Marcin Nowak Handel B2B
Temat: WIDZIANA Z EUROPY CHIŃSKA DROGA NA SZCZYTY ŚWIATOWEJ...
http://GlobalEconomy.plWydawnictwo Instytutu Analiz i Prognoz Gospodarczych
Autor Magdalena A. KOLKA (11.06)
Chiny zadziwiają świat swoim od prawie dwudziestu lat wysokim tempem wzrostu gospodarczego. Warto więc z dużą uwagą przyglądać się temu, jak oni to robią i nie chodzi tu tylko o to, by od nich czegoś nauczyć się. Podstawowym celem wszelkich analiz z Chinami w roli głównej jest zrozumienie współczesnej gospodarki światowej, w której już teraz kraj ten odgrywa jedną z głównych ról, a w przyszłości ma szansę być w niej głównym graczem. Zrozumieć proces rozwoju chińskiej gospodarki to klucz do trafnego prognozowania przyszłości gospodarki światowej.
W latach 70-tych XX w. po dekadach izolacji gospodarczej Chin dokonała się zasadnicza zmiana. Została ona zapoczątkowana w 1978 r. reformami Deng Xiaopinga. Na plenum Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Chin (KC KPCh) przedstawiono plan stopniowego wprowadzanych reform, które miały przyczynić się zdynamizowania rozwoju kraju. Plan przebudowy chińskiej gospodarki składał się z 3 elementów:
procesu stopniowego otwierania się otwierania się gospodarki,
decentralizacji państwa (dot. własności państwowej i władz lokalnych) oraz
modernizacji rolnictwa[1].
Jednak za najważniejszy obszar zmian uznano otwarcie się ChRL na wymianę międzynarodową najpierw w postaci wymiany towarowej, a następnie inwestycji i technologii. Oznaczało to rozpoczęcie nowego rozdziału stosunków gospodarczych pomiędzy dotychczas izolowaną, planową gospodarką a wysoko rozwiniętymi państwami o gospodarce rynkowej. Wydaje się, ze geneza rozpoczęcia reform bierze się z uświadomienia sobie przez rządzących, że Chiny nie będą się dynamicznie rozwiały tylko w oparciu o czynniki wewnętrzne.
Kolejno realizowane etapy pozwalały na stopniową integrację Chin z krajami wysoko rozwiniętymi oraz odchodzenie od gospodarki planowej, czego dowodem było po raz pierwszy podczas KC KPCh w 1993 r. użycie sformułowania „socjalistyczna gospodarka rynkowa”, które zastępowało nie tylko w teorii, lecz również w praktyce dotychczasowy prymat - „gospodarkę planową”.[2] W wyniku podejmowanych działań rozwinął się handel zagraniczny, transfer technologii, co w późniejszym okresie zaowocowało wzrostem pozycji konkurencyjnej chińskiej gospodarki.
W tym miejscu należy podkreślić, że formalne stosunki pomiędzy Wspólnotą Europejską (Unią Europejską), a Chinami zostały zapoczątkowane w latach 70-tych XX w. w formie porozumienia między EWG a Chińską Republiką Ludową. Wspólne porozumienie dotyczące współpracy o charakterze gospodarczym podpisano dopiero w 1985 r. [3]
CHINY W ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI HANDLU (WTO)
Bardzo istotne znaczenie dla budowania powiązań pomiędzy Chinami, a światową gospodarką, w tym z UE, po latach stosowania polityki „otwartych drzwi” odegrało przystąpienie do WTO. Proces uzyskania członkostwa w ramach multilateralnego systemu wymiany handlowej kreowanej przez GATT (poprzednik WTO) rozpoczęły Chiny w 1986 r. Traktowały one swój wniosek jako wznowienie współpracy rozpoczętej już w 1947 r. - wtedy były one pierwotnym założycielem GATT. Jednak w wyniku wojny domowej zakończonej w 1949 r., powstała Chińska Republika Ludowa, która w 1950 r. wycofała swoje członkostwo. Wówczas proces przyjęcia do GATT składał się z dwóch faz: analizy reżimu handlowego oraz negocjacji dot. dostępu do rynku. Jednak po zakończeniu pierwszego etapu, w wyniku postanowień Rundy Urugwajskiej, negocjacje, które pierwotnie miały dotyczyć handlu towarami, zostały rozszerzone o usługi, o nowe zasady stosowania pozataryfowych