O grupie
A teraz troche podstawowych informacji.
"Pod pojęciem yerba lub yerba mate rozumie się produkt składający się z wysuszonych, lekko wyprażonych, rozdrobnionych liści ostrokrzewu paragwajskiego (Ilex paraguariensis Saint Hilaire), ewentualnie z dodatkiem fragmentów wysuszonych młodych gałązek, pędów lub łodyg kwiatów. (...)"
(Argentyńska ustawa o artykułach spożywczych; nr 18.284, rozdział XV, art. 1193)
Ostrokrzew paragwajski, Ilex paraguariensis, to drzewo z rodziny ostrokrzewowatych (Aquifoliaceae). W stanie naturalnym w ciągu 25 lat osiąga do 15 m wysokości, uprawiane - 3-6 m. Kwitnie od października do grudnia. Liście są podłużne, zimozielone i błyszczące, do 5 cm długości, na brzegach falisto karbowane; drobne, żółtawe, 4-krotne kwiaty są skupione w pęczkach wyrastających z kątów liści; owoc - fioletowoczerwony pestkowiec z kilkoma nasionami. Obszar występowania, zarówno naturalnych jak i uprawianych drzew, ogranicza się do Ameryki Południowej, w strefie pomiędzy Oceanem Atlantyckim i rzeką Paragwaj oraz pomiędzy 18°S i 30°S. Liście zawierają kofeinę i teobrominę, alkaloidy o działaniu pobudzającym układ nerwowy.
Zawartą w yerba mate kofeinę określa się czasem jako mateina. Nie ma jednak dowodów na to by alkaloid ten różnił się od kofeiny. Pojęcie to ma raczej charakter marketingowy.
Sposób przygotowania i podania
Mate jest podawana w naczynkach - zwanych matero lub guampa. Matero może być wykonane z tykwy lub z drewna - np. Palo santo.
Guampa jest to naczynie zrobione z rogu wołu. Susz wsypuje się w ilości 1/2 lub więcej objętości naczynia, a następnie wykonuje się szereg czynności mających na celu odpowiednie ułożenie zmielonych liści i łodyżek. W tym celu naczynie przykrywa się dłonią i odwraca do góry nogami, a następnie parę razy potrząsa. Ma to na celu przesunięcie najdrobniejszych cząsteczek w stronę dłoni. Kolejnym krokiem jest delikatne odwrócenie matero w pozycję wyjściową tak, aby susz zgrupował sie po jednej stronie naczynka, tworząc skos.
Po odpowiednim przygotowaniu naczynia można umieścić w nim bombillę - służącą do picia, często posrebrzaną lub pozłacaną metalową rurkę (słomkę) zakończoną sitkiem. Następuje moment zalania wodą. Musi być to koniecznie woda lekko ostudzona (70-80°C). Pierwsze zalanie wykonuje się małą ilością wody - po to, aby aby cały susz ją wchłonął. Po pewnym czasie wodę dolewa się do pełna. Napar można uzupełniać nawet do kilkunastu razy, aż nie straci swojej mocy.
Odmianą mate jest tereré - napój popularny w Paragwaju. Różnica polega na tym, że zalewany jest bardzo zimną wodą, zamiast gorącej; podawany często z cytryną lub innym owocem cytrusowym.
Istnieje odmiana yerba mate - zwana mate russo od pijących ją na początku przybyszów z Rosji, którzy pijąc ją w nowym kraju (Brazylia) dolewali duże ilości soku np. pomarańczowego.
Picie mate jest swoistym rytuałem, w Ameryce Południowej wita się nią nawet nieznanego przybysza. Mate pite jest podczas spotkań rodzinnych lub w gronie przyjaciół. Jedna z osób podejmuje się serwowania, napełnia guampę i przekazuje ją jednej z osób. Ta wypija cały napar i oddaje gospodarzowi, żeby uzupełnił naczynie i podał kolejnej osobie.
Tradycyjnie przyrządzając herbatę paragwajską należy wsypać około pół naczynia i zalać zioła wodą zimną, aby rozdrobnione liście namokły i pozbyły się tym samym goryczki. Po odlaniu tego gorzkiego napoju należy zaparzyć yerba mate wodą 70-80 stopni Celsjusza i parzyć około 3-5 minut (nie dłużej). Potem po wypiciu naparu przez bombillę można zaparzyć macerat zioła jeszcze 2 lub nawet 3 razy otrzymując taką samą herbatę. Nowoczesny sposoby zaparzania na gorąco to:
przepuszczanie zioła przez francuską prasę
parzenie w dzbanku z siteczkiem
parzenie w kubku z siteczkiem
Jednak rytualny charakter wiąże się z piciem yerba mate z naczynka mate przez specjalną rurkę - bombillę. Jest to szczególny sposób picia mate, który kultywowany od wieków stał się na tyle ciekawym sposobem picia, że na ulicach Buenos Aires czy innych miast i miasteczek Brazylii, Argentyny, Paragwaju lub Urugwaju widać bardzo dużo ludzi pijących yerbę właśnie z mate i przez bombillę. Można odnieść wrażenie idąc ulicami, że przenieśliśmy się w czasie do czasów, w których człowiek nie wiedział jeszcze co to pośpiech i stres. Zanurzając swoją bombillę można złączyć się w tym nurcie, który płynie od wieków. Ciekawe jest też charakterystyczne dla smakoszy herbaty paragwajskiej po pewnym czasie picia z mate swoistego umiłowania kształtu i wielkości tego naczynia. Mamy tu do czynienia ze swoistą magią, ponieważ smakosze yerba mate nie wyobrażają sobie picia jej z innych naczyń niż mate, a bombilla staje się swoistą papierośnicą czy amuletem, pomagając w różnych trudach dnia i nocy. mate
ZIMNA YERBA:
Yerba mate zalewana zimną wodą zwana jest terere. Jest znakomitym napojem na ciepłe, gorące dni, w których konieczne staje się chłodzenie organizmu i gaszenie pragnienia. Terere przynosi miłe orzeźwienie i ochłodzenie. Jego przygotowanie jest wyjątkowo proste. Do połowy naczynia należy wsypać yerbę i zalać zimną wodą. Należy odczekać około 10 minut i wypić przez bombillę. Terere można zalewać do 5 razy.
