. 231 k.k.)
8. Ofiara ma prawo do bezpieczeństwa osobistego, a obowiązkiem Policji i prokuratury jest jej to
bezpieczeństwo zapewnić (art. 14.3 i art. 15.1 pkt 3 ustawy o Policji, art. 231 § 1 k.k.).
9. Ofiara moŜe zaŜądać utajnienia swoich danych osobowych. (art. 184 k.p.k.).
10. Ofiara ma prawo domagać się zastrzeŜenia danych dotyczących jej miejsca zamieszkania do
wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu (art. 191 § 3 k.p.k.).
11. Ofiara ma prawo do zachowania anonimowości w sprawozdaniach prasowych, telewizyjnych,
w internecie i w innych mediach, dotyczących jej sprawy. (art. 13 pkt. 2 ustawy Prawo prasowe).
12. Właściwe organy państwowe są zobowiązane do przyjęcia kaŜdego zawiadomienia o przestępstwie
zgłoszonego przez ofiarę i podjęcia odpowiedniej interwencji. Dotyczy to równieŜ sytuacji gdy zagroŜenie
pochodzi od osoby dla ofiary bliskiej lub gdy ofiarą jest dziecko (art. 9, 10, 12 k.p.k. art. 15.1 pkt. 3
ustawy o Policji, rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 września 1990 r (Dz. U. Nr 70, poz. 409) w
sprawie trybu legitymowania, zatrzymywania osób, dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania
bagaŜy i sprawdzania ładunku przez policjantów).
13. Właściwe organy państwowe są zobowiązane do przyjęcia kaŜdego zawiadomienia zgłoszonego przez
osobę trzecią i podjęcia odpowiedniej interwencji (art. 304 k.p.k., art. 231 k.k.).
14. Ofiara ma prawo do uzyskania fachowej pomocy: psychologicznej, medycznej, materialnej i prawnej
od momentu zgłoszenia naruszenia lub groźby naruszenia dobra prawem chronionego. Oznacza to m.in.
prawo do wsparcia psychicznego, prawo do fachowej pomocy psychologicznej i prawnej od momentu
zawiadomienia o przestępstwie.
15. Ofiary przestępstw o podłoŜu seksualnym powinny być przesłuchiwane przez funkcjonariuszy Policji
tej samej płci, a gdy ofiarą jest dziecko przesłuchanie powinno odbywać się w obecności psychologa lub
osoby, którą dziecko darzy zaufaniem.
16. Ofiara nie powinna być naraŜona na dodatkowe dolegliwości wynikające z konieczności kontaktu ze
sprawcą czynu niedozwolonego. W sądach powinny istnieć odrębne pomieszczenia dla ofiar przestępstw,
by nie były one naraŜone przed rozprawą na kontakt z oskarŜonym, jego bliskimi i znajomymi.
IV. Prawo ofiary jako strony postępowania karnego do wymiaru sprawiedliwości
17. Ofiara ma prawo do swobodnego dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Ofiara ma prawo w granicach
przewidzianych w ustawie w sposób wolny od jakiegokolwiek przymusu lub oporu kształtować swoje
interesy prawne (art. 6 KE).
18. Prawo ofiary do pomocy i reprezentacji prawnej powinno być przynajmniej zrównane z prawami
przysługującymi oskarŜonemu. Ofiara powinna mieć np. prawo do bezpłatnego pełnomocnika, w tych
samych przypadkach, w których przyznaje się prawo sprawcy do obrońcy z urzędu.
19. Ofiara w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarŜenia publicznego moŜe działać jako strona w
charakterze oskarŜyciela posiłkowego. Od wniesienia aktu oskarŜenia aŜ do momentu jego odczytania w
sądzie ofiara moŜe złoŜyć oświadczenie, Ŝe chce działać jako strona w charakterze oskarŜyciela
posiłkowego. W razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o
umorzeniu postępowania pokrzywdzony moŜe w terminie miesiąca wnieść swój akt oskarŜenia do sądu
(art. 53, art. 54, art. 55 k.p.k.).
20. Ofiara ma prawo do rzetelnej, zrozumiałej dla niej i wyczerpującej informacji o przysługujących jej
prawach i procedurach ich dochodzenia (art. 16 k.p.k. w zw. z art. 2 i art. 83 Konstytucji RP).