ograniczeń oraz o ochronę własności intelektualnej. Spowodowało to znaczne podniesienie wymagań wobec Chin, przekreślając dążenie tego kraju do zakończenia negocjacji jeszcze w 1994 r. w ramach GATT. W 1995 r. Chiny ponownie złożyły wniosek o członkostwo już pod do WTO, a proces przyjęcia był kontynuowany do 13 września 2001, kiedy to Chiny zakończyły negocjacje ze wszystkimi członkami grupy roboczej ds. akcesji w WTO. Kilka dni później zakończone zostały multilateralne negocjacje, a po zaakceptowaniu protokołu akcesyjnego i jego ratyfikacji, z dniem 11 grudnia 2001 Chiny r. stały się członkiem WTO, po 15 latach negocjacji.[4]
Pomimo trudnych negocjacji i dzięki licznym ustępstwom w dostępie do swojego rynku (np. zredukowanie stawek celnych i ograniczenie kwot ilościowych) Chiny uzyskały jeszcze większe możliwości dla wzrostu i rozwoju gospodarki. Nie należy jednak zapominać, że przed wejściem do WTO nie uznawano Chin za kraj z gospodarką rynkową oraz stworzono specjalne bariery przed chińskim eksportem. W ostatnich latach chiński eksport rósł szybko i dlatego tak UE, jak i USA kilkukrotnie korzystały z tego, wprowadzając limity eksportowe (np. tekstylia, wyroby skórzane-buty). Jednak nie ulega wątpliwości, że członkostwo Chin w WTO pozwoliło na uzyskanie lepszej pozycji w kształtowaniu stosunków z UE.
Pod auspicjami WTO Chiny prowadzą wymianę handlową w bardziej sprzyjającym środowisku. Z jednej strony jako członek organizacji nie mogą być dyskryminowane w handlu przez inne kraje. Z drugiej strony musiały otworzyć swój rynek dla pozostałych członków WTO, którzy eksportują m.in. artykuły spożywcze, zaawansowane dobra kapitałowe, energię, materiały. W wyniku wysokiego tempa rozwoju gospodarczego Chińczycy więcej konsumują i jest to pierwszy przypadek w dziejach Chin, kiedy wydatki konsumpcyjne stają się siłą napędzającą całą gospodarkę.[5]
WYMIANA HANDLOWA CHIN I UNII EUROPEJSKIEJ
Dynamiczny rozwój Chin, zastosowanie zmodernizowanej polityki ekonomicznej „otwartych drzwi” oraz wstąpienie do WTO wpłynęły w dużym stopniu na kształt współczesnych stosunków gospodarczych z UE. Od dawna te dwa organizmy gospodarcze są czołowymi, światowymi rynkami zbytu i poprzez tworzenie wzajemnych powiązań stają się one jeszcze silniejsze. Od rozpoczęcia chińskich reform w 1978 r. obrót towarowy (export + import) wzrósł ponad 60-krotnie i w 2005 r. osiągnął wartość 209,9 mld EUR. Unia Europejska, wyprzedzając USA i Japonię, jest dla Chin największym partnerem handlowym odpowiadając za 16,3% całego obrotu towarowego. Jeszcze w 1999 r.
Jedną z przyczyn tak dynamicznego wzrostu wymiany handlowej z Unią Europejską było włączenie Chin do systemu powszechnych preferencji celnych. Są one drugim największym beneficjentem wspomnianego systemu, zgodnie z którego zasadami UE przyznała specjalne warunki dla importu z krajów rozwijających się. Około 11% chińskiego eksportu do Unii jest oparte na tych preferencyjnych warunkach.[6]
Warto również zwrócić uwagę na wzrost znaczenia Chin jako partnera handlowego Unii na tle krajów włączonych do ASEM( ang. the Asia-Europe Meeting)[7]. Wśród tych krajów największe znaczenie miała Japonia- można powiedzieć, że przez wiele lat była czołowym partnerem gospodarczym Unii Europejskiej. Jjednak sytuacja uległa zmianie ze względu na transformującą się i rosnącą w siłę ekonomiczną chińską gospodarkę. Po przjęciu Chin do WTO, po 2001 r. zmienił się też lider handlowy z Azji Południowej i Południowo-Wschodniej. Japonia została wyprzedzona przez Chiny w następujących kategoriach:
miejsca docelowego eksportu unijnego w 2003 r.,
dostarczyciela towarów na rynek unijny w 2001 r. oraz
partnera w wymianie handlowej z Unią w 2002 r.