Z DODATKAMI:
Yerba mate jest bardzo smaczna również z mlekiem, miodem, cukrem, sokiem owocowym czy cytryną, w zależności od gustów pijącego. Yerba mate z miodem smakuje doskonale, jednak nie dodawajmy zbyt dużo miodu, ponieważ zatraci się zupełnie smak ostrokrzewu paragwajskiego. Dzieci bardzo lubią yerbę na słodko przy śniadaniu lub kolacji. Należy jednak w przypadku dzieci do 6 roku życia uważać na początku stosowania yerba mate, ponieważ nie przyzwyczajony organizm dziecięcy może zareagować opóźnionym snem o 2, 3 godziny (po godzinie 17-tej nie podawać zbyt mocnej yerby dzieciom do 6 roku życia.
Skład Yerba Mate.
W skład yerba mate wchodzą 24 witaminy i mikroelementy oraz 15 aminokwasów (karoten, czyli prowitamina A, witaminy A, B, C, E, B1, B2- ryboflawina, kwas nikotynowy, pantotenian, witaminę H, magnez, wapń, wapno, żelazo, sód, potas, krzem, fosfor, siarkę, kwas chlorowodorowy, chlorofil, cholinę oraz inozytol).
Osoby pijące napar yerba mate doceniają przede wszystkim:
jej delikatny smak przypominający słabą zieloną herbatę przy równoczesnym lekko pikantnym nikotynowym posmaku (choć to zależne jest od marki firmy produkującej, ponieważ niektóre rodzaje mają smak bardzo łagodny)
przyjemny słodkawy zapach o lekko ziołowej nucie
przyjemne działanie pobudzające bez uczucia kołatania
wyraźne podniesienie funkcji psychicznych i fizycznych oraz poprawę nastroju, samopoczucia, podniesienie poziomu koncentracji przy równoczesnym działaniu tonizującym, rozluźniającym układ mięśniowy
możliwość wielokrotnego zaparzania bez potrzeby dodawania yerby
unikalny sposób spożywania naparu z naczynia mate o estetycznym wyglądzie przez specjalną rurkę zakończoną siteczkiem zwaną bombillą
wspomagające działanie w kuracjach odchudzających
regulujące oddziaływanie na układ trawienny i przemianę materii
działanie regenerujące w okresie rekonwalescencji
oczyszczające właściwości z metali ciężkich i toksyn
bogactwo witamin i minerałów zawarte w napoju z yerba mate dzięki czemu leczy anemię i szkorbut
działanie immunologiczne w okresie jesienno-zimowym, pobudza układ odpornościowy
wspomaganie w leczeniu alergii np. katar sienny
skuteczne działanie obniżające poziom cholesterolu we krwi
przyczynianie się do odbudowy zniszczonej tkanki żołądka i jelit
lekkie działanie uspokajające likwidujące stres i uczucie napięcia wewnętrznego
działanie antyoksydacyjne, czyli usuwające wolne rodniki przyczyniające się do zapadania na choroby cywilizacyjne oraz słabe afrodyzjakalne
właściwości antyreumatyczne
Przeprowadzone badania wykazały zawartość w yerba mate:
unikalnej substancji z grupy ksantyn - MATEINY zawartej tylko w liściach yerba mate, która stymuluje Centralny Układ Nerwowy, nie powodując uzależnienia
196 aktywnych komponentów (więcej niż w zielonej herbacie)
witaminę A (konieczną do prawidłowego wzrostu, uodparniającej organizm przeciw infekcjom, polepszającą wzrok)
witaminę B1 (niezbędnej do utrzymania prawidłowego stanu układu nerwowego, ułatwiająca trawienia)
witaminę B2 (wzmacnia włosy, zapobiega zapaleniom oczu)
witaminę C (środek antytoksyczny, wzmacnia zęby, zwiększa ilość czerwonych krwinek),
żelazo (konieczne do utrzymania normalnego poziomu sprawności fizycznej),
sód, potas, wapno (wzmacniające kości i zęby),
magnez , krzem, fosfor, siarkę, kwas chlorowodorowy, chlorofil, cholinę, inozytol.
Fosfor - jest niezbędny do utrzymania sprawności systemu nerwowego i wydolności organizmu
Najbardziej znane marki Yerba Mate to:
Rasamonte oraz Lamerced (http://lamerced.pl). Obie charakteryzują się wyjątkowym smakiem i aromatem.