21. Ofiara ma prawo do rzetelnej, zrozumiałej dla niej i wyczerpującej informacji na temat toczącego się
w sprawie postępowania.
22. Ofiara ma prawo do wystąpienia z powództwem cywilnym w celu dochodzenia w postępowaniu
karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. Ofiara moŜe to
uczynić aŜ do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej (art. 62 k.p.k., art. 69 k.p.k.).
23. Ofiara powinna mieć prawo do zebrania potrzebnych w jej sprawie dowodów bez naraŜenia na
dodatkowe koszty. Dotyczy to między innymi obdukcji lekarskiej i pomocy psychologicznej.
24. Ofiara ma prawo brać udział w czynnościach śledztwa lub dochodzenia toczącego się w jej sprawie
(art. 49 § 1 k.p.k., art. 302 § 2 k.p.k., art. 316 - 318 k.p.k.).
25. Ofiara ma prawo do składania wniosków o dokonanie czynności w toku postępowania
przygotowawczego, a więc zanim sprawa trafi do sądu (art. 315 k.p.k.).
26. Ofiara ma prawo wglądu do akt sprawy i sporządzania odpisów dokumentów występujących
w sprawie (art. 156 - 157 k.p.k., art. 159 k.p.k.).
V. Prawo ofiary jako strony postępowania karnego do mediacji i pojednania ze sprawcą
27. Ofiara ma prawo do mediacji i pojednania ze sprawcą. Ofiara ma prawo wystąpić z taką inicjatywą do
prokuratora lub do sądu (art. 53 § 3 k.k., art. 60 § 2 pkt 1 i 2 k.k., art. 46 k.k., art. 66 § 3 k.k., art. 320
k.p.k., art. 339 ,§ 4 k.p.k., art. 489 § 2 k.p.k.).
28. Ofiara ma prawo w sprawach z oskarŜenia prywatnego do pojednania i ugody (art. 489, art. 499, art.
492 - 494 k.p.k.).
29. Ofiara ma prawo na swój i oskarŜonego wniosek do porozumienia się ze sprawcą w kwestii
naprawienia szkody lub zadośćuczynienia (art. 341 § 3 i 4 k.p.k.).
VI. Prawo Ofiary do restytucji poniesionych szkód
30. Ofiara ma prawo do restytucji poniesionych przez nią szkód (A.8 - 11 ONZ 1985, art. 46 k.k.,art. 62
k.p.k.).
31. Sprawca czynu zabronionego powinien wyrównać ofierze poniesione szkody (czyli dokonać restytucji).
Przestępcy albo osoby trzecie odpowiedzialne za ich zachowanie powinni dokonać sprawiedliwej restytucji
na rzecz ofiar, ich rodzin lub osób pozostających na utrzymaniu. Restytucja powinna obejmować: zwrot
własności, zapłatę za doznaną krzywdę lub poniesioną stratę, zwrot wydatków poniesionych w wyniku
wiktymizacji, zabezpieczenie usług oraz przywrócenie praw (A.8 ONZ 1985). 32. JeŜeli sprawca lub inne uprawnione instytucje (np. ubezpieczenie) nie wyrówna szkód poniesionych
przez ofiarę, powinno się dąŜyć do zapewnienia kompensacji materialnej ze strony Państwa:
a. ofiarom, które doznały cięŜkiego uszkodzenia ciała lub uszczerbku na zdrowiu fizycznym lub
psychicznym w wyniku powaŜnych przestępstw,
b. rodzinie, a w szczególności osobom pozostającym na utrzymaniu ofiar, które poniosły śmierć lub
które dotknęło kalectwo fizyczne lub psychiczne w wyniku takiej wiktymizacji (A.12 ONZ 1985).
Opracowano w Prokuratorze Okręgowej w Świdnicy
na podstawie wydawnictwa Ministerstwa Sprawiedliwości
"Polska karta praw ofiary", Warszawa 1999 r.

Polska Karta Praw Ofiary
KOMENTARZ
Wszystkie polskie organizacje, instytucje i osoby prywatne stykające się w swojej pracy
z ofiarami przestępstw postanowiły dla poprawienia sytuacji ofiar w Polsce podpisać ten
dokument.