Tak więc w ciągu 3 lat ASEM uzyskał nowego lidera i w 2005 r. Chiny były celem 32% wartości eksportu unijnego (ok. 51,84 mld EUR) do tego regionu, podczas gdy drugie miejsce zajęła Japonia z udziałem na poziomie 27% (43,65 mld EUR). Natomiast głównym źródłem importu EU(25) z ASEM były Chiny- 47% , przed Japonią- 22%.[8]
W ciągu ostatnich 10 lat wartość chińskiego eksportu do Unii wzrosła przeszło 6-krotnie, natomiast Unii do Chin jedynie 3-krotnie. Jeszcze w latach 80-tych Unia miała nadwyżkę w handlu z Chinami, jednak obecnie saldo wymiany handlowej ma charakter ujemny i w dalszym ciągu powiększa się. Według publikacji statystycznych Eurostatu w 2005 r. całkowite obroty handlu towarowego pomiędzy UE i Chinami osiągnęły rekordową wartość 209,9 mld EUR, tworząc deficyt powyżej 106,3 mld EUR. Chiny odpowiadały za 13,4% importu EU i jedynie przyjęły do siebie 4,9% unijnego eksportu.
Wśród 25 państw UE są 3 kraje, które odpowiadają za ponad 53,92% całej wymiany handlowej z Chinami, a są to Niemcy (26,66%), Wielka Brytania (13,70%) oraz Holandia (13,56%). Ze wszystkich europejskich krajów największym partnerem Chin są Niemcy. Ponad 40,91% unijnego eksportu i 21,98% importu jest kreowana za pośrednictwem Niemiec (zob. tab. 1.).
Tabela 1 Wymiana handlowa UE(25) z Chinami w 2005 r. (w mld EUR).
Kraj/ region
Import
Eksport
Eksport + Import
Saldo
EU(15), w tym:
148,30
50,58
198,88
- 97,72
Austria
2,12
1,59
3,71
- 0,53
Belgia
8,55
2,71
11,26
- 5,84
Dania
2,88
0,85
3,73
- 2,03
Finlandia
1,98
1,61
3,59
- 0,37
Francja
14,47
6,49
20,96
- 7,98
Grecja
1,70
0,08
1,78
- 1,62
Hiszpania
9,70
1,48
11,18
- 8,22
Holandia
25,83
2,63
28,46
- 23,20
Irlandia
1,55
0,91
2,46
- 0,64
Luksemburg
2,23
0,13
2,36
- 2,10
Niemcy
34,72
21,21
55,93
- 13,51
Portugalia
0,57
0,17
0,74
- 0,40
Szwecja
3,20
2,03
5,23
- 1,17
Wielka Brytania
24,67
4,08
28,75
- 20,59
Włochy
14,13
4,61
18,74
- 9,52
UE(10)
9,68
1,26
10,94
- 8,42
UE (25)
157,98
51,84
209,82
- 106,14
Uwagi:
Ze względu na zaokrąglenia nastąpiły niewielkie różnice w wartościach w stosunku do danych źródłowych.
Kraje przyłączone do Unii Europejskiej w 2004 r. zostały przedstawione w jednej grupie nazwanej UE(10).
Nie uwzględniono w wynikach Hongkongu.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych EUROSTAT: External trade detailed data at CN8 level.
