Powiększenie zespołu to naturalny proces w każdej firmie. Wraz z rozwojem produktu lub usługi konieczne staje się pozyskanie nowych, wartościowych osób do pracy. Polskie prawo przewiduje szereg rozwiązań, z których może skorzystać przedsiębiorca aby legalnie zatrudniać nowych pracowników.
Jaką formę zatrudnienia pracownika wybrać we własnej działalności?
1. Umowa o pracę
Podstawową formą zatrudnienia jest umowa o pracę. Jedynie osoba zatrudniona na jej podstawie może być określana mianem pracownika. Wynikają z tego szczególne prawa i obowiązki, których nie znajdziemy w pozostałych, poniżej omawianych umowach. Relację łączącą pracownika i pracodawcę określa się mianem stosunku pracy, który został ściśle określony przez regulacje zawarte w Kodeksie Pracy. Zgodnie z nimi przez nawiązanie stosunku pracy należy rozumieć zobowiązanie pracownika do świadczenia pracy pod kierownictwem pracodawcy w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym. Pracodawca zaś zobowiązuje się do zatrudniania pracownika i wypłaty wynagrodzenia. Warto pamiętać, że każda umowa dotycząca zatrudnienia na warunkach określonych powyżej będzie traktowana jako stosunek pracy, bez względu na jej nazwę.
Pozostawanie w stosunku pracy daje pracownikowi cały wachlarz uprawnień. Możemy do nich zaliczyć między innymi prawo do:
- godziwego (minimalnego) wynagrodzenia,
- urlopu,
- zasiłku chorobowego,
- poszanowania zasady równości praw pracowniczych i zakazu dyskryminacji,
- bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
- podnoszenia kwalifikacji zawodowych,
- tworzenia organizacji pracowniczych,
- dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych,
- ochrony w okresie ciąży i po porodzie.
Pracownik powinien również wypełniać swoje obowiązki, takie jak: przestrzeganie czasu pracy i regulaminu pracy, przestrzeganie tajemnicy przedsiębiorstwa oraz stosowanie się do zasad bezpieczeństwa i higieny w zakładzie pracy.
2. Umowa zlecenia
Z uwagi na liczne formalności oraz ograniczenia pracodawcy, jakie wiążą się ze wstąpieniem w stosunek pracy znacznie częściej stosowane są alternatywne metody zatrudniania nowych pracowników oparte na stosunku cywilnoprawnym wynikającym z Kodeksu cywilnego. Pierwszym rodzajem takiego stosunku jest umowa zlecenia. W tego rodzaju relacji występuje zleceniobiorca, który zobowiązuje się do dokonywania określonej czynności oraz zleceniodawca, który zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia. Umowa ta, w odróżnieniu od umowy o pracę, może być nieodpłatna. Regulacje prawne nie przewidują również szeregu uprawnień pracowniczych dla zleceniobiorcy. Warto więc pamiętać, że o ile nie znajdą one odzwierciedlenia w umowie to nie będą częścią stosunku cywilnoprawnego kreowanego przez strony.
Umowa zlecenia jest umową starannego działania, co oznacza, że przyjmujący zlecenie nie odpowiada za zamierzony przez zleceniodawcę rezultat. Wystarczy, że podejmie wszelkie kroki, niekoniecznie skuteczne, aby zlecenie wykonać. Należy również podkreślić, że pomiędzy stronami umowy nie tworzy się stosunek zależności. Zlecenie może być zatem wykonane w dowolny sposób przyjęty przez zleceniobiorcę, o ile nie narusza on ogólnie przyjętych standardów. Ważnym aspektem stosunku zlecenia dla stron będzie także konieczność odprowadzania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (z wyjątkiem zleceniobiorców będących studentami). Dobrym przykładem zlecenia jest prowadzenie sprawy przez prawnika na rzecz swojego klienta czy też sprzedaż mieszkania przez agenta nieruchomości.
3. Umowa o dzieło
Drugą formą umowy cywilnoprawnej jest umowa o dzieło, w której przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia. Jest to więc umowa rezultatu – wykonawca odpowiada za określony efekt. Rezultat powinien być z góry określony, możliwy do sprawdzenia i namacalny. Rezultat powinien mieć więc, co do zasady materialny charakter, tak aby po zakończeniu dzieła był niezależny od twórcy.
W odróżnieniu od zleceniobiorcy w umowie zlecenia, wykonawca dzieła odpowiada za wadliwe wykonanie dzieła. Wykonawca nie ma ponadto obowiązku odprowadzania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. W efekcie ten rodzaj umowy często bywa nadużywany i błędnie stosowany zamiast umowy zlecenia lub umowy o pracę. Przykładem dzieła może być napisanie aplikacji mobilnej lub też namalowanie obrazu.
4. Umowa o współpracy
Jest to najbardziej elastyczna forma zatrudnienia dodatkowego członka do formowego zespołu. W odróżnieniu od trzech wyżej opisanych umów nie jest to umowa nazwana (wymieniona w Kodeksie pracy lub Kodeksie cywilnym). Oznacza to, że strony mogą skorzystać z zasady swobody umów i w granicach prawa swobodnie układać swoje relacje. Nic nie stoi również na przeszkodzie, aby strony skorzystały z elementów innych, uregulowanych prawnie umów.
Oczywiście taka umowa powinna zawierać niezbędne elementy takie jak oznaczenie stron, określenie zasad współpracy i wynagrodzenia oraz warunków jej wypowiedzenia, jak również zasady ponoszenia odpowiedzialności. Jest to najczęściej stosowany rodzaj kontraktu w sytuacji, gdy przedsiębiorca chce zatrudnić pracownika, który świadczy pracę poprzez prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą. Wynagrodzenie jest wówczas najczęściej wypłacane na podstawie faktur VAT. Jest to niezwykle wygodne rozwiązanie dla pracodawcy, który przerzuca wszelkie obowiązki podatkowe i ubezpieczeniowe na świadczącego na jego rzecz niego usługi pracownika.
W polskich realiach nie istnieje więc jedna umowa, która byłaby odpowiednia dla każdego rodzaju współpracy między pracodawcą i pracownikiem. Za każdym razem należy oddzielnie przyjrzeć się stosunkowi prawnemu jaki strony zamierzają stworzyć. Bywają sytuacje niejednoznaczne, jednakże w większości przypadków z powodzeniem zastosować można jedną z wyżej omówionych umów. W wyborze z pewnością nie pomogą ścierające się interesy pracownika i pracodawcy. Pracownikowi zależy na pewności zatrudnienia, zaś pracodawcy na zminimalizowaniu formalności. Trudno jest więc w obecnym stanie prawnym znaleźć złoty środek.