Mając na względzie:
• zagwarantowaną w Konstytucji Rzeczpospolitej przyrodzoną i niezbywalną godność człowieka i
obywatela, będącą źródłem jego wolności i praw, które władze publiczne mają obowiązek
szanować i chronić (art. 30 Konstytucji RP);
• fakt, iŜ Rzeczpospolita Polska jest państwem prawa, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości
społecznej, w którym kaŜdy ma obowiązek przestrzegania prawa (art. 2 i art. 83 Konstytucji RP);
• zalecenia wypracowane przez międzynarodową społeczność kształtujące politykę postępowania z
ofiarami przestępstw, a w szczególności:
Deklarację ONZ o podstawowych zasadach sprawiedliwości dla ofiar
przestępstw i naduŜyć władzy z 1985 r.,
Europejską Konwencję o kompensacji dla ofiar przestępstw popełnionych
z uŜyciem przemocy z 1983 r.,
Zalecenia Rady Europy Nr R(85)11 w sprawie pozycji ofiary w prawie i
procesie karnym,
Zalecenia Rady Europy Nr R (87)21 w sprawie zapobiegania wiktymizacji i
pomocy dla ofiar przestępstw;
oraz
• rozumiejąc, iŜ posiadanie prawa oznacza rzeczywistą moŜliwość korzystania z procedur
gwarantujących ich realizację, zwłaszcza gdy są one naruszane lub nie wypełniane;
• rozumiejąc potrzebę podniesienia kultury prawnej poprzez realną egzekucję praw
obowiązujących;
• kierując się dobrem ofiar przestępstw oraz chęcią pomocy i naprawienia doznanej przez nie
krzywdy postanawiamy spisać i upowszechnić Polską Kartę Praw Ofiary.
I. Definicja i zakres uprawnień
1. Ofiarą w rozumieniu Karty jest osoba fizyczna, której dobro prawem chronione zostało
bezpośrednio naruszone lub zagroŜone przez przestępstwo, a takŜe jej najbliŜsi (art. 115 § 11
Kodeksu karnego [k.k.], Rezolucja 40/34 Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 29 XI 1985 r.,
Deklaracja podstawowych zasad sprawiedliwości dla ofiar przestępstw i naduŜyć władzy , pkt. A
[ONZ 85], art. 47 Konstytucji RP, art. 49 i art. 51 § 2 Kodeksu postępowania karnego [k.p.k.]).
Komentarz
Mieć prawo to znaczy mieć realny dostęp i moŜliwość skorzystania z procedur gwarantujących realizację
naszych praw, zwłaszcza wtedy gdy są one naruszane lub nie wypełniane. Dlatego teŜ, tam gdzie jest to
moŜliwe, kaŜde z praw ofiary umocowane w obowiązującym prawie uzbrojone zostaje w procedury
gwarantujące egzekucję tych praw (ofiara ma prawo do...). Tam gdzie umocowania takiego brak, pojawia
się postulat wprowadzenia odpowiednich zmian w obowiązującym prawie (ofiara powinna mieć prawo
do...).
Stan prawny: Rezolucja 40/34 Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 29 XI 1985 r. w Deklaracji podstawowych
zasad sprawiedliwości dla ofiar przestępstw i naduŜyć władzy stanowi w pkt. A. iŜ:
1. Ofiarami są osoby, które indywidualnie lub zbiorowo poniosły uszczerbek na zdrowiu fizycznym
lub psychicznym, doznały zaburzeń emocjonalnych, strat materialnych lub istotnego naruszenia
swoich podstawowych praw w wyniku działania lub zaniechania będącego naruszeniem ustaw
karnych obowiązujących w Państwach Członkowskich, w tym równieŜ ustaw dotyczących
przestępnego naduŜycia władzy.
2. Dana osoba moŜe być uwaŜana w rozumieniu Deklaracji za Ofiarę niezaleŜnie od tego, czy
sprawca został ujawniony, zatrzymany, oskarŜony lub .skazany i niezaleŜnie od więzi rodzinnej
łączącej sprawcę i ofiarę. Pojęcie "Ofiara" obejmuje równieŜ, jeśli zachodzi taka potrzeba,
najbliŜszą rodzinę lub osoby pozostające na utrzymaniu bezpośredniej ofiary i osoby, które
doznały krzywdy w sytuacji zagroŜenia lub zapobiegnięcia wiktymizacji.