Obecnie prawie wszystkie kraje Unii wykazują ujemne saldo wymiany handlowej z Chinami. W przypadku Francji, Holandii, Wielkiej Brytanii i Włoch zauważa się bardzo dużą asymetrię pomiędzy wielkością importu oraz eksportu. Krajem, który w wartościach bezwzględnych wykazuje największy deficyt w handlu z Chinami jest Holandia: - 23,20 mld EUR w 2005 r., następnie miejsce w tej klasyfikacji zajmują Wielka Brytania: - 20,59 mld, Niemcy: - 13,51 mld EUR oraz Włochy: - 9,52 mld EUR. Spośród krajów Unii Niemcy są wyjątkowym partnerem Chin, ponieważ pokrywają aż 85,8% importu swoim eksportem do Chin, w przeciwieństwie do słabych wyników m.in. Holandii (10,18%) i Wielkiej Brytanii (16,54%). Dodatkowo należy wspomnieć, że Niemcom deficyt budżetowy w handlu z Chinami wzrósł o 79 pkt. proc. w porównaniu do 2004 r. (wzrost z - 7,54 mld EUR w 2004 r. do – 13,51 mld EUR w 2005 r.), w przypadku Holandii był to wzrost o 39, 34 pkt. porc., a Wielkiej Brytanii 20,69 pkt. proc.
Warto również zwrócić uwagę na dwa skandynawskie kraje: Finlandię i Szwecję. One jako jedyne od 1995 r. utrzymywały dodatnie saldo wymiany handlowej z Chinami. Szwecja utrzymała nadwyżkę do 2001 r., natomiast Finlandia aż do 2004 r.- po raz pierwszy jej saldo było ujemne w 2005 r.
Przystąpienie Chin do WTO miało zasadniczy wpływ na kształtowanie stosunków gospodarczych z UE. W wyniku bilateralnego porozumienia zawartego pomiędzy UE a Chinami w ramach WTO (w Beijing 2000 r.) unijne kraje uzyskały lepszy dostęp do chińskiego rynku, ze względu na zredukowanie taryfowych i poza taryfowych barier. Istotną zmianą w obszarze wymiany towarowej było m.in. zredukowanie wysokości taryf celnych do 8-10% na ponad 150 najważniejszych towarów eksportowych Unii (maszyny, ceramika, szkło, odzież, kosmetyki itp.).
Wraz ze zmianą wielkości obrotów nastąpiły zmiany w strukturze towarowej (zob. tab. 2).
Tabela 2 Struktura towarowa wymiany handlowej UE(25) z Chinami w latach 1995 r. i 2005 r. wg SITC (w %).
SITC
Import (w %)
Eksport (w %)
1995
2005
1995
2005
0+1+4
2,99
1,44
4,23
1,6
2+3
4,69
1,94
2,27
6,36
5
5,65
3,2
6,73
10,12
6
12,97
11,84
7,69
13,54
7
24,1
46,72
73,12
60,93
8
49,11
34,62
3,98
6,31
9
0,49
0,24
1,98
1,14
Razem
100
100
100
100
Uwaga:
SITC 0- Żywność i zwierzęta żywe
SITC 1- Napoje i tytoń
SITC 2- Surowce niejadalne z wyjątkiem paliw
SITC 3- Paliwa mineralne, smary i materiały pochodne
SITC 4- Oleje, tłuszcze i woski zwierzęce i roślinne
SITC 5- Chemikalia i produkty pokrewne
SITC 6- Towary przemysłowe sklasyfikowane głównie wg surowca
SITC 7- Maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy
SITC 8- Różne wyroby przemysłowe
SITC 9- Towary i transakcje niesklasyfikowane w SITC
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych EUROSTAT: External trade detailed data at CN8 level.
W stosunku do 1995 r. nastąpiła istotna zmiana w strukturze towarowej importu chińskiego do Unii. O ponad 22% nastąpił wzrost udziału maszyn, urządzeń i sprzętu transportowego- w wartościach bezwzględnych był to wzrost z 6,35 mld EUR do 73,71 mld EUR. W grupie SITC 7 największy udział posiadają: maszyny biurowe i m.in. komputery- 34,56%, urządzenia telekomunikacyjne i aparatura dźwiękowa- 29,21% oraz urządzenia i aparatura elektryczna- 21,32%.
Natomiast spadł udział importu SITC 8- grupy towarów charakteryzujących się dużą pracochłonnością, czyli m.in.: obuwia, odzieży, mebli.