3. Postanowienia tu zawarte mają zastosowanie do wszystkich, bez względu na takie cechy, jak
rasa, kolor, płeć, wiek język, religia, obywatelstwo, przekonania polityczne i inne, wierzenia lub
praktyki kulturowe, majątek, urodzenie lub status rodzinny, pochodzenie etniczne lub społeczne i
inwalidztwo.
Art. 47 Konstytucji RP gwarantuje iŜ: KaŜdy ma prawo do ochrony prawnej Ŝycia prywatnego,
rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania swoim Ŝyciu osobistym. Oznacza to prawo do
wolności od bycia ofiarą prawo do właściwej pomocy w chwili usiłowania lub dokonania czynu niegodnego
z prawem.
Art. 49 k.p.k. stanowi, iŜ pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało
bezpośrednio naruszone lub zagroŜone przez przestępstwo.
Art. 51 § 2 k.p.k. mówi, Ŝe jeŜeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub
częściowo, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stalą pieczą
pokrzywdzony się znajduje.
Procedury: obok omówionych poniŜej procedur prawa karnego ofiara moŜe wykorzystać równieŜ przepisy
prawa cywilnego. NiezaleŜnie od ochrony przewidzianej w innych ustawach chroni ono dobra osobiste
człowieka: zdrowie, wolność, cześć, swobodę sumienia, nietykalność mieszkania (art. 23 Kodeksu
cywilnego [k.c.]). Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagroŜone cudzym działaniem, moŜe Ŝądać
zaniechania tego działania, a takŜe usunięcia jego skutków. MoŜe takŜe na zasadach przewidzianych w
prawie Ŝądać zadośćuczynienia pienięŜnego lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany społeczny cel
(art. 24 k.c.). Roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone w postępowaniu
cywilnym albo w wypadkach w ustawie przewidzianych w postępowaniu karnym (art. 12 Kodeksu
postępowania cywilnego [k.p.c.]). Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku
skazującego co do popełnienia przestępstwa wiąŜą sąd w postępowaniu cywilnym (art. 11 k.p.c.).
Oznacza to, Ŝe w ewentualnym postępowaniu cywilnym ofiara nie musi udowadniać tego, co zostało
ustalone w wyroku sądu karnego - nie musi więc udowadniać winy sprawcy odpowiedzialnego za
wyrządzoną jej szkodę.
2. Ofiara ma prawo do: 1) pomocy, 2) godności, szacunku i współczucia, 3) wolności od wtórnej
wiktymizacji, 4) dostępu do wymiaru sprawiedliwości, 5) mediacji i pojednania ze sprawcą, 6) do
restytucji i kompensacji (ONZ 85, art. 2 Konstytucji RP, art. 2 § 1 [k.p.k.]).
3. Ofiara niezaleŜnie od tego, czy ujawniony został sprawca przestępstwa i czy ma miejsce postępowanie
karne (kiedy ofiara uzyskuje status pokrzywdzonego), bądź cywilne (kiedy ofiara uzyskuje status
poszkodowanego) oraz niezaleŜnie od więzi rodzinnej łączącej sprawcę i ofiarę winna uzyskać potrzebną
jej pomoc prawną, materialną, medyczną, psychologiczną i socjalną (art. 2, art. 31 pkt. 1,2; art. 32
Konstytucji RP, art. 2 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania karnego [k.p.k.], art. 49 § 1 k.p.k.). Komentarz
Stan prawny: Art. 2 Konstytucji RP - patrz preambuła; art. 31 pkt 1 Konstytucji RP stanowi, iŜ wolność
człowieka podlega ochronie prawnej. Art 31 pkt 2 Konstytucji RP uznaje, iŜ kaŜdy jest obowiązany
szanować wolność i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie
nakazuje. Art. 31 Konstytucji RP gwarantuje, iŜ: 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo
do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie moŜe być dyskryminowany w Ŝyciu
politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. RównieŜ w art. 2 § 1 ust. 3 k.p.k.
ustawodawca stwierdza, iŜ postępowanie karne ma na celu uwzględnienie prawem chronionych interesów
pokrzywdzonego.
Art. 49 k.p.k. - patrz Komentarz I.1. Z przepisów tych wynika, iŜ ofiara musi mieć zagwarantowane nie
mniejsze uprawnienia niŜ ma sprawca szkody. Ma prawo decydować o sobie i swoim losie oraz domagać
się właściwej ochrony i pomocy zarówno prawnej jak i psychologicznej oraz kaŜdej innej adekwatnej do
sytuacji, w jakiej się znajduje.
Procedury: obok tych przewidzianych w prawie karnym ofiara ma prawo dc właściwej opieki zdrowotnej
na podstawie przepisów wynikających z art. 67 Konstytucji RP traktujących o prawie do zabezpieczenia
społecznego oraz z art. 68 i 69 Konstytucji RP gwarantujących prawo do ochrony zdrowia i godziwej
egzystencji takŜe wtedy gdy ofiara jest osobą niepełnosprawną. Oznacza to m.in. prawo do rozpatrzenia
sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd w rozsądnym terminie. Sądy działają niekiedy dość opieszale
dlatego, dobrze jest pamiętać o moŜliwości skorzystania takŜe z pomocy wyspecjalizowanych organizacji
pozarządowych prowadzących statutowo działania na rzecz ofiar.
Gdy sprawa trafi do sądu karnego lub cywilnego, a ofiara nie uzyskuje potrzebnej pomocy, przysługuje
jej skarga do organu wyŜszej rangi nad organem, który nie dopełnił swoich obowiązków.
JeŜeli jednak organ, który otrzymał skargę nie jest właściwy do jej rozpatrzenia, obowiązany jest
niezwłocznie, nie później jednak niŜ w terminie siedmiu dni, przekazać ją właściwemu organowi,
zawiadamiając o tym jednocześnie skarŜącego albo wskazać mu właściwy organ. Ofiara nie musi być
ekspertem prawa, poniewaŜ to na organach państwowych i samorządowych, a takŜe na organizacjach
społecznych ciąŜy przede wszystkim obowiązek przestrzegania prawa. (art. 231 Kodeksu postępowania
administracyjnego [k.p.a.]). Skarga powinna być załatwiona najpóźniej w ciągu miesiąca (art. 237
k.p.a.). W przypadku bezczynności i nie załatwienia skargi w terminie ofiara moŜe złoŜyć skargę do
organu nadrzędnego. Pracownik administracji państwowej podlega wówczas odpowiedzialności
porządkowej lub dyscyplinarnej (art. 37 - 38 k.p.a). Na bezczynność organu ofiara moŜe się poskarŜyć do
Naczelnego Sądu Administracyjnego. Ocena prawna wyraŜona w orzeczeniu NSA wiąŜe ten sąd oraz
organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarŜenia (art. 30 ustawy o Naczelnym
Sodzie Administracyjnym z 1995 r. [NSA]).
II. Prawo do godności, szacunku i współczucia
4. Ofiara ma prawo do traktowania jej z godnością, szacunkiem i współczuciem. Do szczególnego
przestrzegania tego prawa zobowiązani są przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości, słuŜby zdrowia i
słuŜb socjalnych (art. 47 Konstytucji RP, art. 1 ust. 2 oraz art. 14.3 ustawy o Policji z 1990 r., Deklaracja
o Policji, przyjęta w 1979 r. przez Radę Europy oraz Kodeks ONZ postępowania funkcjonariuszy porządku
prawnego (Rezolucja nr 34/169 Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 17 XII 1979 r.), art. 30 ustawy o
zawodzie lekarza w zw. z art. 12 i art. 13 Kodeksu etyki lekarskiej z 1993 r., art. 8 Kodeksu
postępowania administracyjnego z 1960 r. [k.p.a.]),
Komentarz
Stan prawny: Art. 47 Konstytucji RP - patrz Komentarz I.1.; art. 1 ust 2 ustawy o Policji z 1990 r.
stwierdza, iŜ do podstawowych zadań Policji naleŜą:
1. ochrona Ŝycia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamacha mi naruszającymi te
dobra;
2. ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach
publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym
i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystaniu;
3. inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnieniu przestępstw i
wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami
państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi; 4. wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców.
Dokumenty międzynarodowe stawiają wymóg istnienia właściwych i skutecznych gwarancji
zapobiegających naduŜywania uprawnień do ograniczania praw indywidualnych. Formułują takŜe zasady
odnoszące się do działań Policji. Zawiera je np. Deklaracja o Policji, przyjęta w 1979 r. przez Radę Europy
oraz Kodeks ONZ postępowania funkcjonariuszy porządku prawnego (Rezolucja nr 34/169 Zgromadzenia
Ogólnego ONZ z 17 XII 1979 r.)