Eksport unijny jest bardziej skoncentrowany w porównaniu do importu towarów chińskich. Ponad 32,33 mld EUR (60,93% eksportu do Chin) obejmuje sprzedaż maszyn, urządzeń i sprzętu transportowego. Są to towary inwestycyjne, których celem jest rozpoczęcie produkcji na wysokim poziomie technologicznym lub usprawnienie tego procesu produkcji.
Bardzo niewielki obrót towarowy pomiędzy partnerami odbywa się w grupie artykułów spożywczych i ich pochodnych (SITC 0, SITC 1, SITC 4) oraz surowców (SITC 2) i paliw (SITC 3).
Literatura:
European competitiveness report 2004, Commission staff working document SEC(2004)1397, European Communities, s. .
EUROSTAT news release: 6th ASEM Summit, ASEM partners account for 28% of EU25 imports and 15% of exports. An EU25 trade deficit of 175 bn euro in 2005, 117/2006 – 7 September 2006, s. .
Fan, Gang (2003) Podwójna transformacja w Chinach: minione 20 i najbliższe 50 lat [w:] G.W. Kołodko (red.) Globalizacja, marginalizacja i rozwój, Wyd. WSPiZ im. L. Koźmińskiego, Warszawa, s. .
Gabryś, Lidia (1995) Przemiany w gospodarce Chin- strategia i polityka rządu Deng Xiaopinga [w:] J. Żabińska (red.) Strategie rozwojowe i polityka przemysłowa wybranych krajów Azji i Ameryki Łacińskiej, Wyd. AE w Katowicach, Katowice, s. .
Hult, M.; Foltete, A. (2006) EU Foreign Direct Investment in 2004, Statistics in focus 13/2006, European Communities, s. .
Kozłowska, M (2001) Międzynarodowe przepływy kapitału - próba systematyzacji, motywy, skutki [w:] U. Zagóra – Jonszta (red.) Zagadnienia społeczne i rola kapitału we współczesnej gospodarce, Wydawnictwo AE w Katowicach, Katowice, s. .
Niemiec, Mariusz (2004) Stosunki handlowe Unia Europejska - Chiny [w:] J Rymarczyk i M. Wróblewski (red.) Wymiana handlowe UE z wybranymi regionami świata, Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław, s. .
OECD (2000) Main determinants and impacts of foreign direct investment on China’s economy, Working Papers on International Investment 2000/4, s. .
Qingjiang, Kong (2002) China and the World Trade Organization. A legal perspective, National University of Singapore, World Scientific, Singapore, s. .
Tong, Zhiguang, (2006) The Development of China and World Trade, Journal of World Trade 40(1), s. .
Whalley, John; Xin, Xian (2006) China’s FDI and non-FDI economies and the sustainability of future high chinese growth, NBER Working Paper Series No. 12249, Cambridge, s. .
World Investment Report 2006: FDI from Developing and Transition Economies: Implications for Development, UNCTAD, New York and Geneva 2006, s. .
CDN
[1] L. Gabryś, 1995: s. 25.
[2] G. Fang, 2003: s. 247.
[3] M. Niemiec, Stosunki handlowe..., s. 128-129.
[4] K. Qingjiang, 2002: 4-7.
[5] Z. Tong, 2006: 131-134.
[6] http://ec.europa.eu/trade/issues/bilateral/countries/c...
[7] W skład ASEM wchodzi Unia Europejska(25), Komisja Europejska oraz 13 azjatyckich krajów: Chiny, Japonia, Korea Południowa oraz 10 członków ASEAN (Brunei, Burma/Myanmar, Filipiny, Indonezja, Kambodża, Laos, Malezja, Singapur, Tajlandia i Wietnam). Członkowie ASEM prowadzą między sobą nieformalny proces dialogu, którego celem jest wzmocnienie kooperacji pomiędzy Unią Europejską a Azją Południową i Południowo-Wschodnią. ASEM współpracuje w sferze: polityki, ekonomii i kultury. Współpraca ekonomiczna polega na redukowaniu barier zarówno w przepływie towarów i usług jak i inwestycji.
[8] EUROSTAT news release:6th ASEM Summit, ASEM partners account for 28% of EU25 imports and 15% of exports. An EU25 trade deficit of 175 bn euro in 2005, 117/2006 – 7 September 2006, s. 1-3.
http://globaleconomy.pl/content/view/1926/27/