Jego art. 2 stanowi, Ŝe: "Funkcjonariusze porządku prawnego w toku wykonywania swych obowiązków
szanują i chronią godność wszystkich ludzi oraz przestrzegają ich praw i dbają o nie". Podobny zapis
znalazł się w polskiej ustawie o Policji: "Policjanci w toku wykonywania czynności słuŜbowych mają
obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka" (art. 14 pkt. 3
ustawy o Policji ).
Z kolei art. 30 ustawy o zawodzie lekarza z 1996 r., nakłada na lekarza obowiązek pomocy, w kaŜdym
przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty Ŝycia, cięŜkiego
uszkodzenia ciała lub cięŜkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach nie cierpiących zwłoki. Art.
12 Kodeksu etyki lekarskiej przyjęty przez III Krajowy Zjazd Lekarzy w 1993 r. zobowiązuje lekarza do
Ŝyczliwego i kulturalnego traktowania pacjentów z poszanowaniem ich godności osobistej, prawa do
intymności. WiąŜe się z tym obowiązek lekarza, wyraŜony w art. 13 tego kodeksu, respektowania prawa
pacjenta do świadomego udziału w podejmowaniu podstawowych decyzji lekarskich dotyczących jego
zdrowia. To zobowiązuje lekarza do udzielenia pacjentowi odpowiednich informacji w sposób dla pacjenta
zrozumiały. Tak sformułowane uprawnienia pacjenta zostały równieŜ sformułowane w art. 19 ustawy z
dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej.
Z kolei art. 8 k.p.a. nakłada na organy administracji państwowej obowiązek prowadzenia postępowania w
taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów państwa oraz ich świadomość i kulturę prawną.
Art. 6 k.p.a. zgodnie z art. 30 Konstytucji RP zobowiązuje organy administracji państwowej do
poszanowania godności i szacunku.
Obowiązkiem przedstawicieli organów, z którymi styka się ofiara, jest okazanie jej współczucia. Wynika to
z art. 8 k.p.a., który nakłada na administrację państwową obowiązek pogłębiania zaufania obywateli do
organów państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli. WiąŜe się to bezpośrednio z kulturą
prawną i osobistą przedstawicieli tych organów, a takŜe przykładem jaki dają obywatelom poprzez swoje
działania.
Procedury: W przypadku niewykonywania przez Policję działań, do których jest zobowiązana, ofierze
przysługuje skarga na działania tego organu na zasadach ogólnych k.p.a. - patrz pkt II2.
W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta moŜna na podstawie art. 19a ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej domagać się odszkodowania, a sąd na podstawie art. 448 k.c. moŜe przyznać
poszkodowanemu odpowiednie zadośćuczynienie pienięŜne za doznaną krzywdę.
Forum na rzecz ofiar przestępstw powinno dąŜyć do wzmocnienia pozycji ofiary oraz zwalczać stereotypy i
wzorce kulturowe, które na ofiarę przerzucają odpowiedzialność i negatywne skutki wyrządzonej jej
krzywdy.
5. Nie moŜna przerzucać odpowiedzialności za przestępstwo ze sprawcy na ofiarę. Nie moŜna
usprawiedliwiać przestępstwa tradycją, kulturą, stereotypami minimalizującymi winę sprawcy.
III. Prawo do bezpieczeństwa i zakaz ponownego dręczenia ofiary
6. Ofiara ma prawo do bezpieczeństwa i ochrony oraz poszanowania jej Ŝycia rodzinnego i prywatnego.
Ofiary nie wolno ponownie dręczyć naleŜy dołoŜyć wszelkich starań, by uniknęła ona powtórnej
wiktymizacji. Oznacza to zakaz wkraczania w prywatność ofiary i jej rodziny ze strony wszystkich, którzy
stykają się z nią w związku z popełnionym przestępstwem, w szczególności: przedstawicieli organów
państwowych, słuŜb medycznych i socjalnych, mediów (art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności z 1950 r. [KE], art. 191 § 3, art. 20 k.p.k.).Ten post został edytowany przez Autora dnia 22.12.13 o godzinie 11:46